Joop

Breek het huidige cultuurbeleid

  •    •  
23-08-2018
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
21067383875_9a64731a61_z
'De culturele elite vreest een grote betrokkenheid van de lokalo’s'
Komend weekend start traditioneel het culturele seizoen met de Uitmarkt in Amsterdam. Met maar liefst 386 optredens op 27 podia kan het toegestroomde publiek kennis maken met nieuwe producties, mee zingen met overbekende smartlappen en vooral zichzelf op foto vastleggen met artiesten die je zomaar tegen het lijf kunt lopen. En dat allemaal nagenoeg gratis behalve dan het bier en de bitterballen.
OK, cultureel divers laat de Uitmarkt nog wat steekjes vallen maar dat ligt niet aan de markt zelf maar aan het feit dat ‘de’ Nederlandse culturele sector heel lang gedacht heeft dat de multiculturele samenleving iets te doen had met ‘kutmarokkanen’ of met het opnemen van een ‘zwarte’ in een kunstadviescommissie. Maar dat zo’n samenleving aan de poorten rammelt van de witte studio’s en musea, was – en nog vaak is – een brug te ver voor de culturele elite.
Gevestigd En zo beleef je tijdens de komende Uitmarkt in eerste instantie de gevestigde cultuur. Bij dit alles besef ik heel goed dat culturele uitingen hun basis vinden in een artistieke vrijheid die niet vanzelfsprekend is als we kijken naar landen als Turkije en Rusland. Maar zoals de filosoof Isaiah Berlin al aangaf heeft het begrip vrijheid twee kanten. Negatief: geen belemmeringen in de weg leggen, positief: het mogelijk maken dat iedereen daadwerkelijk zich de vrijheid eigen kan maken. En met betrekking tot dat laatste punt is er nog heel wat werk in de multiculturele samenleving te verzetten.
Er is nog een ander fenomeen dat de feestelijke Uitmarkt in de kern raakt: de macht in de culturele sector die nu geheel ligt bij de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). In totaal besteden op jaarbasis het rijk, de provincies en de gemeenten € 2.8 miljard aan kunst en cultuur (bron: Cijfers in Beeld 2017/OCW). Globaal nemen de gemeenten 60% voor hun rekening, de provincies 10% en het rijk de resterende 30%. Maar hoe is de macht verdeeld? De minster brengt een vierjaarlijkse nota uit hoe het geld verdeeld moet worden, daartoe geadviseerd door een landelijk adviesorgaan de Raad voor Cultuur. De gemeenten voegen zich naar dat raamwerk en kopiëren de uitgangspunten ondanks het feit dat zij de culturele sector voor 60 % financieren. De macht van OCW wordt op allerlei manieren in stand gehouden. De culturele elite vreest een grote betrokkenheid van de lokalo’s die niet genesteld zijn in faculteiten geesteswetenschappen, geen banden hebben met landelijke culturele opiniemakers en niet per definitie supporters zijn van landelijke cultuuruitingen (en subsidies).
Revolutie Het wordt tijd dat vanuit cultuurwethouders een culturele revolutie wordt ontketend. Het budget van OCW (ruim 800 miljoen, inclusief de zes landelijke cultuurfondsen) kan met miljoenen overgeheveld worden naar gemeenten. En het lukt als de wethouders maar een vuist maken en zich niet meer de wet laten voorschrijven door een minister die slechts 30% bijdraagt. Door een actief gemeentelijk cultuurbeleid kan elke plek in de samenleving bereikt worden, hoeft niemand zich uitgesloten te voelen van culturele ervaringen en kan culturele diversiteit werkelijk betekenis krijgen. Heel concreet: de afbraak van bibliotheken en muziekscholen kan dan gestopt worden. Een geweldige cultuurpolitieke winst ten opzichte van de huidige situatie. En de marginale positie van de huidige provincies kan in zo’n benadering ook een upgrade krijgen: stimuleren dat het platteland met een schat aan cultureel erfgoed een volwaardige plaats inneemt in een landelijk cultuurlandschap. Dit vraagt ook van de provinciebestuurders een meer alerte houding en dienen zij het huidige wegkijken achter zich te laten.
Met een cultuurbeleid van onderop kan ook nog een ander probleem getackeld worden: de positie van cultuur in Europa. Binnen de EU zijn er voortdurend conflicten over de vormgeving van de samenwerking. Een asiel- en migratieakkoord houdt nauwelijks stand. De Brexit werd als onmogelijk beschouwd maar dreigt realiteit te worden. Polen en Hongarije tarten Europese rechten als onafhankelijke rechtspraak en academische vrijheden. Een Europese cultuur die diep in de lokale gemeenschappen geworteld is, geeft een Europa van de toekomst perspectief en draagt zo bij aan een meer ontspannende wereldsamenleving. Een utopisch verhaal? Nee, maar wel een verantwoordelijkheid die lokale bestuurders samen met kunstenaars Europabreed op zich kunnen nemen bij het breken van de macht van de nationale cultuurbeleidsmakers.
Wat in Nederland helpt om veranderingen te realiseren is het politiek morele verval van het gedoogkabinet Rutte I van VVD, CDA en PVV dat in 2010 maar liefst € 200,- miljoen (NB 25%!) bezuinigde op cultuur zonder een dringende reden. Dit alles met uiteindelijke medewerking van de Raad voor Cultuur nadat de protesterende voorzitter was opgestapt. Het heeft het werken van jonge kunstenaars onmogelijk gemaakt, het einde van bestaande voorzieningen als productiehuizen betekend en vooral het geloof in de kracht van cultuur op cultuurvandalistische wijze een slag toegebracht. Met de verantwoordelijke VVD-staatssecretaris voor cultuur, de liegende Halbe Zijlstra, is het uiteindelijk slecht afgelopen maar de macht van OCW is tot op vandaag onaangetast gebleven. Een ongekend verschijnsel want ook de kabinetten Rutte II en III hebben dit cultuurvandalisme niet willen herstellen.
43131875552_85687c40c0_z-1
Nee, tijdens de komende Amsterdamse Uitmarkt gaat het feestende publiek niet de barricaden op om te bereiken dat de machtspositie van OCW wordt aangetast. Maar als een week later, ook in het weekend, in vele gemeenten de eigen Uitmarkt wordt gehouden, zou het zomaar kunnen dat een cultuurwethouder de vanzelfsprekendheid van de huidige machtsverdeling ter discussie stelt. En daarmee een kiem legt voor een noodzakelijke culturele revolutie.

Meer over:

cultuur, politiek, opinie
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (16)

Zandx
Zandx24 aug. 2018 - 12:42

Dus 200 miljoen bezuinigen is slecht in tijden van crisis? Moet niet gekker worden. Helemaal mee eens met het uit handen halen van de staat en op lager niveau over cultuur te beslissen. In Leeuwarden weten ze er bijvoorbeeld wel raad mee. Nog een ander idee is om meer persoonlijk van de mensen te vragen in de vorm van sponsoring en donaties. De aller armsten in dit land kunnen het geld beter voor andere zaken gebruiken. 800 miljoen samen met de 2 miljard van Rutte is genoeg om een heleboel op sociaal vlak te verbeteren. Zeg ik als gematigd rechts persoon..

punt2
punt224 aug. 2018 - 7:51

Prachtig verhaal!! Laat ook zien dat een overgroot deel van de “cultuur” volledig drijft op subsidie. Dat het zo duur is dat het zelfs met publiek niet uit kan of dat het zo weinig belangstelling heeft van het publiek dat het niet zonder subsidie kan bestaan. Wanneer er te weinig mensen komen is het programma dus niet interessant, en voor een hobby mag je zelf ook wel betalen. Komen er veel mensen maar brengt het nog te weinig op .... heb je geen subsidie nodig maar moet je in de kosten snijden. Daar kunnen filosofen weinig aan veranderen.

4 Reacties
Marc2406
Marc240624 aug. 2018 - 13:14

Wat. een. NEOLIBERALE. onzin. Het hele idee dat alles maar winst moet opleveren, juist daarmee moeten we stoppen. Juist zoiets als een cultuursector is helemaal niet gebaat bij het mantra dat waarde alleen bewezen is bij (financiële) winst, want dit zal alleen maar resulteren in cultuur die nog minder durft risico's te nemen. Commerciële kunst is nu eenmaal de dood in de pot. Klein voorbeeldje zie je bijvoorbeeld in de commerciële popmuziek die met dank aan excessieve zucht naar financieel succes verschraald is tot het diepdroevige niveau van vandaag de dag. Op dit moment zijn er wereldwijd maar liefst twee componisten die een overgroot deel van de cookie-cutter muziek voor de rekening neemt. Dit omdat mensen de neiging hebben iets wat bekend is en vertrouwd klinkt sneller te kopen. Resultaat is dat we dus eindigen met een eenheidsworst en een gebrek aan creativiteit. We eindigen met een kaalslag die alleen maar illustreert hoe de overmatige zucht naar winst alleen maar kan resulteren in maatschappelijke uitholling. Bovendien wordt voor het gemak vergeten dat zelfs al vinden mensen al die alternatieve kunst maar niks (wat overigens niet het geval is) economisch gezien het een nobrainer is om juist de cultuursector een steuntje in de rug te geven in de vorm van subsidies. Op dit moment hebben wij simpelweg niet alle mensen nodig om materiële welvaart te creëeren. Het model dat je moet werken om geld te verdienen staat daarmee op de helling. Dat niet alleen, het is technologische werkeloosheid die in de toekomst zal zorgen voor steeds meer werkelozen. Als je dus als overheid iets moet doen dan is het sectoren ondersteunen die misschien niet direct winstgevend zijn, maar die wel heel veel mensen aan het werk kunnen houden én die en passant de maatschappij als geheel kunnen verrijken. Iets wat de commercie duidelijk nalaat, omdat bij commerciële partijen nu eenmaal de winst voorop staat. Het is überhaupt een boekhoudkundige onmogelijkheid om een maatschappij zo in te richten dat iedereen tegelijkertijd winst maakt. Elke accountant zou je moeten kunnen vertellen dat de winst van de een alleen mogelijk is als een ander verlies maakt. Dus simpel vanuit boekhoudkundige overwegingen is het zelfs essentieel om niet-winstgevende praktijken in stand te houden (via het heffen van belasting op winsten en dit via subsidies doorsluizen naar niet winstgevende zaken), omdat ander winstgevende praktijken simpelweg niet kunnen bestaan. Allerlei bijzonder nuttige zaken waarvan het zelfs onwenselijk is dat daar winst op wordt gemaakt, zoals zorg, onderwijs, justitie, wetenschap, journalistiek, defensie maar zeker ook de cultuursector zou op deze manier de maatschappij als geheel in stand houden, waarbij ironisch genoeg juist diegene die winst maken (vaak dus mensen die om het hardst neoliberale kul verkondigen) het meeste van profiteren. Het is namelijk een win-win situatie, aan de ene kant worden bijzonder nuttig werk verricht door non-profit sectoren, en aan de andere kant zorgt de verdeling van geld (ook nog een via banen i.p.v. uitkeringen) dat heel veel mensen geld te besteden hebben. Voor mensen die per se winst willen maken zou dit als muziek in de oren moeten klinken. Het hele mantra dat subsidie slecht is en financiële winst goed is zum kotzen, een bijzonder naïeve zelfs kinderachtige houding t.o.v. economie. Mensen (m.n. VVD-ers maken zich hier schuldig aan) die keer op keer blijven verkondigen dat alleen het creëeren van winst economische en maatschappelijke waarde vertegenwoordigd, hebben gewoon niet door wat voor een waanzin zij uitkramen.

punt2
punt224 aug. 2018 - 16:23

@Marc2406, winst? kostendekkend is genoeg. En subsidie? sinds ik een kunstenaar een vloer vol pindakaas heb zien smeren onder het genot van subsidie, of gevouwen vliegtuigjes tegen de kunstenaar hoorde gooien onder het genot van subsidie.... subsidie voor een artiest die zichzelf wil uitvinden op een leeg podium en voor een lege zaal? Neoliberaal? of gewoon verstand?

johannn2
johannn224 aug. 2018 - 16:26

Rob, Jij breekt een lans voor cultuur die zichzelf kan bedruipen. Economische cultuur, cultuur voor de markt, kortom. Voor de kapitaalkrachtige vraag, en het concurrerende antwoord. Weleens aan gedacht, dat cultuur er voor ons allemaal is, moet zijn, ook voor de niet draagkrachtigen? En dat niet-marktconforme cultuur ook bestaansrecht zou kunnen hebben, bestaansruimte zou moeten kunnen krijgen? Dat in cultuur soms - vaak - niet alles wat waarde heeft uit te drukken is in geld? Dat economie niet altijd een kenmerk is van cultuur? .

punt2
punt225 aug. 2018 - 9:35

@Johann, cultuur omdat het moet.... Wanneer er onvoldoende belangstelling voor is wat is dan het nut van subsidie! Wanneer er voldoende belangstelling voor is maar niet kostendekkend moet er naar de kosten gekeken worden. Wanneer en voldoende publiek voor is en het is kostendekkend heb je ook geen subsidie nodig. Maar subsidie voor een heel erg klein publiek is zo jaren tachtig ... Wanneer het zichzelf niet terug kan verdienen of bedruipen is het te duur of er komen te weinig mensen. En subsidie voor een beperkt aantal toeschouwers....

Frans_Cobben_Halsteren
Frans_Cobben_Halsteren23 aug. 2018 - 19:05

Cultuur is volgens mij geen taak van de overheid, de meeste Nederlanders kunnen goed zelf betalen voor kunst en toneel. Subsidies van de overheid maken de kunst rot en scheef.

Bouwman2
Bouwman223 aug. 2018 - 9:28

Het is een fatale knoop doe je om de nek legt van burgers, Henk Hagoort en spreek niet met oveel dedain over geesteswetenschappen. Dat is zo jaren zestig. Er bestaat niet zo iets als een volkscultuur, wijlen J.J. Voskuil die volwassen werd in de jaren vlak na de oorlog heeft daar dikke boeken over geschreven, die van zijn aversie tegen volkscultuur getuigen. Hij was werkzaam op het Meertensinstituut dus zat dicht (maar con amore) bij het vuur. Het volk is een amorf begrip. En culturele revoluties. daarvan hebben ze in de Chinese volksrepubliek na Mao hun buik meer dan vol. Het lijkt allemaal prachtig, delegeren en vaak is dat heel erg nuttig, maar juist op het gebied van dat moeilijke begrip cultuur is dat onmogelijk. Je kunt dat onderwerp dus beter niet met luide stem aanroeren, maar sotto voce. Laat iedereen nou maar lekker voor zichzelf uitmaken wat cultuur is, want als er een algemeen gedragen en aanvaarde cultuur zou zijn dan begint de ellende pas goed. Dan gaat iedereen het begrip hanteren en wordt andermans cultuur je door de strot geduwd. De een houdt nu eenmaal van de moeder, de ander van de dochter. Gun de mensen de vrijheid en de ruimte om het begrip cultuur naar eigen smaak & behoefte in te vullen. Dan krijg je de multiculturaliteit waar sommigen als de dood voor zijn, maar die anderen weer toejuichen. . Dan de financiering van de cultuur. Dar is dus raar,als je net hebt aangegeven dat die niet bestaat. Maar vooruit, je moet natuurlijk niet meteen weglopen voor het eerste het beste hoongelach. Zelf ben ik er voor dat die ook vrijelijk wordt gefinancierd.ingevuld, dat lijkt me dan weer wel consequent. . Van geleide culturen en geleide economieën vind ik dat ze de dood in de pot zijn. Laat duizend bloemen bloeien. Dat zei Mao ook wel weer en daar had hij misschien wél gelijk in denk ik wel eens. Ik ben geen orangist, stel je voor, maar Beatrix van Oranje heeft mijn liefde voor de Oranjes in een klap aangewakkerd. Dat deed ze natuurlijk pas toen ze met pensioen ging. Toen sprak Beatrix als laatste woord dat maar net werd op gevangen maar meteen moet worden gecanoniseerd in het boek van beroemde laatste woorden. Ze vroeg: Even wuiven, misschien.? Niets is zeker, alles misschien. Er is maar één zekerheid en daar kan je maar beter niet de hele dag mee bezig zijn.

1 Reactie
Frans_Cobben_Halsteren
Frans_Cobben_Halsteren23 aug. 2018 - 19:06

Dank voor culturele vrijheid en tegen staatsdwang in de Kunst.

JamesCullen
JamesCullen23 aug. 2018 - 8:59

Ik las net dat er een groot tekort is aan 161.147 FTE bij de overheid, denk dat de prioriteiten wel ergens anders liggen...

vdbemt
vdbemt23 aug. 2018 - 8:47

Mee eens. Hoogstaande cultuur is zo belangrijk om te komen tot niet-geïndoctrineerde, maar vrij denkende, kritische, creatieve en innovatieve mensen. En daarmee een hoogstaande democratie.

5 Reacties
Observer1948
Observer194823 aug. 2018 - 12:31

Bedoel je: niet-links-geïndoctrineerde?

JanBakker2
JanBakker223 aug. 2018 - 12:40

Ik zie acteurs en actrices die allemaal achter zelfde ideologie en wereld beeld aanlopen zie daar weinig vernieuwing in. Wat heeft vernieuwende kunst uit jaren zestig en zeventig ons nu werkelijk gebracht? Inbreng kunst wordt door "elite" sterk overdreven.

Thomas de ongelovige
Thomas de ongelovige23 aug. 2018 - 13:17

Er word dus per jaar bij 165 euro per inwoner uitgegeven aan cultuur, of 339 euro per werkende inwoner. Dat terwijl de gesubsidieerde cultuur de jongere generaties amper bedient, de jongere generatie gaat naar concerten en festivals waarvoor ze tussen de 60 en 180 euro per kaartje voor betalen om artiesten te zien die geen subsidie nodig hebben om rond te komen. Straatkunstenaars maken de mooiste kunstwerken op lelijke betonnen muren en viaducten, maar volgens de clutuurmaffia is iets geen kunst als het niet in een van de gevestigde hokjes past. Ik snap eigenlijk helemaal niet zo goed waarom de staat of de gemeente moet bepalen wat cultuur is, volgens mij weten de meeste mensen dit prima zelf. ik ben voorstander van het democratiseren van cultuursubsidie, in plaats van dat allemaal besloten moet worden door een duur betaalde Raad voor Cultuur, staatssecretaris voor cultuur, culturele elite en landelijke culturele opiniemakers. Laat het volk zelf eens beslissen waar hun centen aan worden uitgegeven

vdbemt
vdbemt24 aug. 2018 - 8:27

@Observer1948. Iedere indoctrinatie is verkeerd, want geen vrije eigen mening.

vdbemt
vdbemt24 aug. 2018 - 8:38

@Thomas de ongelovige. Ben het volledig met je eens dat niet de overheid bepaalt of moet bepalen wat cultuur is. Ik vind wel dat ze ruimte moet bieden (eventueel ook financieel) om cultuur vorm te laten krijgen. Vrij, kritisch, creatief denken, gestimuleerd door kunst (smaken verschillen) zijn belangrijk voor, want stimuleren, ook een vrije, kritische benadering van de democratie. Het houdt de geest actief. Dan vraag je je ernstig af wat Blok zegt en waarom het kabinet daar geen afstand van neemt. Of waarom we, wel of niet, deel moeten nemen aan de EU, etc, etc.