Joop

Bewonderaar versus gevallen idool

  •  
20-02-2019
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
29055452100_3b9f4e1c7b_z

© cc-foto: Duncan Hull

Hoe moet het nu verder wanneer je favoriete kunstenaar of publiek persoon een wandaad begaat?
Het was een onthulling die ergens als achtergrondnieuwtje op enkele websites te lezen was: één van mijn favoriete schrijvers heeft zich in het verleden aardig misdragen jegens vrouwen. Deze schrijver – die me trillend van verheuging zijn bladzijden deed omslaan, die me raakte in een diepte die ik van mezelf nog niet kende – had zich schuldig gemaakt aan wangedrag. Zeer terecht heeft hij het boetekleed aangetrokken. Dagvaardingen dienen zich inmiddels aan. Enigszins ontzet wist ik even niet hoe ik hiermee moest omgaan. Hoe moest dat nu met zijn prachtige verhalen, mocht ik daar nog wel van genieten?
Een mens blijft maar mens. Gedrag dat niet door de beugel kan, lijkt consistent te blijven bestaan. Echter heeft het bij ‘publieke personen’ – en vooral individuen die iets maken – ook een effect op het publiek. Bedenk maar eens hoe diep Kevin Spacey viel – en nog steeds valt – nadat in de openbaring kwam hoe hij zich vergreep aan anderen. Moreel gedrag van de kunstenaar heeft een impact op zijn of haar bewonderaar. Het tast het ook het kunstwerk an sich aan, want wie zal een film met Kevin Spacey bekijken zonder een grimas te trekken, denkend aan zijn teloorgang? Voorbeelden zijn er te over. Ezra Pound als vermeend fascist, Céline als snertvent, Polanski, Woody Allen, et cetera. Ook zeer recentelijk staan we voor dilemma’s, want kunnen we de Cosby Show nog wel met plezier terugkijken? Mogen we nog meezingen met liedjes van R. Kelly? Lachen met Louis CK? Doet de achtergrond van Oliver Stone iets af van films als ‘Platoon’ of ‘JFK’? Velen zullen met hand en tand de naam en eer van ‘hun’ vermaarde artiesten verdedigen, want ze hebben zichzelf immers geïdentificeerd met het idool. Elvis Prestley’s tuchteloze gedrag vervuld sommige fans zelfs met enige trots.
Journalist Constance Grady is in strijd met zichzelf: ze koestert warme gevoelens jegens films uit haar jeugd. Echter zijn enkele van deze producties, zo blijkt nu, gepaard gegaan met verdorven gebeurtenissen achter de schermen. Ze voelt zich onbehaaglijk wanneer ze naar deze films verlangt. Het kunstwerk lijkt besmet met naargeestigheid. Grady heeft echter een manier gevonden om met dit fenomeen om te gaan, ze beroept zich namelijk op het New Criticism. Deze legt uit dat we de artiest – de mens – moeten scheiden van het kunstwerk. De ideeën die je hebt over het individu dat het kunstwerk heeft gemaakt zijn irrelevant. Het gaat om het gemaakte. Datgene wat waardevol is, telt. De postmodernistische versie gaat zelfs verder dan dit: ‘de artiest is niet alleen gescheiden van het kunstwerk, hij is zo goed als dood.’
Is deze redenering zaligmakend? Kunnen we zo weer genieten van fascinerende kunst gemaakt door bedenkelijke figuren? En dan is er nog een vraag: kunnen deze figuren doorgaan met het maken van kunst? Comedian Aziz Ansari is diep door het stof gegaan en lijkt zijn carrière weer te kunnen voortzetten, met de nodige dosis zelfspot. Anderen verdwijnen uit zicht of worden door hun beroepsgroep geëxcommuniceerd.
Bladerend door de bundels van mijn favoriete schrijver blijf ik aangedaan door zijn verhalen. Misschien ben ik wel een ‘New Critic’. Of is het zo dat ik me reeds te sterk geïdentificeerd heb met de maker en daardoor irreëel vergevingsgezind ben?
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar

Reacties (32)

hminkema
hminkema16 jul. 2019 - 10:42

Woody Allen heeft in deze opsomming niks te zoeken. Nooit heeft enige actrice - van de vele met wie hij in zijn carrière heeft samengewerkt - hem ook maar beticht van seksuele intimidatie jegens haar. Integendeel, Allen wordt bewonderd om de vele interessante, oscarwaardige rollen die hij voor vrouwen heeft gecreëerd. Allen heeft een bescheiden aantal vaste, langdurige, gecommitteerde relaties achter de rug met vrouwen in zijn eigen leeftijdsgroep (Harlene Rosen, Louise Lasser, Diane Keaton, Mia Farrow) en één relatie met een vrouw die een stuk jonger is dan hij (Soon-Yi Previn); zij trouwden toen zij 27 was en zijn na 27 jaar nog steeds samen, trotse ouders van twee geadopteerde, inmiddels volwassen dochters. Op Mia Farrow na dragen al zijn exen hem op handen. Het enige pijnpunt in zijn leven is de valse beschuldiging door Mia Farrow van zogenaamd misbruik van hun dochter Dylan Farrow. Die ene beschuldiging was van meet af aan verdacht, omdat die 'out of the blue' gemaakt werd ten tijde van een lelijke scheiding van Mia en Woody, en een pijnlijke voogdijzaak over de kinderen die zij deelden. Twee onafhankelijke groepen van experts werden door de aanklager erbij gehaald om over die dubieuze beschuldiging te oordelen; in Connecticut de kindermisbruik-experts van het 'Yale-New Haven Hospital' en in New York de 'NY State Child Welfare Department'. Beide groepen experts kwamen na grondig onderzoek tot de duidelijke conclusie dat er niets klopte van de beschuldiging; dat Dylan geen betrouwbare getuige was, omdat ze steeds haar verhaal veranderde en daarbij steeds verwees naar haar 'zielige moeder'; en de indruk gaf achter de schermen 'gecoacht' te worden over wat ze moest zeggen. Daarom werd ook die éne beschuldiging aan Allens adres geseponeerd. De Officier van Justitie zag er geen zaak in. Kortom, er is geen reden om Woody Allen op te nemen in een rijtje van evidente seksuele misbruikers, zoals Harvey Weinstein, Bill Cosby, Kevin Spacey, en Roman Polanski (welke laatste trouwens eerlijk 'schuldig' pleitte bij zijn rechtszaak).

Geert Vonk
Geert Vonk23 feb. 2019 - 23:01

Het is denk ik een stuk makkelijker een roman los te zien van de schrijver dan dat dat met een uitvoerend artiest lukt. Omdat de artiest zichtbaar of hoorbaar deel van het werk is. Het is vrij moeilijk Michael Jackson of R. Kelly te zien en niet aan de persoon zelf te denken. Makkelijker is dat bij de componist of de schrijver denk ik, wiens gedachten op papier staan maar die niet als persoon vleselijk voor je ogen staat. Het principe dat het werk en de moraliteit van de maker los van elkaar kunnen staan klopt, tenzij er in het werk elementen van de valse moraliteit blijken te schuilen die eerder niet opvielen. Maar ik denk dat het bij een loutere maker eenvoudiger is die scheiding in praktijk te maken dan bij de artiest.

Krek
Krek22 feb. 2019 - 10:32

"Of is het zo dat ik me reeds te sterk geïdentificeerd heb met de maker en daardoor irreëel vergevingsgezind ben?" Het is gemakkelijker schrijvers/anderen te veroordelen wanneer het onszelf niet raakt. Zodra het dichterbij komt, roepen we al snel "zo erg was het niet" of "natuurlijk is het allemaal heel erg overtrokken" of "we staan nog steeds achter je". Jammer is wel dat er veelal geen lessen uitgetrokken worden, en degenen die nu gemakkelijk over het #metoo heenstappen waar het 'het eigene' betreft vaak ook de eersten zijn die op de barricaden klimmen wanneer het een beschuldiging betreft die buiten het 'het eigen cluppie' valt, of liever nog, iemand die we wel graag besmet zouden zien. Daarom: gewoon de merites afzonderlijk beoordelen, zowel als iemand's negatieve kanten. Om een oordeel of iemand 'goed' of 'slecht' te baseren op fictie of over wat de media schrijft, lijkt me werk voor mensen die dol zijn op hokjesdenken en liever de ogen sluiten voor het feit dat alle mensen goede en slechte kanten hebben. Het feit dat we ons al moeten afvragen of we nog mogen genieten van boeken/films etc. van mensen die zeer duistere trekjes hebben, zegt al iets over de afbraak van tolerantie en begrip, naar onszelf als naar anderen. De nood om 'te deugen' wordt er in gehamerd, en elk vlekje kan leiden tot uitsluiting. Wellicht iets om in gedachten te houden wanneer weer eens de boeken die iemand (ook) leest, of de kunst die men (ook) bewonderd, worden opgevoerd om een ander als moreel minderwaardig weg te zetten.

Krek
Krek21 feb. 2019 - 12:42

Een kunstwerk, of boek, of welke andere prestatie dan ook, wordt niet beter of slechter door het morele kompas van degene die het heeft volbracht.Een prachtig boek blijft mooi, een spannende film blijft spannend, ook als je er achter komt dat het morele kompas van de makers niet zuiver noord wijst. Net zoals een doodsaai, slechtgeschreven boek echt niet beter wordt omdat het is geschreven door Mientje, de lieve schat met het hart van goud. Gewoon ieders uitspraken, daden, prestaties enzovoort op haar eigen merites beoordelen. Anders kom je in de enge situatie waarbij je vanalles afwijst wat mooi, goed of bewonderenswaardig kan zijn, puur omdat de bron ervan op andere punten niet met jouw kompas overeenkomt.

DanielleDefoe
DanielleDefoe21 feb. 2019 - 10:45

Een beroemd essay van Barthes " The Death of the Author/La mort de l'auteur" pleitte ervoor om de vermeende intenties en de biografische details van de auteur niet mee te nemen in de literatuurkritiek. Het is inmiddels vrij gebruikelijk het werk van de auteur te scheiden. Dat gaat het makkelijkst als de auteur letterlijk ipv figuurlijk dood is natuurlijk.

Minoes&tuin
Minoes&tuin21 feb. 2019 - 9:40

Moet je alles uitschakelen wat een mens tot mens maakt? Ga eerst eens bij jezelf te raden en dan wel eerlijk zijn!

Bouwman2
Bouwman221 feb. 2019 - 9:12

Je kunt er maar beter geen idolen op na houden, dan leef je het meest ontspannen. Nou zul je natuurlijk meteen snedig opmerken: maar Bouwman, je bent toch helemaal idolaat van Rutte, dat is toch jouw afgod? Nou. dan vergis je je deerlijk. Als paganist doe ik natuurlijk niet aan goden en aan afgoderij al helemaal niet.. Het gaat in mijn geval echt om respect, bewondering, straight from the heart. Dus eigenlijk gewoon om kunst, net als Karingin hieronder terecht zegt. Er bestaat veel kunst, die je in musea kunt bekijken of die je gewoon op de teevee aantreft. Nee, niet bij de vaderlandse, tenzij je taartjes bakken onder de kunst rekent. Ik moet zeggen dat Rutte me pas op ging vallen toen iedereen verwijtend gilde: die Rutte, die lacht altijd. Het is dus eigenlijk jullie schuld dat ik zo enorm positief ben over Rutte. Toen ging ik er op letten, op die lach van Rutte en de frequentie ervan. Hoe kan iemand die zo gehaat wordt nog lachen? En dan niet die lach als de kus op recepties, je weet wel van dat ik kus je wel maar ik heet wel Judas. Nee gewoon een lach vanuit de ziel. En dat allemaal tussen de bedrijven door, want die Rutte is nooit thuis liggend op zijn piano. Die lach is kunst, de is niet te imiteren, die is niet artificieel, maar oprechte kunst. Rutte is de Picasso van de politiek. Nu zul je natuurlijk opmerken dat Picasso een nare man was die veel mensen doodongelukkig heeft gemaakt. Je hebt gelijk, maar Picasso heeft ook veel mensen gelukkig gemaakt en ze een dieper inzicht gegeven in het verschijnsel mens. . Net als Rutte. dus. Rutte is zoals ik al zei de Picasso van de politiek. Maar je mag natuurlijk best wat anders vinden. Je mag best dat tragische jongetje met die traan vergelijken met iemand uit de politiek. Met Wilders bijvoorbeeld. Ieder zijn eigen idool, ik ben daar heel ruimdenkend in. Dus hou op met die polarisatie, dat zure sjagrijn en lach de lach van Rutte die in heel Europa klinkt tot in Brussel toe..

1 Reactie
Grietje Vleeshart
Grietje Vleeshart21 feb. 2019 - 10:21

Ach, ja, wie kent 'm niet? Langs bergen en door dalen, klinkt-ie & schalt-ie, die lach van de zakkenroller en de sociopaat. Kippenvel.

Grietje Vleeshart
Grietje Vleeshart21 feb. 2019 - 9:12

Tja, Rembrandt die zijn (voormalige) minnares - Geertje Dercks - liet opsluiten (12 jaar, als ik het me goed herinner): weg nationale trots. (Ik meen dat Nietzsche ooit ergens zei - maar ja, wat heeft die niet uitgekraamd? - dat je (de waarderingen van) het idee moet loskoppelen van de praktische consequenties daarvan. Geinig!). En natuurlijk weet iedereen: Hoe groter de Geest, hoe groter 't Beest. Enfin, gedenk Oscar Wilde, slachtoffer van zeden die we nu achterlijk vinden, of Karel de Grote - die christelijke held - die met een 12-jarige in de bedstee stapte. Het is een onoplosbare, vormloze kluwen, dit gruwelijke bestaan.

9 Reacties
DanielleDefoe
DanielleDefoe21 feb. 2019 - 10:55

De Engelse wet van 1885 waaronder Wilde werd veroordeeld was eigenlijk tamelijk progressief. De bedoeling was om ook verkrachting van jongens van 13 en ouder strafbaar te maken. Helaas voor Wilde pakte dat in zijn geval verkeerd uit al was hij zeker geen verkrachter. Een groot schrijver dat wel.

DanielleDefoe
DanielleDefoe21 feb. 2019 - 11:04

PS Wilde maakte ook veelvuldig en indiscreet gebruik van jonge mannelijke prostituees. Vervolging van "consenting adults" was zeer zeldzaam.

Grietje Vleeshart
Grietje Vleeshart21 feb. 2019 - 15:11

Ongeveer, ongeveer Danielle. De vader van 'Bossie' betichtte hem van 'sodomie,' een strafbaar feit in GB (tot kort geleden, meen ik). Waarna een proces tegen smaad volgde en de rest.

DanielleDefoe
DanielleDefoe21 feb. 2019 - 19:59

Ja erg vervelend die vader, maar dat met Bossie had met een sisser kunnen aflopen. Discretie was het toverwoord, en daar hielden ze zich nou juist niet mee bezig . Na het proces verhardde helaas ook de publieke opinie en de wet die sodomie verbood is pas vrij recent afgeschaft in de UK. Geen tijd om het op te zoeken.

DanielleDefoe
DanielleDefoe21 feb. 2019 - 20:02

Sorry "Bosie" Douglas, niet Bossie.

Grietje Vleeshart
Grietje Vleeshart22 feb. 2019 - 15:39

Volgens mij zijn wel klaar, toch, Danielle?

Grietje Vleeshart
Grietje Vleeshart22 feb. 2019 - 16:55

..we wel...

DanielleDefoe
DanielleDefoe22 feb. 2019 - 22:14

Grietje Vleeshart 22 februari 2019 at 17:55 We kunnen de biografie van Karel de Grote er desnoods ook nog even bijpakken, maar voor mij is Wilde momenteel toevallig even relevanter. Maar wij zijn wel klaar met zijn liefdesleven lijkt me.

Geert Vonk
Geert Vonk23 feb. 2019 - 23:11

Wilde is een interessant voorbeeld. Voor een deel lijken we hem als slachtoffer van de nu achterhaalde moraal misschien meer te waarderen dan zonder die wetenschap het geval zou zijn geweest. The importance of being Ernest heeft weinig tot niets met zijn levensverhaal te maken. En toch speelt dat levensverhaal mee in de overlevering van zijn naam en daarmee ook van zijn werk. Zonder eigen kwaliteit van dat werk zou dat niet kunnen, maar de totale waardering voor Wilde en zijn werk is moeilijk scheidbaar. Aan de andere kant: wie The importance of being Ernest leest of ziet zal nauwelijks aan dat levensverhaal denken en het werk zelf vooral zelf zien. Tja... Een volledige scheiding lijkt alleen mogelijk bij kunstenaars van wie wij de naam niet kennen of vrijwel niets weten.Shakespeare, Edopus. Een werk is zeer goed genietbaar zonder kennis van de maker. Maar kennis die men heeft is nooit volledig uit te vlakken is denk ik het enige antwoord. Of men dat nu wil of niet.

Gerry Damen
Gerry Damen21 feb. 2019 - 8:45

Als je pas van kunst kunt genieten als je de kunstenaar langs je eigen morele maatstaven gelegd hebt, kun je het grootste deel van de kunst wel afschrijven. De piramides en de sfinx zijn vast niet gebouwd volgens de huidige arbo-wet maatstaven. Op de Max Havelaar valt vast ook wel het e.e.a. aan te merken, etc. etc. Zucht.

JasDon
JasDon21 feb. 2019 - 8:24

Deze discussie wordt helemaal interessant wanneer het in een grijs gebied komt. Bijvoorbeeld Louis CK, met zijn masturbatie activiteiten in de buurt van vrouwelijke collega's en zijn materiaal dat zowel seksueel van aard is en de grenzen opzoekt. Kan je ooit nog normaal naar een grap van de man luisteren? En mag deze man ooit nog terugkeren als komiek?

Karingin
Karingin20 feb. 2019 - 23:03

Zo moeilijk is het niet. Kunst raakt je in je hart, en daar ligt de sleutel. Een moordenaar (of wat voor crimineel dan ook) kan misschien iets maken wat jou enorm aanspreekt. Dat mag je echt wel toestaan. Want het gaat om jouw beleving, wat voor inzicht geeft dat kunstwerk dat je verder helpt? Tegelijkertijd kun je de kunstenaar afwijzen. Je leert van goede en van slechte mensen. Overigens zou ik nooit een cent uitgeven aan een kunstenaar die zich heeft schuldig gemaakt aan sexueel misbruik of iets dergelijks. Maar kijken kijken niet kopen kan tegenwoordig altijd. En in het geval van literatuur vertrouw ik op de bieb.

1 Reactie
Trostomaat
Trostomaat21 feb. 2019 - 14:44

[En in het geval van literatuur vertrouw ik op de bieb] Wist u dat de vergoeding die de (in ongenade gevallen) auteur van de bibliotheek ontvangt onder andere afhankelijk is van het aantal uitleningen van het werk in kwestie, en dat u door op de bieb te vertrouwen gewoon de kas van zo'n auteur/misbruiker blijft spekken? Beter leent u het boek van een vriend/vriendin....

Perspectief
Perspectief20 feb. 2019 - 23:00

Het was een onthulling die ergens als achtergrondnieuwtje op enkele websites te lezen was: iemand die zich in een geluidsfragment verontschuldigde tegenover een 23 jarige dame wegens ongepast gedrag.

Thomas Toverbal
Thomas Toverbal20 feb. 2019 - 22:38

Tsja.... Muhammed Ali was de facto ook een #metoo-geval, en wat nog erger is, een pedoseksueel. Maar hij is nog niet in het vizier gekomen. Of zal er een andere reden zijn waarom de een wel en de ander niet centraal komt te staan? Uit de biografie van Jonathan Eig "Ali: een leven" gaat behalve over de bokser ook over een man die altijd seks zocht. Eig: 'Je blijft om hem geven, ook al is zijn gedrag soms onvergeeflijk.’ [Uw boek kwam uit toen de #MeToo-discussie net losbarstte. Hoe is er in de VS op gereageerd? „Ik vreesde dat er vooral over zijn seksleven gesproken zou worden. Dat gebeurde niet en dat heeft me verrast. Niemand had het erover dat hij seks heeft gehad met een minderjarige vrouw, Temica Williams. Dat is in geen enkele recensie opgemerkt. Naar eigen zeggen was ze twaalf toen ze een relatie kreeg met Ali, en snel daarna beviel ze van een zoon. Ze daagde hem ook voor de rechter wegens seksueel geweld. Ik dacht echt dat dat stevige koppen zou opleveren."] https://www.nrc.nl/nieuws/2018/02/23/nee-jij-idioot-vecht-nou-niet-meer-a1593358

1 Reactie
Krek
Krek21 feb. 2019 - 12:44

Velen blijven buiten schot waar het #metoo betreft. Men is daar nogal hypocriet in.

Trostomaat
Trostomaat20 feb. 2019 - 22:19

Goed stuk. Het voelt voor sommigen wellicht ongemakkelijk maar een kunstwerk wordt niet beter of slechter en verandert niet, door de wetenschap dat de maker later op één of andere manier over de schreef gegaan is. Of je wel of niet vergevingsgezind bent, doet aan de waarde van het werk niet af.

Paul250371
Paul25037120 feb. 2019 - 21:04

Michael Jackson blijft buiten schot. Hoe raar het klinkt maar wellicht heeft hij de "gunfactor".

1 Reactie
Karingin
Karingin20 feb. 2019 - 23:07

uuh...je hebt die docu onlangs over MJ gemist...? Ik bedoel, het nieuws daarover, want ik heb 'm zelf ook nog niet gezien. Maar het schijnt niet misselijk te zijn.

Drunken Pumpkins2
Drunken Pumpkins220 feb. 2019 - 20:40

Niet meer adoreren. Een socialist hoort voor zijn gedachtegoed te staan. Iemand die dat soort verhalen schrijft maar zelf ook strafbare feiten pleegt is bovendien een neppert.

3 Reacties
M7
M721 feb. 2019 - 12:12

" Een socialist hoort voor zijn gedachtegoed te staan." Nou, Oom Mao was ook niet vies van jonge dames/ meisjes . Zijn sexdriften projecterende op jonge meisjes was ongekend en ongeremd.

DanielleDefoe
DanielleDefoe21 feb. 2019 - 13:36

De meeste machthebbers houden 'm niet in de broek, maar dat gesol met minderjarigen m/v is extra stuitend. Mao was niet de enige. Extra onprettig is dat ze nog wel eens syphilis opliepen wat ook niet erg gunstig is voor de geestelijke gezondheid.

Drunken Pumpkins2
Drunken Pumpkins221 feb. 2019 - 14:20

Mao was geen socialist maar een nep communist/facist. Ga maar weer terug naar GeenStijl als je dit soort rare aanamens maakt.