Ahold exporteert Nederlandse deeltijd-cultuur naar België

De nieuwe Nederlandse manager van de supermarkt in Antwerpen kijkt verbaasd om zich heen. Allemaal vaste mensen. En zoveel fulltimers. De eerstvolgende medewerkers die hij voor de supermarkt gaat werven, vertelt hij aan zijn personeel, zullen jongeren en studenten zijn. Kleine contracten worden de norm.

Afgelopen week stond ik in België voor een volle congreszaal met medewerkers van supermarkten en winkelketens. Allemaal leden van de ‘groene’ Belgische vakbond ACV Puls. Als vakbondsbestuurder uit Nederland kreeg ik het direct stevig voor de kiezen. Vooral de vrouwen die al jaren in supermarkten als Delhaize en Carrefour werken zijn boos. Boos omdat zij zien dat hun vak wordt uitgehold. In België waait sinds kort een nieuwe wind door de winkelstraat, waarbij korte flex-contracten en ‘jobstudenten’ de nieuwe norm worden. En die wind komt uit het noorden: uit Nederland.

De flex-trend komt niet vanzelf overgewaaid. Nederlandse bedrijven krijgen steeds meer voet aan de grond in België. Je ziet het als je door Antwerpen, Gent of Brussel loopt: de Hema’s, Kruidvatten en Hunkemöllers doen je bijna geloven dat je gewoon in eigen land bent. Sinds ons Zaandamse Ahold in 2015 de Belgische supermarktreus Delhaize overnam, kwamen daar ook nog eens tientallen vestigingen bij van Ahold-merk Albert Heijn. De Belgische vakbonden zien dat ‘ons’ Ahold een ware supermarktoorlog in hun land heeft ontketend, waarbij er een prijs-run gaande is tussen de supermarktmerken om de grootste te worden. De concurrentie op prijzen en lonen is inmiddels zo sterk, dat de Belgische bond zelfs pleit voor een ‘supermarktstop’.

Op het Belgische vakbondscongres vroeg de secretaris van ACV, Kristel van Damme, wat we er in Nederland van vinden dat ‘onze’ Ahold en Hema aansturen op meer kleine flexcontracten, meer jeugd in de winkels en meer franchise-winkels met zogenaamde ‘zelfstandige ondernemers’. En of dat met net zoveel geweld gebeurt als in België, waar de laatste maanden veel acties en stakingen gaande zijn. Ahold/Delhaize speelt hoog spel door beveiligers en politie op actievoerders af te sturen. De werkgevers willen zelfs vakbondsafgevaardigden fouilleren voordat er onderhandeld wordt. De Belgische bonden voeren momenteel verschillende rechtszaken om hun stakingsrecht te verdedigen.

‘Hoe is de situatie in Nederland?’, vroeg Van Damme. Ik vertelde dat de grote concerns in onze winkelstraten vooral bezig zijn met hoe zij nieuwe medewerkers binnen krijgen, in plaats van met het behoud van de mensen die er werken. Ook in Nederland zijn daar protesten over: steeds meer mensen komen op voor leefbare lonen, ook voor de jongeren. De supermarkten in Nederland zijn jaren geleden begonnen met het vervangen van volwassenen door jongeren. Het uithollen van de lonen is een van de manieren om de winst te maximaliseren en meer geld naar de aandeelhouders te pompen. Grote winkelketens volgen die trend momenteel en kijken ook hoe zij nieuwe goedkope groepen zoals vluchtelingen en arbeidsmigranten massaal kunnen inzetten, vooral ook in de distributiecentra. Als vakbond zien we dat bedrijven het liefst mensen inzetten die minimumloon verdienen of minder, en die hun rechten niet kennen.

Ga maar na. We zien het allemaal toch zelf als we door de winkelstraten lopen? Je komt steeds minder mensen tegen die langdurig in een winkel werken. De groep veertigers en vijftigers is zwaar ondervertegenwoordigd. Bedrijven als Hema bieden alleen kleine contracten voor zes maanden aan. Na een paar korte contracten in een winkel worden mensen eruit gewerkt. We voeren in Nederland geregeld de discussie over onze deeltijdcultuur. Maar dat is dan vooral aanleiding voor columnisten zoals Sander Schimmelpenninck om de gender-kaart te trekken, zodat er op de socials ophef ontstaat. Waarom voeren we geen nationaal debat over het verdienmodel van Ahold en de andere grote winkelketens in ons land? Waarom staan we toe dat het vak winkelmedewerker wordt afgekalfd tot bijbaantje? Waarom laten we onze eigen instanties zoals het UWV voor het karretje spannen van deze multinationals, door voortdurend nieuwe goedkope werknemers door de winkelstraten te pompen?

Ook bij de ‘rode vakbond’ BBTK in België is boosheid over het Nederlandse verdienmodel dat momenteel over hun land wordt uitgerold. ‘In België is het werk in de supermarkt en in de winkels nog echt een vak met doorgroeimogelijkheid’, vertelt vakbondsman Matthieu Marin. Historisch gezien biedt de handel in België een relatief stabiele vorm van werkgelegenheid voor korter opgeleide werknemers, vooral vrouwen. Marin hoort voortdurend van zijn leden in de winkels dat Nederlanders managers ervan opkijken dat je in België een heuse loopbaan kunt opbouwen in de handel.

De ‘gierige Hollander’ is sinds jaar en dag een bekend stereotype in België, er zijn boeken geschreven vol met moppen en grappen. Maar wat Ahold nu uithaalt is wel echt een overtoepertje. De Belgen associëren ons steeds meer als exporteur van goedkope spullen en goedkope arbeid. Is dat het land dat wij willen zijn?