Asielzoekers zijn een speelbal van xenofobie

De discussie over de asielzoekers aan de Notweg lijkt te verzanden in een praktische. Is het kamp wel hygiënisch, is het niet te koud en waar moeten de asielzoekers heen als ze daar niet kunnen blijven?

Het wordt tijd om wat fundamentelere vragen te stellen bij de houding van Nederland ten opzichte van immigranten in het algemeen. We kunnen met ons paspoort de hele wereld over reizen, we kunnen ons in theorie bijna overal vestigen, moeten we ons niet afvragen waarom we deze rechten aan anderen willen ontzeggen? Wat zijn de mythes die onze houding ten opzichte van vreemdelingen bepalen?

Als er teveel mensen immigreren kost dat de Nederlandse burger heel veel geld. De tsunami van asielzoekers, moslims en immigranten die ons land zouden overspoelen als Frontex de bootjes op de middellandse zee niet zou onderscheppen, is een schrikbeeld dat bij menig Nederlander leeft. Om ons welvaartsniveau te handhaven en de sociale zekerheid te waarborgen moeten we een streng immigratiebeleid voeren, is een veelgehoorde opvatting. Nu is de vraag hoe goed het gaat met het waarborgen van de sociale zekerheid en het welvaartsniveau, maar bovendien is het nogal naast de kwestie.

Vluchtelingen die hier komen zijn voor een groot deel vluchtelingen. Ze troffen een onleefbare situatie in hun eigen land en doen een beroep op landen die de Rechten van de Mens onderschrijven voor een veiliger leven. Onze reactie daarop is nogal angstig. We hebben de IND opgericht (een organisatie met een omzet van 352 miljoen in 2012), hebben een intensief inburgeringstraject (probeert u zelf de inburgeringscursus eens, ik ben er voor gezakt) en houden vreemdelingen nauwlettend in de gaten. Dit doen we omdat we hebben ondervonden dat immigranten dikwijls in een marginale positie terechtkomen en soms in de criminaliteit. Maar dat wil niet zeggen dat immigranten hier naar toe komen voor een uitkering of om te stelen.

We kunnen als maatschappij heel goed de negatieve effecten van immigratie proberen in te perken zonder daarbij de legitimiteit van vluchtelingen te ontkennen en daarbij fundamentele mensenrechten te schenden. Het is bijvoorbeeld mogelijk te bepalen dat immigranten hier beperkte rechten hebben zolang ze niet bijdragen aan het sociale stelsel (al kun je daar ethische vragen bij stellen). In het huidige regeerakkoord staat een omgekeerd voorstel. Immigranten met verblijfsvergunning die in de eerste 7 (!) jaar een beroep doen op een uitkering worden teruggestuurd naar het land van herkomst.

Asielzoekers hebben hier geen kans

Een veel gehoord argument om de asielzoekers aan de Notweg terug te sturen is dat ze hier geen kansen hebben. Op 21 november zei Teeven het ook weer in het Parool. Waarom zou je mensen hoop geven terwijl die er niet is? Of er wel of geen hoop is, is echter geen vaststaand gegeven en hangt voor een groot deel af van de kansen die mensen krijgen en wat ze daar mee doen.

Binnen het huidige systeem komt het inderdaad voor dat mensen in hopeloze situaties belanden. Ze zitten 12 jaar van hun leven te wachten op een verblijfsvergunning en kunnen zich zonder deze vergunning in een land als Nederland niet goed ontplooien. Het is echter weinig liberaal om voor een ander te bepalen dat hij kansloos is, maar misschien is het teveel gevraagd om van de VVD liberale principes te verwachten.

Het om die reden ontzeggen van grondrechten aan humanitaire vluchtelingen snijdt echter ook weinig hout omdat het veronderstelt dat het verkrijgen van een verblijfsvergunning wel hoop biedt en dat dit buiten het bereik van deze groep vluchtelingen valt. Hierdoor denken vluchtelingen die al jaren in een procedure zitten dat de verblijfsvergunning de zaligmakende oplossing is. Dat is een verkeerde voorstelling van zaken in een krimpende economie met groter wordende werkeloosheid onder autochtonen. Dit neemt echter niet weg dat de asielzoekers aan de Notweg hier zijn, dat ze niet teruggestuurd kunnen worden en dat ze mensenrechten claimen. Of ze wel of geen kansen krijgen en of ze die benutten is daarbij van secundair belang zolang hun bestaansrecht niet wordt erkent.

Immigranten zijn criminelen

Het was een paradepaardje voor Rutte en Samsom liet het zich welgevallen. ‘We gaan illegaliteit strafbaar stellen.’ Duizenden mensen, die hier al jaren verblijven, studies hebben gevolgd, kinderen opgevoed, worden daarmee criminelen. Strafbare feiten zijn normaal gesproken handelingen die een individu begaat wetende dat hij daarmee een ander schade berokkent. De vraag doet zich voor of duizenden nauwelijks opgeleide mensen in erbarmelijke omstandigheden genoeg kennis van zaken hebben om te weten dat ze strafbare feiten begaan als ze de Nederlandse grens oversteken.

Daarnaast kun je je afvragen hoeveel schade deze kwetsbare mensen de Nederlandse samenleving (kunnen) berokkenen. Strafbaar zijn omdat je bestaat op een bepaald deel van de aarde is een extreme, schandelijke keuze van onze regering. Het zijn de zwaksten van de wereld, die met trauma’s en dromen in ons land terecht komen die daarvan de dupe zijn. Het past een welvarend land als Nederland niet om zulke immorele keuzes te maken.

De grote vraag die rond het asielthema zoemt is ‘Wat is dan de oplossing?’ Op zijn minst zou het goed zijn om eerst een onderscheid te maken tussen de negatieve effecten van immigratie en immigratie zelf. We kunnen als maatschappij zeggen dat we vluchtelingen in eerste instantie beperktere rechten geven dan geboren Nederlanders, zonder hun legitimiteit als vluchteling aan te tasten. Je zou dan zelfs kunnen bepalen dat hoogopgeleide immigranten met een groot jaarinkomen daarvan uitgezonderd zijn, als dat beter in de liberale agenda past. Dan kom je weliswaar in een klassen-situatie terecht, maar die bestaat de facto al met een standenverschil tussen aan de ene kant Nederlanders en (rijkere) immigranten die in het bedrijfsleven en op universiteiten werkzaam zijn en aan de andere kant rechteloze asielzoekers. Het is een controversieel idee om dit in wetten te formaliseren, maar wie zich enigszins in de asielproblematiek verdiept, moet constateren dat de status quo op zijn minst even controversieel is. Moeders met kinderen uit Sudan, gevlucht voor de oorlog, die al 12 jaar procederen, die enigszins Nederlands spreken en gewoon zouden willen werken, als je er bij stilstaat is het hallucinant. Die twaalf jaar krijgen ze nooit meer terug.

Kan het een Nederlander veel schelen dat iemand die zijn kantoor schoonmaakt of de post bezorgd wel of geen papiertje heeft? Zolang het een beetje een vriendelijk persoon is en het niet strafbaar is hem of haar te betalen kan het niemand echt iets schelen. Het is het bekende fenomeen: immigranten moeten weg, maar mijn Irakese buurman is echt een toffe gast. Culturen zijn zich overal ter wereld, op alle niveaus aan het vermengen. Het is provinciaal en vooral zeer asociaal om een dergelijk proces strafbaar te stellen.

We moeten toe naar een grondslagen discussie die zo breed mogelijk gevoerd wordt.  In welke gevallen zijn wij bereid mensen uit andere landen een kans te geven en onder welke voorwaarden? Anders zijn asielzoekers een speelbal van xenofobie, sentimenten en politiek effectbejag.