Armoede niet bestrijden met lapmiddelen

Een permanente oplossing wordt niet geboden, en die komt er wat deze regering betreft ook niet.

De ruim een half miljoen huishoudens met lage inkomens en de huishoudens met middeninkomens zullen er de komende tijd merkbaar op achteruit gaan. Nu al stijgen de prijzen van veel producten en die stijging zal niet volledig gecompenseerd worden. De huishoudens met lage inkomens, vaak mensen met een uitkering, AOW-ers zonder aanvullend pensioen en een deel van de ZZP-ers, moeten nu al hun uiterste best doen om de eindjes aan elkaar te knopen. Zeker huishoudens met schulden kunnen bijna geen kant op. Het gevolg is stress en ziekte, depressie en sociale isolatie. Niet voor niets is de levensverwachting bij mensen met lage inkomens zo’n 5 jaar lager dan gemiddeld, en het aantal gezonde levensjaren is zelfs 16 jaar lager. Kinderen uit huishoudens met laag inkomen hebben vaker astma, ADHD en overgewicht. Ze worden dikwijls uitgesloten en voelen zich ongelukkig. Deze situatie herhaalt zich over generaties. Ook stereotypering speelt hierbij een rol. Niet alleen door mensen van buiten de groep lage inkomens, maar ook door de groep zelf. Dat leidt tot zelfvervullende voorspellingen: ik ben nu eenmaal in deze armoedige omgeving geboren en leef hier, dus ik kan niets doen om de situatie te veranderen. Zo blijft armoede in stand.

De neoliberale aanpak
Het idee dat er een kleine groep onverbeterlijken is waar niets mee is te beginnen is hardnekkig. Die groep is maatschappelijk min of meer afgeschreven. Ons zogenaamde humanitaire geweten noopt om ze iets van een minimumvergoeding te geven, zodat ze niet dood hoeven te gaan, maar verder willen we met deze mensen het liefst niets te maken hebben. Dan is er een vrij grote groep (ruim een kwart van de huishoudens) die een inkomen van rond het minimumloon heeft. Eerder vanuit economische dan humanitaire overwegingen wordt het belangrijk gevonden om deze huishoudens bij stijgende prijzen en dalende inkomsten iets van een compensatie toe te kennen. Immers, als deze grote groep noodgedwongen minder gaat kopen en consumeren kan dat tot snelle uitbreiding van een economische crisis leiden: minder afzet, minder productie, hoge werkeloosheid. Vandaar maatregelen zoals de energietoeslag of de tijdelijke verlaging van accijns op brandstof. Die maatregelen komen echter niet alleen ten goede aan de lage inkomens, maar het blijkt dat de hoge inkomens naar verhouding het meest profiteren. Toch is het kabinet niet van plan om met meer koopkrachtmaatregelen te komen voor hulp aan specifiek de lage en middeninkomens. Het is dan ook niet gek dat het consumentenvertrouwen nog niet eerder zo laag was dan nu. Ook het vertrouwen in de politiek is onder de bevolking gekelderd, en extreme politieke bewegingen spinnen er garen bij.

Structurele aanpak nodig
Het is duidelijk dat de huidige aanpak vooral is gericht op pappen en nathouden. Bij een crisis zoals de coronacrisis of de huidige Oekraïnecrisis wordt het minimum gedaan om al te ernstige calamiteiten af te wenden. Maar een permanente oplossing wordt niet geboden, en die komt er wat deze regering betreft ook niet. Men laat de ontwikkelingen het liefst aan de markt over, en de overheid grijpt alleen maar in als het niet anders meer kan. Het gevolg is dat een structurele maatregel zoals verhoging van netto minimumloon of uitkering beperkt blijft tot tussen 1,2% en 2%. De pensioenen stijgen al jaren niet, terwijl de inflatie op dit moment enorm toeneemt (tot bijna 10%). Het blijvend verbeteren van de positie van de minst verdienenden zou daarom een belangrijk politiek thema moeten zijn. Dan moet gedacht worden aan zaken zoals invoering van een basisinkomen, structurele verhoging van het minimumloon, c.q. minimumuitkering, of verhoging van belasting op kapitaalinkomen en verlaging op arbeidsinkomen. Ook zou de overheid bij excessieve prijsstijgingen van basislevensbehoeften in kunnen grijpen. Dit zijn thema’s die nu steeds uit de weg worden gegaan, maar waarvoor zeker draagvlak is te vinden.

cc-foto: whoismargot