Arbeidsmigratie is van alle tijden

Het is verkiezingstijd en politieke partijen willen zich profileren. Immigratie is een van de thema’s die door de rechtse partijen wordt aangegrepen om stemmen te trekken. De premier, die geen stemmen wil verliezen aan extreemrechts laat zich op dit onderwerp niet onbetuigd. Hoewel immigratie aan de basis ligt van economische ontwikkeling maken rechtse partijen stemming door te wijzen op de bedreigingen van de Nederlandse culturele waarden en uitingen, en het achterstellen van de gewone Nederlandse autochtoon. Mensen uit andere landen pikken onze banen en huizen in.

Als ik door het buitengebied fiets, dan zie ik bijna alleen maar Oost-Europeanen werken op het land in de agrarische sector. Langs de weg als het gaat om onderhoud van wegen en infrastructuur maar ook in de bouw werken voornamelijk mensen uit andere landen. De groep waar de meeste aandacht naar uitgaat zijn mensen die hier asiel aanvragen. Tot nu toe moeten deze mensen allerlei ingewikkelde en langdurige procedures doorlopen, en tot die tijd mogen ze zich niet ontplooien en niet werken. In feite staan ze buiten de maatschappij. Deze aanpak is nu doorbroken met de Oekraïense vluchtelingen; omdat de barrières die normaal voor vluchtelingen worden opgeworpen niet voor hen gelden. Dit heeft ertoe geleid dat al meer dan de helft van de groep Oekraïense vluchtelingen na minder dan een jaar een baan heeft. Als de barrières voor alle vluchtelingen zouden worden geslecht zou er nog veel meer arbeidspotentieel vrijkomen, en zou ook de integratie soepeler verlopen. Het is in elk geval duidelijk dat ons land, net als vele andere, niet de arbeid kan of wil leveren die er in onze samenleving nodig is. Om Nederland draaiend te houden hebben arbeidsmigranten nodig.

Arbeidsmigratie is een eeuwenoud verschijnsel. Voor Nederland geldt dat het als handelsland altijd veel arbeidsmigranten heeft gekend. Vanaf het eind van de 16e eeuw tot eind 17e eeuw verhuisden zo’n 100.000 mensen uit het zuiden van Europa naar Nederland. Een kwart tot de helft van de zeelieden, soldaten en andere werknemers die in de 17e en 18e eeuw voor de Verenigde Oost-Indische Compagnie (V.O.C.) naar Azië vertrokken, was afkomstig van buiten Nederland. De extra arbeidskrachten waren goed voor de economie, en vulden de tekorten aan eigen mensen aan. Maar ook toen was er kritiek: hadden die nieuwkomers wel de juiste mentaliteit? En hoeveel verscheidenheid kon ons land eigenlijk aan?

Na de rijke gouden eeuw nam het aantal arbeidsmigranten af. Maar in de twintigste eeuw bloeide het weer op. In de Limburgse kolenmijnen werden arbeidsmigranten verwelkomd en tussen 1920 en 1940 kwamen bijna 200.000 buitenlandse vrouwen naar Nederland om hier als dienstbode te werken. In de zestiger jaren van de twintigste eeuw werden migranten uit Zuid-Europa, Turkije en Marokko aangetrokken om voornamelijk laaggeschoold werk te verrichten. De bedoeling was dat ze hier tijdelijk zouden verblijven, en daarom waren er voor huisvesting maar minimale voorzieningen. Die werden geregeld door de bedrijven waar de migranten te werk waren gesteld. De situatie van schrale voorzieningen duurt voort, en is zelfs verslechterd, omdat nu 60 tot 70 procent van de migranten werkzaam is via een uitzendbureau, en de bedrijven waar de migranten werken het huisvestingsprobleem van zich afschuiven. Kortom, ons land wil wel profiteren van de lusten, maar niet de lasten dragen van arbeidsmigranten.

De vakbonden zijn hard aan het werk om de schrijnende situaties waarin arbeidsmigranten verkeren aan te pakken. Zo zijn in de cao met het LTO voorwaarden voor huisvesting vastgelegd. Het gaat daarbij om het soort en de kwaliteit van verblijf, de staat van onderhoud en het aantal vierkante meters per persoon. De kosten voor huisvesting mogen tot maximaal 20 procent van het minimumloon worden ingehouden.

Uiteraard kunnen niet alle arbeidsmigranten over een kam worden geschoren. Zo zijn er voor de ongeveer 200.000 expats in ons land doorgaans goede voorzieningen getroffen. Het zijn vooral de laaggeschoolde werknemers die vaak slecht behandeld worden. De vraag is of de huidige (voorgenomen) maatregelen volstaan om hun situatie te verbeteren. Daar kunnen grote vraagtekens bij worden gezet, zolang er bijvoorbeeld grote tekorten zijn op de woningmarkt, of er schijnconstructies mogelijk zijn om minder uit te betalen of meer kosten door te berekenen dan wettelijk mag. Als het aanbod van vooral laaggeschoolde arbeidskrachten uit andere landen bijna onuitputtelijk is, lijkt de noodzaak om echt actie te ondernemen klein. Maar vanuit humanitaire overwegingen, en ook om verdere tweespalt in de samenleving te voorkomen is het toch nodig om proactief de situatie van veel arbeidsmigranten te verbeteren. Kortom, liberaal-christelijk Nederland: zowel vanuit moreel als functioneel oogpunt is sturen vanuit angstbeelden misplaatst.