Beslis niet over CETA en referendum achter gesloten deuren

In de samenleving leven grote zorgen over CETA en aanverwante ouderwetse handelsverdragen zoals TTIP. Voor ons is de ondermijning van de democratie door speciale rechtbanken voor multinationals het grootste bezwaar. Via speciale arbitragehoven kunnen buitenlandse multinationals – en alleen zij – miljardenboetes eisen van overheden bij hen onwelgevallig beleid. Tevens wordt regelgeving tussen Canada en de EU zoveel mogelijk gelijkgeschakeld. We geven daarmee deels onze soevereiniteit weg op het vlak van arbeid, milieu, dierenwelzijn en consumentenbescherming. Er wordt zelfs een supranationaal orgaan opgericht dat de reikwijdte van CETA verder uitbreidt, met minimale inspraak van parlementen en burgers. Democratie en rechtsstaat hebben het nakijken. De burger voelt zich nog verder vervreemd van de besluiten.

De diepe impact van CETA en soortgelijke investeerdersverdragen op onze samenleving, is tijdens de verkiezingscampagne nauwelijks aan bod gekomen. Daarom is het  noodzakelijk dat er een goede en brede parlementaire én maatschappelijke discussie wordt gevoerd over CETA. Een referendum is voor die discussie hét middel. Die discussie kan er alleen komen als er tijdens de onderhandelingen niet al in de achterkamertjes bindende afspraken worden gemaakt over CETA en over het referendum.

We weten het: sommigen hebben na het Oekraïne-referendum even de buik vol van het referendum. Maar we wijzen er op dat het nog veel te vroeg is om definitieve conclusies te trekken over het referendum in Nederland. Het staat namelijk in Nederland nog in de kinderschoenen. Er is nu één referendum geweest op basis van deze referendumwet. De wetgever heeft in deze wet bepaald dat het referendum drie jaar na de inwerkingtreding (medio 2018) door het parlement moet worden geëvalueerd op basis van een openbaar rapport van Binnenlandse Zaken. Dit moet een publieke evaluatie zijn waar iedereen – burger en deskundige – zich in kan mengen. Het is democratisch en staatsrechtelijk onzuiver om nu al conclusies te trekken of eventuele wijzigingen af te spreken over het referendum achter gesloten deuren.

Een CETA referendum zal een heel ander referendum zijn dan dat over de Oekraïne. Er zijn nu ver vóór de parlementaire behandeling van CETA al ruim 200.000 mensen die hierover een referendum willen. Hierdoor wint de parlementaire discussie aan belang en gewicht. De discussie over foute handelsverdragen wordt aangejaagd door een brede coalitie van maatschappelijke organisaties. Tot twee keer toe zijn er al duizenden mensen de straat opgegaan voor eerlijke en duurzame handel. Dit referendum gaat een referendum worden over de progressieve wens om de belangen van mensen, dieren en milieu boven dat van grote bedrijven en investeerders te stellen. Wij halen er geen andere onderwerpen bij en willen geen ‘schreeuwreferendum’. We gaan niet vanuit rancune tekeer tegen eerdere besluiten. Wij zijn voor samenwerking in Europa en we zijn voor handelsverdragen mits die eerlijk, duurzaam en democratisch zijn. Een ander groot verschil ten opzichte van het Oekraïne-referendum is dat er in meer Europese landen breed verzet is, zoals in Duitsland en Frankrijk.

Gelet op de nieuwe verhoudingen in de Tweede Kamer is een meerderheid voor CETA geen gelopen race. Wij hopen dat er partijen zijn die alsnog de feiten onder ogen zien en CETA in deze vorm verwerpen (PvdA, CDA), dan wel hun twijfel in een tegenstem veranderen (ChristenUnie). Mocht het parlement CETA toch goedkeuren, dan moeten burgers het wettelijk recht behouden om hierover een referendum te initiëren. Onze dringende oproep aan de nieuwe Tweede Kamer is om over beide onderwerpen niet achter gesloten deuren te beslissen, maar de parlementaire en maatschappelijke discussie volop aan te gaan.

De auteurs zijn verbonden aan Meer Democratie, Milieudefensie, foodwatch en het Transnational Institute   www.ceta-referendum.nl