Anti-Poetin betogers in Moskou bieden hoop

Op zondag 21 september gingen mensen in Moskou massaal de straat op om tegen de Russische agressie tegen Oekraïne te demonstreren. Volgens de eerste serieuze schattingen ging het om 26.000 demonstranten. Later sprak Vladimir Varfolomeev, van het vrije Russische radiostation Echo Moskvi, van 50.000 deelnemers, terwijl schrijver en journalist Viktor Shenderovitsj op 80.000 uitkwam. Dat er in Poetins Rusland, met nauwelijks vrije media, waar de overheid er alles aan doet om haar optreden in Oekraïne te verhullen en het waarheidszoekers grof intimideert, zovelen zijn die de werkelijkheid wél zien en er de straat voor op gaan, is zeer opmerkelijk. Dat betoogt Willem-Gert Aldershoff, Oekraïne-analist in Brussel.

De Russische autoriteiten proberen doorgaans alle protesten tegen de overheid in de kiem te smoren. Zo is er een campagne geweest om demonstranten te desinformeren met regelmatige berichten dat de demonstratie was afgelast. Dat maakte de grote opkomst nog opmerkelijker. De beelden , die op de weinig nog vrije internetstations te zien waren, tonen een indrukwekkende mensenzee, waarin het blauw-geel van Oekraïense vlaggen ruim aanwezig was. Opvallend was ook dat de demonstranten een typische doorsnede van de, zij het beter opgeleide, Moskouse bevolking waren: jonge stellen, gepensioneerden en families met kinderen.

Ook in andere Russische steden waren er demonstraties. In Sint-Petersburg zouden enkele duizenden voor een niet geautoriseerde mars op straat zijn gekomen. In steden als Saratov, Perm, Petrozavodsk, Syktyvkar, Barnaul and Yekaterinburg was de opkomst veel lager.

De autoriteiten hadden hun toestemming voor de Moskouse demonstratie aan strenge voorwaarden gekoppeld. De teksten van spandoeken moesten van te voren worden goedgekeurd, de demonstratie mocht niet langer dan drie uur duren en er was geen podium met geluidsinstallatie waarop toespraken konden worden gehouden. Ook moesten de organisatoren het doen met de algemene tekst “Mars voor de vrede” als centrale slogan. De meegedragen spandoeken en borden spraken echter duidelijke taal: “Nee tegen oorlog”, “Poetin, stop met liegen”, “Oekraïne, wij zijn met jullie”, “Poetin – rechtszaak in Den Haag!” en “Oekraïne – Vrede, Rusland – Vrijheid!” De gescandeerde slogans vertolkten vergelijkbare boodschappen: “De Junta zit in het Kremlin, onze broeders zijn in Kiev!”, “Rusland zonder Poetin”, “Schiet niet op je broeders”, “Oekraïne wij zijn met jullie” en “Oekraïne, – Vrede, Propaganda in de vuinisbak!” Ook belangrijker oppositieleiders, waaronder Boris Nemtsov, Grigori Yavlinski en Mikhail Kasyanov (voormalig eerste-minister onder Poetin), liepen mee.

Voorafgaand aan de demonstratie hadden de organisatoren op sociale media duidelijk gemaakt wat ze beoogden. De regering moest haar “onverantwoorde agressieve politiek” stoppen, die “het land op het pad voert van isolatie, economische problemen en groeiende fascistische tendensen”, een beleid dat “oorlog naar Oekraïne heeft gebracht en het leven heeft gekost aan duizenden Oekraïners en Russen.”

De 83-jarige oud-ambassadeur in Frankrijk Yury Ryzhov riep zijn landgenoten op om tegen Ruslands “onverklaarde oorlog” te protesteren. Televisiepersoonlijkheid Leonid Parfyonov riep uit: “Hoe ver zijn we gekomen als in ons land vrede als schande wordt beschouwd en verraad en oorlog een zaak van eer en heldhaftigheid”. De dichter Igor Irtenyev betoogde: “Er mag nooit vergeten worden wie die oorlog begon, wie de Krim heeft geannexeerd.”

Zoals in de meeste landen zijn ook in Rusland de inwoners van de hoofdstad beter opgeleid, politiek onafhankelijker en vooruitstrevender dan in de rest van het land. Daarom geeft demonstratie van zondag niet noodzakelijkerwijs een beeld van hoe de Russen in de rest van het land de agressie tegen Oekraïne beoordelen. De indrukwekkende beelden van de mars in Moskou zullen overigens praktisch nergens in Rusland te zien zijn. De publieke televisiezenders en de privé-zenders in handen van oligarchen zullen ze niet uitzenden en buiten de grote steden zijn er niet velen die actief op zoek gaan naar de waarheid op sociale media, blogs en de weinige vrije zenders.

Dat er in Poetins Rusland, met nauwelijks vrije media, waar de overheid er alles aan doet om haar optreden in Oekraïne te verhullen en het waarheidszoekers grof intimideert, zovelen zijn die de werkelijkheid wél zien en er de straat voor op gaan is zeer opmerkelijk. Het is daarom niet uitgesloten dat de demonstratie van zondag het begin is van een bredere protestbeweging.