Alle blowers in een databank?

Komende woensdag dient in Den Haag een kort geding tegen invoering van de wietpas op 1 mei 2012 in Zeeland, Brabant en Limburg en op 1 januari 2013 in de rest van Nederland. Reden: schending van de privacy en discriminatie. Simone Fennell en Arnold Roosendaal zijn juristen gespecialiseerd in privacy en technologie. Zij schreven naar aanleiding hiervan een stuk in het NRC Handelsblad: Dit is echter geen pleidooi tegen de wietpas. Dit is vooral een pleidooi tegen de extreme digitale registratiedrang van de Nederlandse overheid.

Voor wie het is ontgaan: de wietpas moet aankoop en gebruik van het gedoogde genotsmiddel stroomlijnen en drugstoerisme vanuit onder meer België en Frankrijk tegengaan. Coffeeshops worden besloten clubs, waarvan per shop 2000 Nederlandse inwoners lid mogen worden. Het Nederlands inwonerschap dient aangetoond te worden met een uittreksel uit de gemeentelijke basisadministratie (GBA). Zo hopen de gemeenten drugstoeristen te weren. Kennelijk kan dat niet op vertoon van een paspoort of ander geldig legitimatiebewijs, maar probeert de overheid dat met een wietpas te bereiken. Dat een dergelijk beleid verdere straatverkoop en criminaliteit in de hand zal werken wordt evenwel vergeten. Dit is echter geen pleidooi tegen de wietpas. Dit is vooral een pleidooi tegen de extreme digitale registratiedrang van de Nederlandse overheid. Want het zal u niet verbazen dat ook hier weer digitale registratie doorgang lijkt te gaan vinden waarbij een databank gebouwd wordt met gegevens van coffeeshopleden. In de zuidelijke gemeenten zijn zowel Tilburg als Maastricht voor een digitale opslag van de gegevens, terwijl Breda de registratie wil afdoen met een centraal gesitueerde ‘kaartenbak’ in een der acht coffeeshops. In eerste instantie lokale opslag, maar digitale databanken knopen wij maar wat graag aan elkaar!

Denkt u eens aan de gevolgen van een dergelijke beslissing. Wiet inkopen mag niet, wiet verkopen, bezitten en oproken gedogen we (maar het mag niet). En omdat we dit oogluikend toestaan, gaan we de roker registeren. We willen namelijk wel zeker weten dat het niet gaat om een verdwaalde wiet-rokende Belg. Dat mag al helemaal niet. En dat willen wij ook niet gedogen. Want drugstoeristen geven overlast. Stelt u zich voor dat we dit ook doen met die andere drugs: alcohol. En veronderstel dat u bij de slijter komt en de verkoper zegt: ‘U heeft deze week al vier flessen wijn gekocht, dus dat gaan we niet doen.’ ‘Sorry?’ zegt u dan, en u gaat naar de volgende slijterij. Want ze krijgen u niet klein. Een roep van GroenLinks-kamerlid Tofik Dibi om het College Bescherming Persoonsgegevens te vragen naar de houdbaarheid van deze digitale opslag van informatie leidde tot niets. De gebruiker weet bovendien niet meer dan dat hij of zij een uittreksel uit de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA) moet hebben (er worden duizenden aanvragen verwacht) .

De stelling is dat alleen NAW-gegevens wordengeregistreerd. Maar een uittreksel bevat meer dan dat. Ook geboorteplaats en –datum en het Burgerservicenummer (BSN) staan op dit uittreksel. De coffeeshop moet die persoonsgegevens verwerken en beschermen. Dat BSN is bovendien een handig nummer om ‘bestaande gegevensuitwisselingen eenvoudiger uit te voeren’ (website BSN). Wat er precies geregistreerdwordt, en hoe en door wie, is nu nog steeds niet duidelijk. Hoe kan men dan verwachten dat de burger de vereiste ondubbelzinnige toestemming verleent voor verwerking van zijn gegevens? En waarom een uittreksel uit de GBA? Is een paspoortkopie ter legitimatie dan niet voldoende? Kennelijk omdat op een paspoort het actieve GBA-adres niet genoemd staat. Maar is dat wel relevant? Mag een Tilburger geen lid zijn van een Eindhovense coffeeshop? En wie zegt dat de gemeente nu niet de piek in uittrekselaanvragen registreert, vanuit de gedachte dat die piek wordt veroorzaakt door potentiële pasaanvragers?

Door het uitstellen van het drugsdebat in de Tweede Kamer zijn bovendien een groot aantal vragen niet beantwoord. Zo weet geen gebruiker of hij in verband kan worden gebracht met eventuele criminele activiteiten van de coffeeshophouder; wie inzage heeft in zijn of haar gegevens en op welke gronden;welke strafrechtelijke en vooral maatschappelijke consequenties registratie zal hebben. Denkt u eens in, dat u de Verenigde Staten niet inmag vanwege uw wietpasregistratie. Logisch dus, dat u uw jointje in het illegale circuit zal proberen te krijgen. Dit gaat veel verder dan overheidsbemoeienis door leeftijdsgrenzen in te stellen of legitimatie te verlangen bij de aankoop van bepaalde producten. Het gaat om het doelbewust opslaan en verwerken van de persoonsgegevens van mensen met een bepaalde levensstijl. We gaan mensen een label opplakken, en dat kunnen we maar beter laten. Dit debat lijkt er bovendien een te zijn van de wietgebruiker tegen de  niet-wietgebruiker. Privacy lijkt hier van ondergeschikt belang. Dat is zorgwekkend, omdat juist het ongebreidelde registreren maatschappelijke consequenties heeft voor eenieder van ons. Is het niet vandaag, dan is het wel morgen.