Bloedige aanslag in Australië staat niet los van politieke islam

De bloedige aanslag in Australië laat opnieuw zien hoe gevaarlijk de vermenging van religie en politiek kan zijn. De politieke islam kan niet worden gelijkgesteld aan de islam als religie. Integendeel: zij misbruikt het geloof en ondergraaft het van binnenuit. Dat is een breed gedeelde opvatting binnen islamitische gemeenschappen wereldwijd. Dat neemt niet weg dat politieke islam in toenemende mate gewelddadige, extremistische en ontmenselijkende vormen aanneemt.

Juist daarom is het noodzakelijk de politieke islam nauwkeurig te benoemen en te categoriseren, zodat effectieve strategieën ontwikkeld kunnen worden om deze ideologie te bestrijden. De term islamnationalisme doet in dat opzicht meer recht aan het uitsluitende, discriminerende en totalitaire karakter van deze stroming. In die ontmenselijking vertoont zij overeenkomsten met andere extremistische ideologieën, zoals nationaalsocialisme, extreemrechts nationalisme en nationalistisch zionisme.

Deze categorisering is ook nodig om te voorkomen dat de islam als religie en alle moslims door de praktijken van de politieke islam worden gestigmatiseerd. Maar óók om het front tegen islamnationalisme te verbreden: wie de ideologie scherp benoemt, maakt het makkelijker om er samen tegen in verzet te komen.

De groei en normalisering van islamnationalisme vraagt om een duidelijke maatschappelijke grens. Het is tijd om deze ontwikkeling openlijk te benoemen en krachtig te stoppen.

Uitsluiting en ontmenselijking als drijfveer
De recente aanslag op Bondi Beach in Sydney vormt hiervan een schrijnend voorbeeld. Tijdens een openbare viering van Chanoeka werden zestien mensen gedood, onder wie een tienjarig meisje. De daders, een vader en zoon, openden doelbewust het vuur op een Joodse bijeenkomst.

Australische autoriteiten hebben de aanslag expliciet aangemerkt als een daad van antisemitische terreur. Uit onderzoek blijkt dat de jongste dader in het verleden al in beeld was bij de veiligheidsdiensten vanwege banden met een netwerk dat gelieerd is aan Islamitische Staat (IS). In een voertuig dat aan de daders gelinkt was, zou onder meer een IS‑vlag zijn aangetroffen.

De aanval vond plaats op een symbolisch moment en op een publieke locatie, wat wijst op een bewuste keuze voor intimidatie en maximale maatschappelijke ontwrichting. Het doel was niet alleen fysiek geweld, maar ook het zaaien van angst en de uitsluiting van een specifieke bevolkingsgroep.

Voor zulke afschuwelijke acties kunnen geen legitimerende of geldige logica of argumenten bestaan. Het is bovendien zelden zo dat dergelijke daden volledig individueel van aard zijn. De krankzinnigheid schuilt erin dat mensen door ideologische manipulatie en een vorm van hypnose tot het punt worden gebracht waarop zij bereid zijn zulke acties te ondernemen. Juist dat maakt deze bewegingen des te ongrijpbaarder en gevaarlijker.

Politieke instrumentalisering en verantwoordelijkheid
De Australische premier benadrukte terecht dat deze aanslag niet mag worden gebruikt om bredere politieke tegenstellingen verder aan te wakkeren. Tegelijkertijd kan niet worden ontkend dat extremistische ideologieën zoals islamnationalisme gedijen bij geopolitieke spanningen, slachtofferschap en vijanddenken.

Het benoemen van deze ideologie is geen aanval op moslims of de islam, maar juist een noodzakelijke stap om religie te beschermen tegen politieke radicalisering en om samenlevingen te beschermen tegen geweld dat voortkomt uit ontmenselijking.

Wie antisemitisme, racisme en religieus geweld serieus wil bestrijden, kan niet wegkijken van de rol die de politieke islam of islamnationalisme hierin speelt. Heldere taal, scherp onderscheid en gezamenlijke verantwoordelijkheid zijn essentieel om herhaling te voorkomen. Dat vraagt om politieke moed, maar ook om solidariteit van mensen en bewegingen die zich niet laten gijzelen door angst voor stigmatisering, noch door de terreur van islamnationalisten zelf.