Amerikaans-Russisch 'vredesplan' betekent volledige overgave Oekraïne

Daarmee worden niet alleen Oekraïne’s soevereiniteit, maar ook de veiligheid van Europa ondermijnd.

Op 19 november berichtten westerse media dat Amerikaanse en Russische vertegenwoordigers in het geheim een zogenoemd “vredesplan van 28 punten” zouden hebben opgesteld om een einde te maken aan Ruslands oorlog tegen Oekraïne. Inmiddels hebben zowel Amerika's president Trump als Rusland's president Poetin het bestaan ervan bevestigd. De onderdelen die nu bekend zijn doen alarmbellen luid afgaan. Oekraïne zou tot verstrekkende concessies gedwongen worden, terwijl er geen garanties komen tegen toekomstige Russische agressie. Het plan is eerder een blauwdruk voor een geforceerde Oekraïense overgave dan een serieuze veiligheidsregeling. Westerse waarnemers reageerden met ongeloof en verbijstering. Voormalig Amerikaans ambassadeur bij de NAVO, de Republikein Kurt Volker, vergeleek het met een door de VS samen met Hamas opgesteld vredesvoorstel dat aan Israël wordt opgedrongen.

Geheel verbazen kan het document niet. De enige Amerikaanse vertegenwoordiger was immers Steve Witkoff, de vastgoedmiljardair en persoonlijke kennis van president Trump. Die heeft geen enkele kennis van diplomatie, veiligheidsbeleid en militaire onderwerpen. Eerder voerde hij al gesprekken met president Poetin, zonder het nodig te achten adviseurs of een eigen tolk mee te nemen. Ruslandkenners bekritiseerden hem toen scherp omdat zijn interpretaties altijd opvallend dicht bij Kremlin-narratieven lagen. Dat voedt vragen over zijn vermogen om complexe geopolitieke belangen te beoordelen, laat staan namens de Verenigde Staten of het Westen te onderhandelen over conflicten met zulke verstrekkende implicaties.

Het plan zou Oekraïne verplichten zich terug te trekken uit de door Rusland nog niet bezette delen van de provincies Donetsk en Loehansk. Daarnaast zou het zijn krijgsmacht moeten halveren en afstand doen van “belangrijke categorieën wapens”, zonder dat duidelijk is welke. In ruil zou Oekraïne Amerikaanse veiligheidsgaranties krijgen, maar over inhoud daarvan is niets bekend.

Daarbovenop zouden er politieke voorwaarden gelden: geen buitenlandse troepen meer op Oekraïens grondgebied, geen langeafstandswapens die Rusland kunnen bereiken, erkenning van het Russisch als officiële staatstaal, en een officiële status voor het Moskouse patriarchaat van de Russisch-Orthodoxe Kerk. Rusland-kenners beschouwen die kerk als een instrument van politieke beïnvloeding en hybride oorlogsvoering. Dergelijke bepalingen zouden diep in de Oekraïense binnenlandse orde ingrijpen en Russische invloed institutionaliseren.

Het plan zou verder voorzien in een gedemilitariseerde zone in de regio Donbas, een bevriezing van de frontlijn in het zuiden en een Russische terugtrekking uit “nader te bepalen gebieden”, afhankelijk van verdere onderhandelingen. Opvallend is dat de Oekraïense concessies concreet zijn, terwijl Russische tegenprestaties vaag blijven of geheel ontbreken.

Het Institute for the Study of War (ISW) in Washington DC, een internationaal gerespecteerd militair onderzoeksinstituut dat de oorlog dagelijks volgt, waarschuwde dat de voorgestelde regeling Rusland zwaar zou bevoordelen. Het opgeven van de resterende delen van de provincie Donetsk zou Oekraïne zijn belangrijkste verdedigingsposities kosten. De zogeheten fortengordel vormt sinds 2014 een kern van de Oekraïense defensie en omvat strategische steden en logistieke knooppunten. Rusland probeert al meer dan tien jaar deze linies te doorbreken, maar boekt ondanks grote inzet slechts beperkte vooruitgang. Volgens ISW zou dat bij het huidige tempo nog jaren duren.

Zou Oekraïne deze posities zonder tegenprestatie opgeven, dan bespaart Rusland enorme militaire kosten en risico’s. Hierdoor zou Moskou sneller middelen kunnen inzetten voor nieuwe offensieven elders in Oekraïne – en mogelijk tegen Europa. Vooral de provincies Charkiv, Zaporizja en Dnjepropetrovsk worden genoemd als potentiële doelwitten, evenals de miljoenenstad Charkiv. Een bevriezing van de zuidelijke frontlijn zou Rusland bovendien de kans geven zijn troepen te herstellen en zich opnieuw in te graven voor aanvallen op de steden Cherson of Zaporizja. Het plan biedt Moskou dus meerdere strategische opties, terwijl het Oekraïne dwingt tot structurele verzwakking zonder betrouwbare bescherming tegen nieuwe aanvallen.

Daar komt bij dat Oekraïne en Europese bondgenoten niet betrokken waren bij de totstandkoming van het plan. Dat vergroot de kans dat de Amerikaans-Russische besprekingen als voldongen feit aan Kyiv en Europa worden gepresenteerd. Daarmee worden niet alleen Oekraïne’s soevereiniteit, maar ook de veiligheid van Europa ondermijnd: Moskou zou tijd en ruimte krijgen om zich te hergroeperen en in de toekomst nieuwe agressie te plannen.

Europa moet daarom samen met Oekraïne de VS duidelijk maken dat duurzame vrede alleen mogelijk is wanneer Kyiv volwaardig aan tafel zit en Europa actief bij de onderhandelingen wordt betrokken. Elke regeling moet garanderen dat Rusland niet opnieuw geweld kan gebruiken. Dat vereist voortzetting van militaire steun aan Oekraïne en verdere economische en diplomatieke druk op Moskou, vooral rond energie-inkomsten. Alleen met aanhoudende steun en gerichte druk kan worden voorkomen dat een schijnvredesplan leidt tot grotere instabiliteit en escalatie in de verdere toekomst."