Amnesty actie tegen de Nederlandse regering

Zolang als ik bij Amnesty International werk was het gelukkig nog niet voorgekomen. Maar deze week was het raak. Amnesty voerde internationaal actie tegen de Nederlandse regering. Maar een snelle internationale actievorm waarmee wij gelukkig regelmatig succes hebben, mocht deze keer, helaas, niet baten. Wat is er aan de hand? De Nederlandse regering stuurt mensen uit Irak die in Nederland asiel aanvroegen terug naar hun land van herkomst. De overheid meent dat zij bij terugkeer geen gevaar lopen. Woensdag vertrok er een chartervlucht naar Bagdad.

In april bracht Amnesty International een rapport uit over Irak. Daaruit bleek dat elke maand honderden Irakese burgers worden gedood: politieke activisten, ambtenaren, journalisten, vrouwenrechtenverdedigers, maar ook ‘gewone’ burgers. Je bent in Irak nu eenmaal al snel op de verkeerde plek op het verkeerde moment. Dat was, bijvoorbeeld, nogal makkelijk op 25 augustus. Er vielen die dag 62 doden en 250 gewonden bij negen aanslagen. Ja, ook kinderen. Verkeerde plek. Verkeerde moment.

Amnesty International vindt dat niemand naar Irak mag worden uitgezet. Ook de vluchtelingenorganisatie van de VN, de UNHCR, is die mening toegedaan. Toch gaat een aantal Europese landen, waaronder Nederland, door met uitzettingen.

Waarom volhardt de overheid hierin? Gedwongen uitzetting naar Irak mag van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens blijkens een uitspraak van anderhalf jaar geleden. Dan zal het dus wel goed zijn. Of wil Amnesty International soms ook bezwaar maken tegen uitspraken van het Hof? Een kanttekening is in elk geval op zijn plaats.

Het Hof concludeerde dat er in 2008 sprake was van een verbetering in de veiligheidssituatie in Irak, onder andere omdat de verantwoordelijkheid voor de veiligheid in bepaalde provincies door de Amerikanen werd overgedragen aan de Irakezen. Daar valt wel iets tegen in te brengen. In hoeverre werd de terugtrekking van de Amerikanen gedreven door een daadwerkelijke verbetering van de veiligheidssituatie? In het rapport Rhetoric and Reality: The Iraqi Refugee Crisis van juni 2008 heeft Amnesty International erop gewezen dat ook de Irakese overheid een veel te rooskleurig beeld van Irak schetst. Berichten over kleine verbeteringen in de veiligheidssituatie hebben wereldwijd veel aandacht gekregen. Maar deze berichten hebben de realiteit niet veranderd. Er zijn bijna elke dag aanslagen; er vallen bijna dagelijks doden of gewonden. Toch was er volgens het Hof sprake van een significante afname van het aantal burgerslachtoffers. Er vielen in september 2007 nog 1220 burgerslachtoffers en in september 2008 slechts 539. Alles is relatief. Er keerden mensen vrijwillig terug naar Irak uit kampen in Jordanië en Syrië. Ook een indicatie voor verbeterde veiligheid in Irak, meende het Hof anderhalf jaar geleden. Meer een noodkreet vanwege de onhoudbare situatie in die kampen, meenden anderen. De terugkeer uit de kampen was gedwongen, wellicht niet direct door regeringen, wel door de toestand in de kampen.

Hoe dan ook, wat mij weinig prettig nieuws lijkt voor de Nederlandse regering is dat het Europese Hof zich lijkt te herbezinnen op de veiligheidssituatie in Irak. In juni heeft het Hof opnieuw vragen over de veiligheidssituatie gesteld, ditmaal in een zaak tegen Noorwegen. De kans dat het Hof deze keer veel gewicht zal toekennen aan het feit dat de Amerikanen inmiddels de gehele veiligheidszorg hebben overgedragen aan de Irakese autoriteiten lijkt mij gering. Het Hof staat blijkbaar wel open voor nieuwe informatie. Nu onze minister van Justitie nog.

Tot slot. Er zijn hier twee hoofdvragen: Komen mensen die naar Irak worden teruggestuurd ernstig in de problemen? Grote kans. Komt ons land in grote problemen als mensen uit Irak hier nog wat langer zouden kunnen schuilen? Dat lijkt mij sterk.