Alle principes over boord met minister Ploumen

Het had zo mooi kunnen zijn; een minister van Handel en Hulp die verstand heeft van ontwikkeling in een kabinet dat in het eigen regeerakkoord erkent dat ‘goed bestuur’ en ‘milieu’ doorsnijdende thema’s zijn. We kregen extra hoop op duurzaam en rechtvaardig beleid toen de kersverse minister Ploumen tijdens de eerste maanden van haar mandaat benadrukte dat wat haar betreft verdeling centraal staat in ontwikkeling, en niet alleen maar groei. Ze onderstreepte bovendien het belang van maatschappelijke organisaties voor het bevorderen van eerlijke en inclusieve groei.

Natuurlijk wisten we dat ze het zwaar zou krijgen. Er moest flink bezuinigd worden en de kapers van haar budget -de Nederlandse topsectoren- stonden al twee jaar te trappelen om een goede greep te doen uit het OS-budget. Immers, deze negen sectoren die Nederland internationaal op de kaart moesten zetten waren tijdens het vorig kabinet ronkend opgestart door het Ministerie van Economische Zaken, maar hadden geen enkel budget meegekregen.

Dat budget is er met deze nota gekomen. En meer dan dat. De topsectoren krijgen de garantie dat deze overheid hoe dan ook op zal komen voor hun belangen als investeerders, terwijl is aangetoond dat dit soort garanties de belangen van ontwikkelingslanden schaden. Ook kunnen ze gewoon doorgaan met ‘legale’ belastingontduiking. Want ondanks de groeiende kennis en verontwaardiging over de rol die Nederland als belastingparadijs speelt, kondigt de nota schoorvoetend aan dat onze regering wel ‘onderzoek’ gaat doen, maar niet meer dan dat.

Veel hoeven de topsectoren niet terug te geven. Ja, bereidheid om aan maatschappelijk verantwoord ondernemen, ofwel MVO, te doen, maar geen hond in de overheid die dat gaat controleren. Sterker nog, ter ondersteuning van hun inspanningen wordt ook nog eens volop publiek geld beschikbaar gesteld. Verder wordt van ze verwacht dat ze banen creëren, waarvoor de overheid ‘een minimum aan sociale criteria’ gaat hanteren. Harde garanties voor de bescherming van mensenrechten zijn voor het gemak even op een zijspoor gezet.

De nota maakt niet duidelijk waarom die banen door ons bedrijfsleven gecreëerd zouden moeten worden. Er zijn toch genoeg ondernemende mensen overal ter wereld die daar dolgraag zelf zorg voor willen dragen? Maar dan moeten we wel de regels van het spel gaan aanpassen. Handels- en investeringsverdragen begunstigen nu multinationals en onze eigen handel en economie. Ze belemmeren de eigen ontwikkeling van ontwikkelingslanden, niet alleen op economisch, maar ook op sociaal en milieugebied. In tegenstelling tot de Noorse regering kan de Nederlandse VVD-PvdA regering geen nota presenteren waarin een aanpassing van die regels geagendeerd wordt.

Een grote vraag is ondertussen wat het ministerie zelf de komende jaren gaat doen. Zo op het eerste gezicht gaat ze faciliteren en heel veel ‘onderzoeken’, zonder dat daar concrete consequenties aan verbonden worden. De financiële controle over zowel het veelbesproken Dutch Good Growth Fund (inderdaad, verdeling doet er niet meer zoveel toe) als het klimaatgeld geeft de minister met deze nota helemaal uit handen. En mensenrechten lijken vooral de verantwoordelijkheid te worden van ngo’s, die het in dat werk overigens zonder steun voor goed bestuur moeten doen.

Als publieke middelen schaars worden wordt het des te belangrijker om die middelen strategisch in te zetten, namelijk ter versterking van de meest kwetsbaren en de bescherming van het milieu. De nota die dit kabinet presenteert doet precies het omgekeerde. Ze is het resultaat van een krachtmeting tussen de twee regeringspartijen, die in het huidige politieke klimaat er niet voor terugdeinzen om hoogmoedig te bepalen ‘wat de wereld verdient’ om vervolgens zonder blikken of blozen het pure eigenbelang voorop te stellen.