Altruïsme is natuurlijk gedrag

Omdat ik erg geïnteresseerd ben in altruïstisch gedrag, lees ik er over zodra het mijn aandacht trekt. Het is immers een van de puzzels in de evolutie.

Waarom lief zijn voor anderen, terwijl alles erop gericht is om als individu te overleven? Dat zou eerder doen vermoeden dat we allemaal egoïsten zijn en dat altruïsme iets is dat we eventueel aanleren omdat er mogelijkerwijze op de langere termijn voordelen aan verbonden kunnen zijn. Als ik nu help, dan kan ik bij een volgende gelegenheid rekenen op een wederdienst.

“Dus toch egoïsme en geen echt altruïsme,” lees ik wel eens in de reacties op wat ik schrijf. Het klinkt bijna als een opluchting. Toch verschijnt er steeds meer onderzoek dat zuiver altruïsme lijkt aan te tonen. De barmhartige Samaritaan: helpen ook al ken je de persoon in kwestie niet en heb je er een hoop gedoe door.

Een maand geleden werd mijn aandacht getrokken door een artikel met een nog al hoog ‘kijk nu eens wat wonderlijk’-gehalte over altruïsme. Een 49-jarige Braziliaan kreeg een beroerte en vervolgens vertoonde hij pathologische vormen van altruïsme. Hij wilde álles weg geven. Het geval werd uitgebreid beschreven door de neurologen die hem behandelden. Later dook het verhaal ook in de populaire media op. 

Wat zo’n geval suggereert is dat er een specifiek gebied in de hersenen moet zitten dat altruïsme bevordert, of misschien juist omgekeerd: er is een gebied dat altruïsme onderdrukt en als dat beschadigd wordt dan vertoon je ‘pathologische’ liefdadigheid. De beroerte (een bloedstolsel waardoor de doorbloeding van het er achter gelegen hersengebied gehinderd wordt) vond bij de man plaats in het gebied net onder de voorschors van de hersenen, waar het denken op hoger niveau plaats vindt.

Waarschijnlijk heeft dat gebied ook te maken met onze waarden en normen. De onderzoekers zijn niet echt tevreden met die verklaring omdat er meerdere gebieden in de hersenen zijn die te maken hebben met gulheid. Waarschijnlijk is er in de hersenen een delicate balans tussen altruïstische en egoïstisch gedrag en heeft de beroerte bij de Braziliaan gezorgd voor de verstoring van het evenwicht.

De man werd met succes behandeld en na twee jaar werd hij genezen verklaard, maar zijn altruïsme bleef. Het zit dus gewoon in onze hersenen en wordt in toom gehouden door ons egoïsme. Als de balans verschuift noemen buitenstaanders het pathologisch. Dat zegt niets over altruïsme, maar over een samenleving waarin we op een bepaalde manier naar altruïsme kijken. Begin 21ste eeuw vinden we het dus abnormaal. Jammer.

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Het vorige Gezonde Weetje van de Dag: De  voordelen van masturberen

Het nieuwe boek van Ivan Wolffers is: Het gezonde lifestyleboek