‘Nieuwe kerncentrales niet haalbaar en niet betaalbaar’
Arnon Grunberg grossiert in woordspelletjes zonder enige lijn of boodschap
© cc-foto: Milliped
Mijn hypothese is dat hij juist daarom zo populair is bij de literaire elite.
Plato wordt in de traditionele filosofie als zo'n belangrijke filosoof gezien dat zijn leermeester Socrates door die traditionele filosofie wordt beschouwd als het begin van de westerse wijsheid. Vandaar dat filosofen die concepten bedenken, boeken schrijven en lesgeven aan de universiteiten spreken van pre-socratici; denkers die nog niet 'verlicht' waren door Socrates. Democritus bijvoorbeeld wordt gezien als een pre-socraticus, terwijl hij geboren werd toen Socrates 10 was en hij Socrates maar liefst 30 jaar overleefde. Want net als Plato vindt ook de traditionele filosofie de wereld van de ideeën belangrijker dan de werkelijkheid.
Aan de universiteiten wordt niet of nauwelijks onderzoek gedaan naar Democritus. En dat komt niet alleen doordat er alleen maar fragmenten over zijn van zijn omvangrijke oeuvre, maar ook doordat hij een materialist was; iemand die geloofde wat hij zag. Dit in tegenstelling tot Plato, die vooral zag wat hij geloofde.
Democritus werd net als veel andere pre-socratici voor zijn filosofie geïnspireerd door de filosofie uit India, waar hij ook naartoe reisde, en die meer dan 1000 jaar mondeling werd doorgegeven.
De geschriften van Democritus hebben vermoedelijk op eenzelfde manier de heerszucht van de Platonici overleefd. Zijn materialisme is opgenomen in werken van andere filosofen, in de vorm van enkele citaten maar vooral in de vorm van mondeling doorgegeven verhalen die door anderen werden samengesmeed tot materialistische visies op de wereld; op de werkelijkheid.
Het materialisme van Democritus is het volstrekte tegendeel van het idealisme van Plato. Plato heeft Democritus in zijn hele oeuvre dan ook niet één keer genoemd, terwijl hij hem aantoonbaar wel kende, want er zijn bronnen waaruit blijkt dat Plato de werken van Democritus het liefst allemaal had willen verbranden; wat hem werd afgeraden door enkele Pythagorici. Maar het door hem gekozen alternatief, doodzwijgen, bleek minstens zo effectief.
De traditionele filosofie is een filosofie die via Plato naar het Christendom en de joods-christelijke cultuur van nu culmineert in het misverstand dat niet de werkelijkheid maar het idee het belangrijkst zou zijn in het leven. Maar gelukkig zijn er nog steeds filosofen die, geïnspireerd door Democritus, hun visie op de werkelijkheid beschrijven. Filosofen die niet moraliseren met een gekunsteld concept of idee. Want om met de Franse filosoof Michel Onfray te spreken: 'moraal is een ander vertellen wat hij moet doen, ethiek is zelf het goede doen'.
Plato zei dat echte kennis, waarheid; dat wijsheid niet op te schrijven zou zijn, en dat hij 'daarom slechts speelde met woorden om jongeren te verleiden zich aan te melden bij zijn academie'. In die academie leerde hij die jongeren volgens hemzelf wèl wat wijsheid was. Maar afgelezen aan de overgebleven fragmenten van de initiatiesessies die vooraf gingen aan het lidmaatschap van de Academie was ook die wijsheid beperkt tot nogal absurdistische woordspelletjes.
Waaraan je kunt zien dat onze versgebakken PC Hooftprijswinnaar op het gymnasium vooral de traditionele Platoonse filosofie heeft opgepikt, is dat ook hij vooral doet aan woordspelletjes die zijn passie voor obscurantisme uitdragen - en mijn hypothese is dat hij juist daarom zo populair is bij de literaire elite.
Want zoals het Christendom Plato omarmde vanwege zijn obscure woordspelletjes en zijn focus op een geheimzinnige waarheid die door gewone stervelingen niet te achterhalen zou zijn zonder ingewijd te worden door de meester zelf, zo houdt de Nederlandse literaire elite van Grunberg, die ongevaarlijk is omdat hij grossiert in weinig diepgaande woordspelletjes zonder enige lijn of boodschap. Of het zou moeten zijn de boodschap van reclame voor het eigen werk.
Lees voor de grap eens zijn op internet te vinden engelstalige stukjes tekst, die daar waar ze wat diepgang vertonen meestal citaten van anderen zijn, en je begrijpt waarom Grunberg een variant op de scepticus van de nieuwe academie is. Iemand die hoopt dat echte wijsheid niet op te schrijven is en het nihilisme van deze tijd hartstochtelijk omarmt met intrinsiek lege en weinig talentvolle woordspelletjes, die weinig anders zijn dan een goedkope marketingtruc voor het eigen werk.
Dit artikel is ook verschenen op Frontaal Naakt.
cc-foto: Milliped
Reacties (33)
De column van Louise Fresco van vandaag in nrc is gewijd aan betrokkenheid en de dankrede van Grunberg. Hij krijgt ook uit de zak van haar om zijn kwasi filosofische opmerking over betrokkenheid, dat hij ziet als vorm van medeplichtigheid, leidend tot (vals)morralisme, sentimentaliteit, lui denken (hij zelf denkt slim uiteraard). Louise denkt er anders over, betrokkenheid is de gist vd maatschappij, brengt empathie en burgerzin, vindt zij dus. Och ja, iedereen zijn isie, hetzij vrucht van lui, of van slim wijs denken.
Wel.... de laatste worden van Jasper Mekkes' essay tot mij nemend en de uitvoerigheid van zijn zonder meer interessante exposé in aanmerking nemend: de blijkbaar evocatieve Grunberg is opnieuw dus -want hier!- in zijn opzet geslaagd.
Pre-socratishce filosofen zijn dat omdat ze niet reflectief wetenschap bedreven, maar het vooral van overtuiging en theorien hadden. Democritus had geen instrumenten om atomen te zien en Socrates prikte naive ideeen nu net kapot. Grunberg werkt inderdaad met taal, en niet dogma. Dat is kunst. Maar kunst is niet alleen kunst. Dat komt omdat zoals Kant weer liet zien je 'DE waarheid' niet zomaar kan zijn of totaal kan bevatten. Vandaar dat literatuur en rede zowel nodig is als verhelderend kan zijn. Je moet de phenomenen wel aanschouwen maar als je denkt dat wat je gelooft de phenomen zijn, DAN ben je nu net iemand die ziet wat ie gelooft, dawz je EIGEN ideeen. Het is wel degenlijk nodig om je ideeen bij te stellen in het licht van de werkelijkheid, precies zoals Socrates bedoelde.
Zijn oeuvre is zowel eclectisch-hermetisch als pseudofilosofisch getoonzet net als dat van Harry Mulisch. Wel knap om in zo'n diversiteit aan taalregisters te pretenderen alsof je een intellectuele boodschap te bieden hebt aan de Nederlandse lezer. Zo zijn er nog wel een paar, ook dichters, die mijns inziens onterecht tot de finesse van ons literair erfgoed behoren. Willem Frederik Hermans doorzag reeds vroeg het literaturisme van deze laatste en zijn epigonen en zei terecht `Ik heb altijd gelijk'.
Het is wel knap. Ik ben geen liefhebber van de opiniestukken en columns van Arnon Grunberg, dus dit artikel zou ik moeten verwelkomen. Echter, zijn tegenstander hier grossiert in vaagheden als "de Nederlandse literaire elite" die van Grunberg schijnt te houden. Wie is die "elite" dan? Je komt er niet achter. Qua bewijsvoering komt Mekkes hier niet verder dan "lees voor de grap eens zijn op internet te vinden engelstalige stukjes tekst." Dit is letterlijk de "ik heb gelijk. Zoek maar op Google"-taktiek. Dat is armoedig. "Intrinsiek leeg," zoals dat schijnt te heten.
De meeste mensen lullen maar wat. Grunberg is toch niet verplicht om daarvan af te wijken?
@ Arjan - mee eens. Je zegt in weinig woorden wat ik in 1.499 tekens had willen uitdrukken. Van meet af aan vond ik Arnon Grunberg als auteur niet interessant. Hij kwam op me over als vlak, humorloos, en cynisch, voeg er maar gerust 'nihilistisch' aan toe. Dat is nog steeds zo. Dat hij juist in deze tijd door velen op handen gedragen wordt is niet vreemd. Mensen staan op grote distantie van elkaar; het camoufleren van authentieke gevoelens is tot kunst verheven. Ironie is een 'way of life'; serieuze bindingen aangaan, en je ergens toe verplichten wordt vaak als ouderwets gezien. Er zinloos en gevoelloos op los leven is het nieuwe normaal, alleen heet het anders (ik huiver voor een wanbegrip als 'polyamorie', bijvoorbeeld). Gaat dit nog over Arnon Grunberg? Ja. Hij past als een rockster bij mijn schets van ons treurige heden.
Ach ja, die Arnon, heeft prijs gehad, dus mag oreren. het is een romancier, fictie dus, alhoewel met biografische details en doorleefde zaken (met helm op in Afghainstan tussen gewone soldaten gezeten), maar wat hij over oorlog, geweld en Oekraine te zeggen heeft?? Slaat nergens op natuurlijk - De literatuur kent maar een serieus probleem, de afbeelding van geweld....Maar dat geweld kan nooit afgebeeld worden vanuit positie van onschuld, je bent dan automatisch medeplichtigheid, dat moet je niet toedekken....klinkklare onzin natuurlijk, maar hij mag dat bij die prijsuitreiking zeggen, en dat wordt ook nog eens in 3 paginas in de kwaliteitskrant NRC afgedrukt. Mooi hoor. Zo werkt het tegenwoordig in NL, aan de talkshows, in de krant, och ja, je staat er boven of niet, zoniet, ook niet zo erg.
Ach, Hermans, Mulisch & Reve dreigen in vergetelheid te raken. Van Hermans vind ik dat jammer. "Nooit meer slapen" is een van de weinige Nederlandse werken die ook in het Noors vertaald is. Ook in het Chinees trouwens. Ook Grunberg zal wel in vergetelheid raken op termijn.
Heeft met tijdsgeest en lifestyle te maken danielle, de humor en de stijlen van die drie spreken de jongeren gewoon niet meer aan, probeer maar eens met de zieke humor bij die vroeg wijze jongens en meisjes aan te komen, ze weten niet wat ze daarvan nou moeten vinden, niet betrokken genoeg, te cynisch, you name it.
Jonderen lezen maar zelden vrijwillig. Literaire werken blijven in druk via verplichte leeslijsten. Zelf maak ik ook graag gebruik van het Gutenberg project.
In het Noors vertaald, Danielle, how come?? Om de literaire kwaliteiten? Of omdat een en ander zich in het hoge noorden van Scandinavie afspeelt? Zo zou een verre Noor die een avontuur dat zich in de Kempen of Achterhoek afspeelt (de streekroman van vroeger, bestaat die nog wel? de Man, Coolen?), ook grote kans maken in het NLs te worden vertaald. Sorry hoor, beetje cynisch misschien van mij....
Er is in Nederland al sinds 1800 ongeveer veel belangstelling voor Scandinavische literatuur. Detective schrijvers zoals Marklund, Fossum, Holt, Nesbø etc zijn ook populair. TV- en filmstudios draaien ook overuren. Omgekeerd is er nauwelijks belangstelling geloof ik.
Van de bibliografie , met meer dan 1.500 titels en ruim 400 auteurs getiteld " Noorse auteurs in Nederlandse vertaling 1741-2012" samensteller Raf De Saege is inmiddels een herziene versie verschenen. Veel belangstelling zal daar niet voor zijn omdat de studierichtigen Scandinavische Taal en Cultuur praktisch Nederland uit zijn bezuinigd.
Hahaha, Danielle, ineens denk ik terug aan de boekenkast van mijn ouders, die stond vol met allerleli Scandinavisch, waarom? Sigrid Undset, Kunut Hamsum (de eeuwige bossen of zoiets), Hoe Het Groeide (oeioeioei!!), en nog veel meer, ja hoe zat dat eigenlijk? Die Knut stond laatst weer in mij krant, moet ik toch eens achteraan, wat was het? waar wilde hij naartoe"?? Niet erg woke, zeker niet, maar juist daarom...
Knut Hamsun, Nobel prijs in 1920. Zijn meest bekende werk is Sult (Honger) best "woke" in zijn tijd. Markens Grøde (Hoe het groeide) is zwaardere kost. Die eeuwige bossen & winden waaien rond de rotsen enzo raad ik af. Dan is Strindberg veel leuker. Zijn apartement in Stockholm is ook een bezoek waard.
Markens Grode, haha, grode= groeide denk ik, maar dat markens ""Hoe het" zou kunnen betekenen? help me, Danielle. Hoe het groeide, gelezen toen ik 16 was, uit de boekenkast van mijn oudrs, en herinner me nog goed, dat er discussie over was. Mijn moeder (artistiek, vrijgevochten) waardeerde dat, mijn vader (streng, braaf, gedegen) dacht dat het weinig goeds was voor mijn jonge ziel (waardeer ik oo weer, nu pas, bezorgdheid dus). Ik herinner mij er bijna niets meer van, behalve dat de jongeman veel te dure schaatsen kocht, ver boven zijn pet, toch gedaan, dat intrigeerde mij wel toen.
Markens is een genitief. Mark betekent zoiets als "grond" (denk ook aan bv "villmark" dat komt overeen met "woeste grond") en grøde is een archaisch woord voor opbrengst.
Dank danielle. Dat SULT is onlangs opnieuw in nlse vertaling uitgegeven, vertaald door A vd Hoeven en Edith Koenders, ze zijn er dus nog wel, de rasechte vertalers uit dat noors. Wie zaten er achter dat Hoe Het Groeide, denk je? Meer op rijm/alliteratie, dan op letterlijke betekenis gedaan dus. Er klinkt ook wel iets van Blut und Boden in door...
Democritus wordt ook wel `de lachende filosoof' genoemd. Platonisch denken was hem vreemd. Humor was hem eigen. Binnen het judeo-gristelijke narratief is daar weinig ruimte voor. Tenzij voor leedvermaak. Pseudo-rabiatesk obscurantisme is de teneur, zoals we ook zien in het woordspel van bijvoorbeeld Rutte: Met een populistische kwinkslag weeft hij waarheid en werkelijkheid tot een wuft wondertapijt. Als een volleerd illusionist.
Grunberg in de titel, en dan komt hij pas in alinea's 8-10 voor het eerst in de tekst voor, de nieuwsgierige lezer is dan misschien al afgehaakt. En dan woorden als 'obscurantisme' gebruiken, over 'intrinsiek lege en weinig talentvolle' praatjes gesproken. Je hoeft niet van Grunberg's stijl te houden, maar een zeker vakmanschap hebben zijn boeken toch wel.
Die Joris is natuurlijk ook maar een leraar grieksLatijn, die in Arnon een kapstok ziet om zijn ideen en affinieiten met de griekse meesters te etaleren. Idealisme/mterialisme. Realisme/Nominalisme (later nog eens uitgevochten tussen geleerde heren in kloosters dit keer), het heeft allemaal voor en tegenstanders, en dus stof voor een essay, a la Joris Mekkes. Wat ik wel miste, enoge concrete situaties, gevallen waarover hij valt. helaas, niets genoemd, alleen wat gefoeter over stijl en loos woordgebruik
Hm, deze aanval op Grunberg komt bij mij een beetje over als "jalousie de métier". Ik zou hem zeker niet oppervlakkig noemen, getuige b.v. ook zijn 4 mei-voordracht in 2020. Zelf schaar ik me ook onder de "materialisten". Het is nuttig te vermelden dat die wereldbeschouwing en benadering van de werkelijkheid o.a. via Ludwig Feuerbach bij Karl Marx voortgang heeft gevonden, die dat combineerde met de dialectische methode van Georg Hegel, waaruit het dialectisch en historisch materialisme is voortgekomen
JohnVKR 28 mei 2022 - 13:16 "De inhoud van deze reactie voldoet niet aan de spelregels. Het is niet (langer) mogelijk om te reageren." Dit is wel heel raar. Ik heb een kritische reactie gegeven op dit artikel, niet meer dan dat. Er wordt niemand bedreigd, en vallen geen foute termen zoals dat bij mij nooit gebeurt. Ja, ik noem de beheerders van FrontaalNaakt, wat ik verder een uitstekend platform vind, maar die namen zijn gewoon publiekelijk bekend. Het verbaast me juist dat dit artikel op FrontaalNaakt staat. Het zou fijn zijn als de redactie kan laten weten wat er mis was met mijn reactie.
"De inhoud van deze reactie voldoet niet aan de spelregels. Het is niet (langer) mogelijk om te reageren."
@Dirk den Boer Ik heb de spelregels er nog eens op nagelezen en geconcludeerd dat ik niets heb geschreven dat tegen de spelregels ingaat. Blijft overeind dat ik het een warrig artikel vind, een artikel dat ik niet vind passen bij een gewoonlijk prima platform als Frontaal Naakt.
We zullen er wel nooit achter komen,John, transparantie is pas troef als er ook tegenkrachten zijn, gedwongen luisterend oor, en dat heb je pas bij afgedwongen openheid
"Want net als Plato vindt ook de traditionele filosofie de wereld van de ideeën belangrijker dan de werkelijkheid." Ik ben geen kenner, maar dit kun je niet zo zeggen denk ik. Volgens mij zijn de ideeën voor Plato 'werkelijker' dan de zichtbare wereld om ons heen.
@ Kees van Bemmelen - ik deel je mening. Plato's Socrates zag niet vanuit eenzame hoogte neer op de waarneembare wereld. Hij toonde zich niet minachtend tegenover mensen die naar zijn idee misleid werden (worden) door een zekere interpretatie van de materiële wereld om ons heen. Socrates wilde onderwijzen, instrueren; als elke rechtgeaard leraar bedoelde hij zijn gehoor een kritische houding bij te brengen. 'De Republiek', 'Gorgias', 'Eutyphro', en andere dialogen: tijdloos en fascinerend, altijd weer opnieuw. Met Karl R. Poppers lezing van Plato ben ik het niet eens.
drs. H.C. Queyncken Tollaert, "Hij toonde zich niet minachtend tegenover mensen die naar zijn idee misleid werden (worden) door een zekere interpretatie van de materiële wereld om ons heen." Dat dacht ik ook. Alhoewel het wel gevolgen had voor je positie in de ideale polis als je niet in staat was om je te ontworstelen aan die misleiding. Dan kon je een bestuursfunctie wel vergeten. Maar geen minachting inderdaad, het was tenslotte maar weinigen gegeven om verder te zien dan de wereld der verschijnselen. Het is lang geleden dat ik Plato heb gelezen.
@ Kees van Bemmelen - dat is een heel aardige reactie van je, dank hiervoor!
De schrijver verteld of gelooft dan ook een verhaaltje over Plato, maar snapt em niet. Daarmee is die schuldig aan precies waar die Plato van beschuldigt. Niet dat het raar is om Plato zo te misbruiken, dat werd in de tradities vaak gedaan, en Plato liet best onduidelijkheid bestaan. Mischien doelt de schrijver daar op. Popper nam hem selectief veel te serieus, hoewel het natuurlijk wel zo is dat aan Plato een elitaire blik kleeft.
"De inhoud van deze reactie voldoet niet aan de spelregels. Het is niet (langer) mogelijk om te reageren."