Amerikaans imperialisme in de Caribische Zee

Het zijn bewogen tijden. Terecht maken we ons in Nederland druk om de uitslagen van de verkiezingen en volgen we de ontwikkelingen in Oost-Europa en het Midden-Oosten op de voet. Tegelijkertijd voltrekken zich in Zuid-Amerika gebeurtenissen die veel minder media-aandacht krijgen, maar mogelijk grote geopolitieke gevolgen hebben.

Al weken voeren de Verenigde Staten militaire aanvallen uit op boten voor de Venezolaanse kust, waarbij inmiddels zeker 57 mensen om het leven zijn gekomen. Afgelopen donderdag werd bovendien duidelijk dat het Amerikaanse ministerie van Defensie niet precies weet wie bij deze aanvallen is gedood. De Amerikaanse interventies in de wateren rond Venezuela zorgen voor oplopende spanningen tussen beide landen. Het lijkt misschien een ver-van-mijn-bedshow, maar het is belangrijk om de situatie nauwlettend te volgen en kritisch te blijven. Niet in de laatste plaats omdat de Caribische eilanden van het Koninkrijk vlak voor de Venezolaanse kust liggen.

Dat de regeringen van president Donald Trump en president Nicolás Maduro op gespannen voet met elkaar staan, is niets nieuws. De recente aanvallen op vermeende drugsboten vormen echter een forse escalatie. Vooral het geheime karakter van de Amerikaanse acties in de Caribische Zee is zorgwekkend. Volgens The Guardian speelt met name de CIA een centrale rol bij deze operaties. De inlichtingendienst zou informatie aanleveren over welke schepen drugs vervoeren en adviseren welke doelen met raketten moeten worden bestookt. Die betrokkenheid verklaart waarschijnlijk ook waarom er zo weinig bekend is over de slachtoffers: CIA-inlichtingen zijn, in tegenstelling tot informatie van de DEA of de Amerikaanse kustwacht, “niet bedoeld als juridisch bewijs” en blijven daardoor waarschijnlijk geheim. Juist daarom is de juridische basis van de Amerikaanse aanvallen uiterst bedenkelijk. Juridisch expert Matthew Waxman stelt dat de Amerikaanse regering geen overtuigende rechtsgrond heeft aangetoond om de zogenoemde ‘narcoterroristen’ als oorlogvoerend te behandelen, en dat het gebrek aan transparantie de juridische problemen alleen maar vergroot.

De vraag is of we hier überhaupt naar een drugsoorlog kijken, of dat hier misschien meer aan de hand is. De Amerikaanse aanwezigheid in de Caribische Zee lijkt namelijk overdreven groot. Tot de militaire opbouw behoren onder meer diverse oorlogsschepen, waaronder het grootste vliegdekschip ter wereld, een kernonderzeeër en B52-bommenwerpers. Ook heeft Trump aangegeven dat hij landoperaties in Venezuela overweegt. Opvallend is dat Venezuela niet eens wordt genoemd in de recente VN- en EU-rapporten over de internationale drugshandel, omdat het land volgens de gegevens nauwelijks een rol speelt in de doorvoer of productie van drugs. Voormalig directeur van het VN-Bureau voor Drugs en Criminaliteit (UNODC) Pino Arlacchi betoogt dat het door de Verenigde Staten verspreide beeld van Venezuela als narco-staat een politiek verzinsel is, bedoeld om sancties, blokkades en militaire interventies te rechtvaardigen. De echte centra van de drugshandel bevinden zich in landen als Ecuador, Colombia en Peru. Volgens Arlacchi dient de demonisering van Venezuela vooral om controle te krijgen over de grootste olievoorraden ter wereld. De omvangrijke militaire aanwezigheid lijkt dus eerder bedoeld om druk uit te oefenen en onderhandelingsmacht richting Caracas op te bouwen. Zo kan Washington politieke concessies afdwingen en de wereldwijde olievoorziening en prijzen beïnvloeden.

Het is belangrijk de onderliggende motieven te herkennen en bij naam te noemen: imperialisme. Historisch gezien hebben de VS talloze malen in Latijns-Amerika ingegrepen, vaak onder het voorwendsel van stabiliteit of veiligheid. Denk aan de staatsgreep in Guatemala (1954), de invasie van de Dominicaanse Republiek (1965), de invasie van de Varkensbaai in Cuba (1961), de coup in Chili (1973) en de interventie in Grenada (1983). Deze geschiedenis laat zien dat militaire en politieke druk vaak wordt gebruikt om Amerikaanse belangen te beschermen. Venezuela dreigt het volgende hoofdstuk te worden. Nederland kan en mag hier niet passief blijven. Via de Caribische eilanden, Curaçao, Aruba en Bonaire, heeft het Koninkrijk directe economische en sociale banden met het land. Een militaire interventie of destabilisatie kan vluchtelingenstromen veroorzaken, handel verstoren en de regionale veiligheid bedreigen.

Het is aan de politiek om nu duidelijk stelling te nemen en zich uit te spreken tegen ongeprovoceerde escalaties. Het respecteren van internationaal recht en soevereiniteit mag geen vrijblijvende optie zijn. Wie nu zwijgt, riskeert dat we later worden geconfronteerd met de gevolgen van een crisis die van meet af aan voorkomen had kunnen worden.