Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Big data, fake news, algoritmes en kunstmatige intelligentie

  •  
05-08-2021
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
256 keer bekeken
  •  
18969804914_4db6c3235e_c

© cc-foto: Nathan Rupert

Blijf knokken om het serieus nemen van de feiten en vat fake op als fictie, zoals je dat als consument van romans en poëzie misschien al gewend bent
Als je tot 15 augustus nog ergens een gaatje in je agenda hebt, ga dan beslist naar de tentoonstelling ‘ Fake me hard ’ (FMH), ‘ your guide tot he post-truth society ’ op het snijvlak van kunst en technologie, aldus de wervende tekst op de voorkant van de krant die je ontvangt als je je bij de kassa in Rotterdam-West meldt. Wat met ‘Fake me hard’ precies wordt bedoeld is me een raadsel.
Je belandt direct in het omgetoverde atelier van de kunstenaar Joep van Lieshout, AVL Mundo, een somber doolhof vol dystopische symbolen en signalen, onheilspellende klanken en indringende beelden.
‘Algoritmen creëren een bubble om ons heen’, lees ik, ‘We voeden dit systeem met ons online-gedrag. Algoritmen beslissen wat we zien, hoe vaak en steeds meer zelfs wat we denken.’ Ik laat me fotograferen. Dan toont een profiel wie ik ben. Ik heet ineens André Klok. Ben 39 in plaats van 79. En weduwnaar in plaats van gelukkig getrouwd. Het slaat gelukkig nog nergens op. De media-artiest Marnix de Nijs merkt via een tekst aan de muur op: “Als de technologie ons voor de gek houdt, moeten we zelf harder leren faken.” Die zin snap ik niet.
Je kunt in elk geval ook anders op opzettelijk misleidende technologie reageren.
Het meest onder de indruk kom ik van het gefilmde intelligente betoog van Igor Vamos, een van de Yes Men, over de confusionists. Dat is een geheim genootschap van bedriegers die bewust verwarring stichten bij politici als Trump en Poetin. Het gaat daarbij om verwarring als middel voor positieve verandering. Een aardig voorbeeld daarvan is het nieuws dat ze via de BBC lanceerden, waarin Dow Chemical, na Union Carbide te hebben overgenomen, bekendmaakte dat de zestienduizend slachtoffers van de giframp in Bhopal schadeloos zouden worden gesteld. Aan het eind van de film loopt Vamos in zijn blote kont het beeld uit.
Verderop in de expositie zien we nog een aantal Rotterdamse illustraties van het Fake me hard-thema: een filmpje van de avondklokrellen in Rotterdam-Zuid en de ‘Wij zijn niet te stoppen-acties’ van de Feyenoord-supporters. Ook lees ik dat ‘Amerikanen zien wat ze willen zien’, ik zie de man met de hoorns die het Capitool bestormde, en ik lees ergens dat nonsens een betere tool is dan de waarheid. Genoeg om je over te verbazen. Bij de uitgang staat op kartonnen borden dat Biden een pedofiel is en NOS = Fake news. Als ex-hoofdredacteur van het NOS Journaal weet ik dat wij de feiten altijd serieus namen, nemen en zullen nemen.
De onuitgesproken boodschap van FMH lijkt te zijn. Deze kant gaat het met ons en de wereld op. Wen daar maar aan. Wat je allemaal ziet en ondergaat roept tevens de vraag op hoe je je tot die nieuwe mediawereld moet gaan verhouden. Wat mij betreft wordt het een kwestie van je er meer in verdiepen, een beetje mee doen, maar je niet gek laten maken. Blijf knokken om het serieus nemen van de feiten en vat fake op als fictie, zoals je dat als consument van romans en poëzie misschien al gewend bent.
Ik heb veel gehad aan de manier waarop Yuval Noah Harari mij inzicht in de toekomst verschafte. Zo voorspelt hij in ’21 lessen voor de 21 ste eeuw’ dat de op handen zijnde technologische revolutie wel eens het gezag van big data algoritmen zou kunnen vestigen en het hele idee van individuele vrijheid kunnen ondermijnen. Harari vermoedt dat er waarschijnlijk een machtsverschuiving zal plaatsvinden van mensen naar computers. Ik moet daar niet aan denken, of misschien juist wel.
Aan het eind van ‘Homo Deus’ werpt hij drie grote vragen op:
  1. Zijn organismen echt alleen maar algoritmen en is het leven echt alleen maar dataverwerking?
  2. Wat is waardevoller: intelligentie of bewustzijn?
  3. Wat gebeurt er met de maatschappij, de politiek en het dagelijks leven als niet-bewuste, maar hyperintelligente algoritmen ons beter kennen dan wij ons zelf kennen.
Ik ga verder op zoek naar de antwoorden.
Het is net of filosoof Maarten van Doorn weet dat ik dit schrijf. In de Volkrant van vandaag (5/8/2021) relativeert hij met overtuigende argumenten onder het kopje Big Tech: ”De almacht van algoritmen over onze informatievoorziening valt nogal mee, want burgers kiezen betrouwbare informatiemerken. En maar weinigen geloven nepnieuws.”
Ik denk en hoop dat hij gelijk heeft, al heeft hij het over slechts een deel van het probleem.
Van Fake me hard werd ik niet bepaald vrolijk, maar boeiend en leerzaam was het wel.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (25)

The Apple
The Apple6 aug. 2021 - 19:23

”De almacht van algoritmen over onze informatievoorziening valt nogal mee, want burgers kiezen betrouwbare informatiemerken. En maar weinigen geloven nepnieuws.” De Telegraaf heeft al lang het tegendeel bewezen.

Kwant2
Kwant25 aug. 2021 - 16:05

Kunstmatige Intelligentie gebruik je om een gebruiker te geven wat die wilt, daar betaald die voor dus daar zit de prikkel in. Op sites als facebook bepaald het algoritme alleen maar door welke content te laten zien de gebruiker zo lang mogelijk op de site blijft, zo vaak mogelijk terugkomt en zoveel mogelijk op advertenties klikt. De reden dat sites als facebook gratis zijn is omdat je betaald met je aandacht, facebook/twitter/youtube/etc. bepalen jouw informatie dieet en daar hoef jij nul moeite voor te doen. Voor andere bronnen moet je betalen, of met moeite door zelf na te denken bijv. door geconfronteerd te worden met dingen waar je het niet mee eens bent, of letterlijk in euros. Zelf betaal ik al een tijd voor Medium, daar staan hoge kwaliteit artikelen op, geen advertenties en zit een aanbeveel algoritme achter dat let op wat ik echt lees. Het kan dus wel, maar advertenties leveren veel geld op. Dit zorgt ook dat auteurs en gebruikers hun gedrag veranderen, als je aandacht wilt op facebook moet je overdrijven, mensen boos maken en dr met een gestrekt been ingaan (of gewoon je billetjes laten zien). Dan krijg je aandacht, wordt je gelezen en gedeeld omdat de algoritmes oppakken dat jouw content mensen hun aandacht trekt. Dat kan je dus ook misbruiken, bijv. met fake news maar ook met pseudo-aanstootgevende content. Zie voorbeelden van recente reclames die ongelooflijk veel aandacht kregen omdat ze als racistisch ervaren konden worden. Briljante marketing strategie. Maar compleet los daarvan houdt je ook de discussie over wat waar is en wat niet. Zo ook over covid, welke medicijnen effectief zijn, of mondkapjes werken, of het risico van vaccinaties die toch lange termijn bijwerkingen hebben opwegen tegen de mate waarop niet-zwakke bescherming nodig hebben. Natuurlijk zijn er gekkies die gevaarlijke onzin beweren, maar ergens zit een grens; bijv. of het corona virus uit gain-of-function experimenten heeft kunnen ontstaan. Dus ik zie het allemaal niet zo dystopisch, tenminste voor zolang de politici maar niet teveel de gekkies proberen naar de oren te praten. Amerika is wel de weg een beetje kwijt wat dat betreft..

Zeeman3
Zeeman35 aug. 2021 - 15:04

@Eirda: https://www.quest.nl/maatschappij/geschiedenis/a25466801/meest-gruwelijke-oorlogen/

1 Reactie
zekernietjoops
zekernietjoops6 aug. 2021 - 11:11

U vergeet de vreselijke 30-jarige oorlog, van 1618-1648, die het grootste deel van Europa in brand zette. Hoogstwaarschijnlijk werd die - qua leed, aantal doden, enorme schade, sociale en economische ontregeling - pas overtroffen door de recente 2 wereldoorlogen. In discussies zeg ik daarom wel eens dat de z.g. 'Vrede van Munster' allereerst beoogde deze vreselijke oorlog te beëindigen en dat en passant kleinere oorlogen/conflicten zoals 'onze' 80-jarige oorlog daarin werden meegenomen.

Griezel in post-gezellig Nederland
Griezel in post-gezellig Nederland5 aug. 2021 - 12:39

[Als ex-hoofdredacteur van het NOS Journaal weet ik dat wij de feiten altijd serieus namen, nemen en zullen nemen.] De kunst van fakenews is natuurlijk ook om niet te liegen alleen bepaalde feiten opsommen en andere weglaten waardoor de kijker zelf tot een gestuurde conclusie komt . De NOS blinkt daar in uit. Dat hoeft trouwens niet eens expres te gebeuren, wanneer je weinig ruimte hebt (een kort berichtje) dan zijn context en achtergronden snel het slachtoffer . Maar het gevolg is natuurlijk wel dat mensen die de moeite nemen zich in een verhaal te verdiepen snel tot de conclusie zullen komen dat de NOS een loopje met de waarheid neemt . Die mensen zullen gaan roepen "vertrouw de mainstream media niet" en ze hebben dan gelijk . Ik ga ook echt niet op de NOS kijken voor echt nieuws. Meer een soort indicatie over wat er speelt in de wereld.

3 Reacties
Le Chat Botté
Le Chat Botté5 aug. 2021 - 15:36

@griezel [De NOS blinkt daar in uit] Zolang jij dat alleen maar stelt, maar niet op basis van controleerbare feiten en logica bewijst, is het fake news. Had je je dat al bedacht?

Griezel in post-gezellig Nederland
Griezel in post-gezellig Nederland6 aug. 2021 - 13:29

Nee want ik breng geen nieuws hier, dit is een discussieforum . Ik kan u best wel wat links geven als voorbeeld hoor . Helaas zijn er nu olympische spelen waardoor ik niet een mooi voorbeeld van vandaag kan geven wat normaliter wel zou lukken . Hun buitenlandnieuws is een ramp . Maar hier een voorbeeldje die iemand anders heeft uitgezocht https://www.grutjes.nl/2017/05/de-dobberjournalistiek-van-de-nos/

Le Chat Botté
Le Chat Botté8 aug. 2021 - 9:58

@griezel Je hebt gelijk: je brengt dan geen fake news, maar desinformatie. Maar of dat verschil ook verschil uitmaakt?

de passie preker
de passie preker5 aug. 2021 - 11:34

Door de digitale revolutie zijn mensen voor hun nieuwsgaring niet meer afhankelijk van enkele monopolisten (kranten, radio en tv). Sterker nog, jongeren lezen geen kranten meer en kijken geen TV meer. Daarmee hebben de traditionele massa media hun controle en macht verloren. In theorie hebben de nieuwe door big data algoritmes gedreven informatieplatforms, zoals Facebook en YouTube, deze macht nu in handen. Die macht is echter schijn, de nieuwsverspreiding op dit soort kanalen is als een op hol geslagen paard. Voor deze social media platforms is het letterlijk van levensbelang om niet fake news te verspreiden. Maar zelfs door de inzet van deep learning algoritmes en honderdduizenden menselijke slaven die filmpjes en posts op fake news moeten beoordelen en elimineren is het dweilen met de kraan open. Het essentiële probleem is natuurlijk dat er geen onfeilbare lakmoesproef is om te bepalen wat echt nieuws is en wat fake news is. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de informatievoorziening over de vernielingen en agressie na de Black Lives Matter protesten in Portland, dan heeft Fox News deze rellen op hun bekende wijze opgeblazen (Fox is niet in staat om de waarheid te vertellen, zelfs als ze er hun bestaansrecht mee kunnen redden), maar anderzijds hebben ook de New York Times en CNN de schrijnende gevolgen van deze demonstraties, met name voor de zwarte gemeenschap van Portland, onderbelicht, omdat dit niet in hun narratief paste. Ook het niet vermelden van feiten is een vorm van fake news. Ik ben er heilig van overtuigd dat CNN zuiverdere motieven heeft dan Fox, maar de ultra rechtse fascisten zijn wel degelijk verder in het zadel geholpen doordat CNN en NYT bepaalde zaken verzwegen. De NYT heeft als motto “All the news that’s fit to print”, maar zelfs met alle goede bedoelingen van de wereld is het lastig om te bepalen wat de waarheid en fit to print is. De algoritmes en mensen die dienen te bepalen of iets racistisch of seksistisch is hebben overigens een nog moeilijkere taak.

1 Reactie
adriek
adriek5 aug. 2021 - 13:04

Enkele monopolisten (krant, radio, TV)?? Traditioneel, voordat iedereen (alleen) Facebook als nieuwsbron gebruikte waren er een tiental onafhankelijke kranten. De Nederlandse TV kent omroepen van flink links tot bijne extreem rechts: elke omroep best onaghankelijk met zijn eigen nieuws. Wel onder de Nederlandse wetgeving. Voor wie dat niet genoeg vindt zijn daarnaast honderden buitenlandse bronnen beschikbaar (je Noemt CNN en de NYT, maar ook Al Jazeera, Euronews en Russia Today), voor elk wat wils. Hoezo monopolisten? Die klassificatie slaat helemaal nergens op! Facebook, Twitter en Google stoppen iedereen in zijn eigen filterbubbel, worden in het beste geval door de Amerikanen gecontroleerd (al lijkt in geval van Facebook Poetin zijn zaken beter voor elkaar te hebben!) en de meerderheid van het volk weet van het bestaan van andere nieuwsbronnen niet meer af. Je hebt een wel heel nauwe kijk op de nieuwswerel passiepreker!

Durk Morrees
Durk Morrees5 aug. 2021 - 11:29

"Blijf knokken om het serieus nemen van de feiten en vat fake op als fictie, zoals je dat als consument van romans en poëzie misschien al gewend bent" Ik ben het er mee eens dat waar er derden op een kwaadaardige manier in het spel zijn je te manipuleren met door hen bewust gecreëerde indrukken, verhalen, e.d. waar jezelf nadeel van hebt dit een goed advies is maar verder is het een utopie, of moet ik zeggen een illusie, dit na te streven en bovendien ook volstrekt onnodig. Het menselijk leven zelf is op een aantal serieus te nemen objectieve noden na, zoals behoefte aan voldoende drinken en voedsel en allerlei andere zaken m.b.t. lijfsbehoud, een leven geleid door min of meer fictieve, of liever gezegd gecreëerde behoeften. Zolang het geen obsessies worden, zolang je het vermogen behoudt zonder sommige van deze behoeften te kunnen zoals een onbeantwoorde liefde, je het vermogen verwerft je te ontworstelen aan kwalijke sociale omstandigheden, of die nu te maken hebben met het opgroeien, familiebanden, de rest van je sociale omgeving, zijn het niet anders dan narratieven. Deze kunnen je leven dwingend kunnen beheersen net zoals die bewust manipulerende derden waar ik het net over had maar je kunt ze op dezelfde wijze ook onderkennen als niet belangrijk genoeg en er afstand van nemen en in geval dat wordt aangevochten bestrijden. Voor de rest zijn met de basale behoeften als eten, drinken, gezondheid, e.d. volgens mij juist de gecreëerde in wezen fictieve behoeften minstens zo belangrijk als basis van geluksgevoel ook als je er zo nu en dan door behoefte ongelukkig om kunt voelen.

4 Reacties
adriek
adriek5 aug. 2021 - 13:08

"... er derden op een kwaadaardige manier in het spel zijn je te manipuleren ..." Ik ben het volledig oneens met de kwaadaardigheid achter het manipuleren. De manipulatie heeft slechts één doel: geld verdienen. Als je doelt op (bijvoorbeeld) Facebook: Facebook heeft geen slechte intenties, de enige manipulatie die de algoritmen van Facebook (en bij voorbeeld Youtube) toepassen hebben tot doel je zo lang mogelijk online te houden zodat je zoveel mogelijk advertenties ziet zodat zij maximaal geld verdienen. Als we meer advertenties zouden zien (bekijken?) door naar plaatjes van madeliefjes te kijken, of psalmen te zingen, zou Facebook ons automatisch gaan stimuleren om naar madeliefjes te kijken terwijl we psalmen zingen. Zo simpel is het.

Durk Morrees
Durk Morrees5 aug. 2021 - 16:43

@Eirda Ik ben het met je eens dat het motief geld verdienen niet slecht is al zullen sommigen dat hier bestrijden. Maar wees het dan met mij eens dat het wel kwaadaardig is als dat een zekere grens overgaat. Het via allerlei toegevoegde manieren verleiden tot aanschaf van een product of dienst kent veel gerechtvaardigde speelruimte maar ook een schemergebied waar zeker er voorbij het kwaadaardig kan worden.

adriek
adriek5 aug. 2021 - 21:16

Het resultaat is kwaadaardig in het kwadraat. Dat maakt Facebook tot een werktuig van de duivel - zoals in bepaalde kringen vroeger televisie gekenmerkt werd.

Le Chat Botté
Le Chat Botté8 aug. 2021 - 11:18

@eirda Het motief 'geld verdienen' is relatief neutraal en kan daarom betrekking hebben op het hele spectrum van goed en kwaad. Echter: de intentie van beursgenoteerde bedrijven is helemaal niet om 'geld te verdienen' maar om 'winst te maximeren'. Vind je dat ook een neutrale intentie? Ik ben daar niet van overtuigd.

Norsemen
Norsemen5 aug. 2021 - 9:31

Nu noemt men iets fake news, vroeger heette dat gewoon religie.

9 Reacties
Zeeman3
Zeeman35 aug. 2021 - 11:12

Het a-religieuze communisme heeft 100-en miljoenen doden op zijn geweten = géén Fake News

Griezel in post-gezellig Nederland
Griezel in post-gezellig Nederland5 aug. 2021 - 12:42

fake news begon geloof ik omdat ze er in de VS achter kwamen dat ongeveer de helft van hun bevolking liever RT keek en daar schrokken ze van want Rusland is EVIL in plaats van dat te bestrijden met kwaliteitsnieuws van eigen bodem begonnen ze gewoon een propagandaoorlog gevolg is dat er meer nepnieuws is dan ooit en dat je eigenlijk geen enkele krant nog kunt geloven

adriek
adriek5 aug. 2021 - 13:09

@Zeeman: religieuze oorlogen zijn altijd nog 'beter' geweest in het maken van slachtoffers.

Norsemen
Norsemen5 aug. 2021 - 13:29

@Griezel Jij hebt het over het ontstaan van de term. Mensen bewust onzin vertellen is van alle tijden.

Norsemen
Norsemen5 aug. 2021 - 13:30

@Zeeman En jij reageert op?

Zeeman3
Zeeman35 aug. 2021 - 15:02

@Norsemen: Make an educated guess....

Norsemen
Norsemen6 aug. 2021 - 12:02

@Zeeman Een appel is groen = géén fake nieuws

Griezel in post-gezellig Nederland
Griezel in post-gezellig Nederland6 aug. 2021 - 14:33

Ik heb het inderdaad over het ontstaan van de term en eh...religieuze oorlogen zijn trouwens heel zeldzaam - meestal is het motief van de machthebbers niet religieus alleen gebruikt men nogal eens religie om mensen aan te sporen de buren af te slachten . Tegenwoordig gebruiken ze ook andere zaken zoals vrijheid en democratie . Resultaat is verder hetzelfde mensen gaan dood omdat een paar eikels meer macht willen.

Norsemen
Norsemen7 aug. 2021 - 7:37

@Griezel “ meestal is het motief van de machthebbers niet religieus alleen gebruikt men nogal eens religie om mensen aan te sporen…” Maar dat is religie. Een middel om het onwetende volk iets te laten doen/denken. Een soort gebruiksvoorwerp.