Beste bankiers

De afgelopen weken is er veel aandacht geweest bij de banken voor de politieke discussie over de bonussen. Met grote bezorgdheid heb ik in dit debat de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) gevolgd, in het bijzonder de heer Staal. Naar aanleiding van dit debat vraag ik graag uw aandacht voor het volgende.

Door de politiek wordt de boosheid van bankiers over politici zoals die van de SP niet begrepen. Wij begrijpen niet goed waarom bankiers niet snappen dat zij niet door kunnen gaan met een bonuscultuur waarbij er weer enorme bedragen betaald worden, zelfs bij banken met staatssteun, terwijl gewone burgers hun koopkracht zien dalen. We hebben geen begrip voor het feit dat bankiers dat drie jaar na het begin van de crisis nog niet door hebben. De SP herkent en erkent dat dit helaas na de crisis nog onvoldoende tot gedragsverandering bij banken heeft geleid. Politici hebben zich rekenschap te geven van hun publieke rol in het verwoorden van de terechte zorg van burgers over de voortdurende bonuscultuur, de onwenselijkheid daarvan, en de gevaren ervan. Maar ook omdat met het geld van gewone burgers bijna alle grote banken in de crisis van de ondergang gered zijn. Deze steun was nooit bedoeld om bonussen door te blijven betalen. De SP neemt het noodzakelijke transformatieproces van de banken heel serieus en tracht daarin een katalyserende rol te vervullen. Zo waarschuwden we al bij de presentatie van de Code Banken in 2009 toenmalig minister Bos (PvdA) dat deze code niet streng genoeg was en dat zelfregulering niet werkt in de financiële sector. We verwelkomen dat steeds meer partijen, waaronder de PvdA, nu tot dezelfde conclusie komen. We voeren daarover graag een open dialoog met alle stakeholders.

Mijn vrees is echter dat door de toon waarop thans door de banken het debat wordt gevoerd en door de eenzijdige nadruk op de zwakke Code Banken, we in een negatieve spiraal dreigen te komen die grote afbreuk doet aan de banken. In het debat en daarmee in de beeldvorming is er van de kant van de banken te weinig aandacht voor de inspanningen van politici (zoals die van de SP) om de bancaire sector te hervormen, een einde te maken aan de bonuscultuur en het belang van hervorming voor een goed functionerende financiële sector bij het ondersteunen van de Nederlandse economie. Ook lijkt voorbij te worden gegaan aan de recente terugkeer van bonussen, zelfs bij staatsgesteunde banken, iets waar de president van de Nederlandsche Bank zich recentelijk ook over uitliet.

Met betrekking tot risicomanagement, productgoedkeuringsprocessen, het opbouwen van kapitaalbuffers en het aanpassen van het bonusbeleid zijn nog slechts kleine stappen gezet. Uit de tussenrapportage van de monitoringscommissie van de Code Banken blijkt dat een groot deel van de banken zich niet houdt aan de eigen (tekortschietende) code. Daarbij moet worden aangetekend dat voldoen aan de code ons inziens ook niet inhoudt dat wordt uitgelegd waarom wordt afgeweken van de code volgens het ‘pas toe of leg uit’ beginsel. Ook heeft de NVB het unanieme verzoek van de Tweede Kamer om de Code Banken uit te breiden naar alle bankmedewerkers genegeerd. Om die reden is het volgens de SP dan ook niet goed – zoals aangegeven door de minister – om het eerste volledige rapport van de Monitoringscommissie af te wachten voordat er een wettelijke regeling om te bonussen te maximeren komt.

In het publieke debat kwam van de kant van de NVB de nadruk te liggen op de zwakke Code Banken en nieuwe bonusvoorwaarden voor door de staat gesteunde banken. Dat laatste blijft vooralsnog theoretisch omdat er geen nieuwe staatssteunoperaties op stapel lijken te staan. De mede door de steun van de SP door de Tweede Kamer aanvaarde motie inzake de 100% heffing met terugwerkende kracht is volgens mij een grote stap voorwaarts. In ons eigen land vinden de mensen dat het hoog tijd is dat politici nu eindelijk iets gaan doen aan de voortdurende bonuscultuur. In de meeste andere landen leeft dezelfde wens. Dat de Wall Street Journal, een republikeins propagandablaadje, een negatief stuk schrijft over die motie lijkt mij een teken dat wij op de goede weg zijn. Als wij de Wall Street Journal als maat der dingen nemen, dan vrees ik dat er nooit echt iets verandert bij de banken. Los daarvan kunnen bankiers niet zomaar in Wall Street of de City voor een hoge bonus aan de slag. Dat zijn door taalkundige, culturele, en praktische barrières (huis en gezin in Nederland) toch gescheiden arbeidsmarkten. Het bewijs daarvan is dat de verschillen in salarissen tussen bankiers in landen, met hogere én lagere salarissen dan in Nederland, al vele jaren bestaan. Ik deel uw mening dat de discussie over de onwenselijkheid van bonussen niet alleen bij banken gevoerd zou moeten worden. De SP doet en deed dat overigens al. Voor en na de crisis.

Ons land staat voor zware financieringsopgaven. Bijvoorbeeld onze infrastructuur, de gezondheidszorg, de woningmarkt, maar ook het bedrijfsleven en investeringen in duurzaamheid verlangen enkele sterke financiële instellingen die haar klanten, ook internationaal, goed kunnen bedienen. Het bovenstaande kan heel goed ook worden gefinancierd binnen banken die – op zijn minst organisatorisch – zijn gesplitst in een nuts- en zakenbank. Ik maak mij met u grote zorgen over ‘cherry picking’ door buitenlandse aandeelhouders als de overheid zich volledig terugtrekt uit grote Nederlandse banken. Omdat de toekomst van ons land en de toekomst van de financiële sector onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden is het daarom volgens mij niet goed als de overheid zich volledig terugtrekt en deze banken hapklare brokken worden voor een buitenlandse overname. Juist vanwege de door u genoemde zware financieringsopgaven die bij een buitenlandse overname moeilijker realiseerbaar zullen worden.

De toekomst van de financiële sector vraagt dan ook om een heldere en brede visie, waarin het belang van de aanpak van de bonuscultuur voor de financiële sector wordt erkend. De financiële crisis heeft ons ook geleerd dat groter niet altijd beter is. Om die reden begrijp ik het kabinet heel goed dat zij de financiële sector niet noemt in de brief over de ‘topsectoren’. Ik denk ook dat ‘topsector’ niet het eerste is wat de meeste mensen te binnen schiet, als we denken aan de financiële sector. Ik maak mij zorgen dat vele bankiers, waaronder de NVB, dat kennelijk nog steeds wel doen. Nederigheid van bankiers in plaats van arrogantie is op zijn plaats.

Politici zijn zich bewust van hun maatschappelijke rol en nemen nu hopelijk de eigen verantwoordelijkheid om de bonuscultuur aan te pakken. Daarmee laten politici zien dat ze lessen hebben getrokken uit de crisis. Banken hebben de afgelopen weken weer laten zien dat ze dat nog niet hebben gedaan.

Graag roep ik namens de politiek de financiële sector op om haar verantwoordelijkheid als bankbestuurders te nemen en een einde te maken aan de bonuscultuur. Graag ga ik met de financiële sector het gesprek aan over dit bredere maatschappelijke belang. De SP is graag bereid dat gesprek te voeren.

Hoogachtend,

Namens de SP, E. Roemer Fractievoorzitter