Bankier begrijpt boosheid over bonussen niet

Open brief aan Boele Staal, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken.

Gisteren hebt U als voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken bij Pauw en Witteman het bonusgedrag van top bankiers verdedigd. U deed dat in debat met het PvdA-kamerlid Ronald Plasterk.

U legde er keer op keer de nadruk op dat de extraatjes die sommige van hen voor hun prestaties hebben ontvangen, volstrekt in overeenstemming zijn met de code die de banken voor zichzelf hebben ontworpen en die – zo merkte U fijntjes op – is omarmd door het vorige kabinet waar Ronald Plasterk minister in was. U begreep dan ook niet waarom hij nu zo lelijk tegen U deed. U waarschuwde het publiek er bovendien voor dat al die commotie rond bonussen niet goed was voor de internationale reputatie van Nederland als financieel centrum. Er had al een stuk in de Wall Street Journal gestaan waar wij met zijn allen niet vrolijk van werden.

Natuurlijk hebt U gelijk. Die een en een kwart miljoen die meneer Hommen van de ING zichzelf wilde toedelen viel geheel binnen de termen omdat het de 90% van zijn salaris niet overschreed. Bovendien klaagt niemand over de topinkomens van voetballers. Die krijgen trouwens bij gewonnen wedstrijden en behaalde kampioenschappen ook indrukwekkende douceurs. En dat terwijl de meeste voetbalclubs om het in de grove taal van die sector te zeggen aan de tiet liggen van de gemeentelijke of de landelijke autoriteiten.

Toch heb ik Uw betoog met stijgende verontwaardiging aangehoord. De kans is groot dat in honderdduizenden huishoudens van toenemende razernij sprake is geweest, niet ten opzichte van Ronald Plasterk maar ten opzichte van U en de banken.

Als voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken is het mede uw taak om te werken aan het vertrouwen in de financiële sector van Nederland. U hebt gisterenavond Uw opdrachtgevers een zeer slechte dienst bewezen en daarom zal ik U proberen uit te leggen waar die publieke verontwaardigiging vandaan komt. Misschien hebt U er iets aan op uw Uw werk. Omdat ik onzakelijk ben, krijgt U die goede raad ook nog helemaal gratis. Er hangt geen prijskaartje aan. Er komen geen verborgen kosten aan te pas.

In 2008 is de Nederlandse financiële sector, zoals U wel weet, dankzij enorme financiële injecties aan belastinggeld nog net overeind gebleven. De overheid was niet uit liefde zo royaal. Ze moest wel. Zij gaf die steun omdat alleen daarmee een volledige ineenstorting van de economie kon worden voorkomen. Dat was namelijk het gevolg geweest van het beleid van Uw opdrachtgevers als de regering zich afzijdig had gehouden. Ondanks deze snelle reddingsactie was een economische terugval, dieper dan tijdens de beruchte crisis van 1929, niet te voorkomen. Bovendien was de belastingbetaler extra miljarden kwijt aan allerlei maatregelen om het bedrijfsleven in het algemeen te ondersteunen zoals de invoering van deeltijd ww en grote investeringen door de overheid.

Het ziet er naar uit dat dit beleid werkt. De crisis van 2008 zeurt wellicht niet zoals haar oude zusje uit 1929 jaren en jaren door. We krabbelen er weer bovenop.

Tegelijkertijd krijgen de burgers van Nederland nu de rekening gepresenteerd. Dat zijn de bezuinigingen tot 18 miljard waartoe de huidige regering zich gedwongen ziet. Heel veel Nederlanders zijn bezorgd over hun eigen toekomst: zij komen voor hogere kosten te staan vanwege de bezuinigingen. Zij moeten, zoals veel ambtenaren en leden van de krijgsmacht, bang zijn voor hun baan en hun toekomst. ZZP-ers met te weinig opdrachten worden door de overheid niet met financiële injecties gered. Integendeel, als zij post krijgen, dan bestaat die uit vervelende brieven van banken die op aanvulling van de roodstand aandringen. Jonge starters die nu met geen mogelijkheid een hypotheekje voor elkaar krijgen, herinneren zich nog hoe de banken voor 2008 met kredieten strooiden. En dan is er die lijzige glimlach van Noud Wellink. U begrijpt wat ik bedoel.

Bankiers hebben angst gezaaid onder de gewone Nederlanders, de mensen die om zeven uur opstaan om na een haastige boterham de file in te duiken of een overvolle trein. Zij zijn hun oude zekerheden verloren. Zij moeten vrezen voor hun pensioen. Zij betalen het gelag. Mensen zien zich door de crisis die door de uwen is veroorzaakt, de voet dwars gezet. Huntelaar heeft hen nooit het gevoel gegeven dat het tapijt onder hun voeten werd weggetrokken. Uw leden hebben dat wel op hun geweten.

Het is dáárom dat in de publieke opinie zoveel onversneden en hartstochtelijke woede ontstaat als topbankiers zich een bonus toeëigenen waar iemand uit de middenklasse – ik herhaal het nog maar eens zodat het doordringt – een leven lang voor moet werken. Burgers vinden dat bankiers dat niet kunnen maken. Zij zijn ervan overtuigd dat uw leden gevrijwaard zijn van de risico’s die zij zelf nu wel moeten lopen omdat banken nu eenmaal in staat zijn de samenleving in de houdgreep te nemen: als zij omvallen, stort immers de hele economie in elkaar tenzij een helpende hand wordt toegestoken. Dat heeft de heer Plasterk bij Pauw en Witteman ook onderstreept. Kunt u zich voorstellen dat het publiek de krijtstrepen kostuums die in Uw kringen zo gewild zijn, associeert met chanteurs? Ik hoop van wel.

In de Tweede Kamer worden nu voorstellen aanhangig gemaakt die in feite de ondernemersvrijheid van banken beperken. Dat is logisch. Bij ondernemerschap hoort risico en hoe minder risico, des te meer regels de overheid mag opleggen. Het blijft in Den Haag voorlopig bij het tegengaan van bonussen en beloningen, maar de maatregelen van Brussel gaan veel verder, zoals ING en ABN/AMRO dezer dagen tot hun schrik merken. Zij worden door de EU sterk in hun bewegingsvrijheid beperkt.

Voor hetzelfde geld is dit nog maar het begin. Ik bedoel: de Nederlandse Bank is in 1945 genationaliseerd. ABN/AMRO is als gevolg van de crisis in staatshanden geraakt. ’t Zou zomaar kunnen dat links en rechts ervan overtuigd raken dat banken te belangrijk zijn om aan bonusridders over te laten omdat zij door hun onverantwoordelijk gedrag en het schaamteloos ophouden van hun hand als het mis gaat het hele kapitalistische stelsel in gevaar brengen.

Daarom, mijnheer Staal, wordt iedereen zo boos als een topbankier zich een bonus toekent. Nog een laatste opmerking: uiteindelijk is het maar één druppel die de emmer doet overlopen.

Ik hoop dat U iets aan deze opmerkingen hebt.