Borgman laat je sidderen

Men kan proberen om Borgman te ontleden. In interviews suggereert schrijver-regisseur Alex van Warmerdam dat hij weet wat er precies gaande is in deze onheilspellende horror. Maar daarmee zou je de film te kort doen. Het gaat vooral om wat het je doet vermoeden.

In de openingsscènes wordt zwerver Camiel Borgman verjaagd uit zijn ondergrondse hol door een priester en twee helpers. Hij begeeft zich naar een keurige villawijk en vraagt bij een willekeurige deur of hij hier een bad mag nemen. De heer des huizes wijst hem hardhandig de deur, maar zijn vrouw (Hadewych Minis, die perfect gespeelde verwarring en een fantastische screen presence laat zien) voelt zich schuldig en laat hem stiekem binnen. En zo dringt Borgman stapje voor stapje binnen bij het keurige bourgeois gezinnetje, terwijl een handvol mysterieuze kompanen zijn moorddadige orders opvolgen.

Absurde logica Alle vertrouwde Van Warmerdam-elementen zijn aanwezig in Borgman: de zowel alledaagse als onwereldse dialogen, de absurde logica, het plotselinge, komische geweld en dat ene waar je maar niet de vinger op kunt leggen. Wie is die Borgman, die zo beleefd praat, geruisloos door je huis beweegt en van gedaante verwisselt? Misschien is hij wel de duivel die is neergedaald om ons te straffen. Misschien zijn de littekens op ruggen van de personages wel de littekens van de verwijderde de ziel. En misschien ook weer niet.

In zekere zin is Borgman als een expressionistisch schilderij. Het verhaal lijkt op de werkelijkheid, maar is op een vreemde manier vervormd en drukt zo iets uit: een angstig gevoel dat het kwaad om je heen hangt. Je ziet het aankomen, je laat het gebeuren, misschien ben je ergens medeplichtig en toch kun je het niet vatten.

Uit de bocht Bij een typische Van Warmerdam film horen ook typische Van Warmerdam-zwaktes. Net als in eerdere films vliegt de regisseur een paar keer uit de bocht met onnodige uitweidingen, zoals een vreemde toneelvoorstelling en de komst van het vriendje van de au pair. Bij eerdere Van Warmerdams stoorde ik me er aan dat ze na een ijzersterk begin als een nachtkaars uitgingen. Ook het einde van Borgman ervaren veel mensen als onbevredigend. Dit keer ben ik het daar niet mee eens. Het einde is de perfecte, logische conclusie van dit verhaal. Het doet wat cinema moet doen: het maakt een emotionele reactie bij je los die nog lang blijft nahangen.

Borgman laat je sidderen, en daarom vergeef ik het zonder aarzelingen die paar onnodige scènes.

Bart Juttmann, bekend van de webserie Ideale Liefde, bespreekt op Joop wekelijks een film. Volg Bart ook op Twitter