Joop

Afscheid van de democratie

  •    •  
10-11-2011
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
De Eurozone crisis heeft de politiek in een onmogelijke spagaat gedwongen
Als 1 ding duidelijk is geworden tijdens de huidige eurozone crisis, is dat politici in deze periode maar weinig behoefte hebben aan democratie. De Griekse premier Papandreou gebruikte zelfs de mogelijkheid van een referendum om een politieke beslissing af te dwingen. Bang als politici zijn dat de burger kiest voor zijn ondergang, wordt steeds meer macht overgedragen aan ondemocratische instituten.
Minder Europa, was de belofte van dit kabinet. We moeten luisteren naar het volk, aldus Wilders. Desondanks bepaalt de financiële markt het spel en worden er steeds meer bevoegdheden overgedragen aan instituten zoals de ECB en EFSF. De Europese Unie blinkt ook niet uit in democratie ondanks de aanwezigheid van een Europees Parlement. De Europese burger komt amper opdagen tijdens de verkiezingen en de controlerende macht van het parlement ligt aan banden ten faveure van de Europese regeringsleiders en de Europese commissie.
De truc van Papandreou kennen wij uit de periode Balkenende. Nederland mocht 1x keer stemmen over het grondwettelijk verdrag. Er werden een aantal cosmetische aanpassingen doorgevoerd en vervolgens besloot het kabinet Balkenende dat er geen nieuw referendum meer nodig was. Andere landen, zoals Ierland, werden zwaar onder druk gezet om toch vooral voor een ‘Ja stem’ te zorgen. Alsof ‘Nee’ stemmen heiligschennis was. Het is dan behoorlijk tegenstrijdig om diezelfde politici te horen over meer democratie, referenda, luisteren naar het volk, maar als het erop aankomt schielijk hun woorden inslikken.
De burger is echter mede schuldig aan deze ontwikkeling. In een representatieve democratie kiest de burger een professionele klasse, die namens de burger beslist. In dat proces kiest de meerderheid van de representatie, waarbij het belang van ook de minderheid zoveel mogelijk wordt gediend. Kort gezegd: het dienen van het algemeen belang. Maar die burger legt zich niet neer bij de representatie. Bij elk dossier roert de burger zich en dreigt zich af te keren van de politiek als niet aan haar wensen wordt voldaan. Aangewakkerd door de informatie maatschappij, dubieuze peilingen etc, bedient de politiek zich van elke truc om de burger het naar de zin te maken. Zolang de wens van de kiezer maar redelijk in het verlengde ligt van de politieke koers is er weinig aan de hand. Hoe anders wordt dat als die wens hier lijnrecht tegenin gaat en een catastrofe dreigt. Dient de burger op cruciale momenten tegen zichzelf in bescherming genomen te worden en is het dan beter om democratie maar uit te besteden?
Kijken we naar de kennis van zaken van de burger over de dossiers of zelfs over het functioneren van ons staatsbestel, dan ben je snel geneigd ‘ja’ te zeggen op die vraag. Het eigen belang, het korte termijn denken dat opgang doet in onze maatschappij, is een hindernis om een volledig directe democratie te realiseren. Burgers denken te weinig in termen van algemeen belang en verantwoordelijkheid naar de toekomst toe. Nee, de vakantie moet veilig gesteld worden, we willen onbezorgd op de bank met de zapper in de hand, kijken naar pretentieloos amusement. En de politiek is onderdeel van het amusement. Bevalt het niet, dan zappen we weg.
Volgens de Griekse filosoof Polybius kan een democratie alleen functioneren zolang de tradities worden geëerbiedigd, zolang het denken over vrijheid en gelijkheid niet doorschiet, en zolang het taalgebruik behoorlijk blijft. Dergelijke voorwaarden vereisen een bevolking die voldoende opgeleid cq geinformeerd is om hiermee om te kunnen gaan. De uitgangspunten van Polybius gaan uit van een zekere gematigdheid onder burgers en politiek, welke nodig is om open te blijven staan voor verschillende standpunten en argumenten die zodoende goed afgewogen kunnen worden tegen het algemeen belang. Kijken we naar de huidige stand van zaken, zoals in Nederland, dan wordt aan de voorwaarden van Polybius nauwelijks voldaan. Zeker het denken over vrijheid en gelijkheid staat zwaar onder druk, uitgedrukt in steeds extremere taal.
De Eurozone crisis heeft de politiek in een onmogelijke spagaat gedwongen. Jarenlang is de markt en consumentisme heilig en alles oplossend verklaard. Nu diezelfde markt tot een catastrofe leidt en de burger zijn beschermde en luxe leven bedreigd ziet, dreigt de burger weg te zappen. Een burger die geleerd is om alleen zijn eigen belang te dienen. In een dergelijke situatie waarbij de massa een voor de politiek catastrofale koers kiest en chaos dreigt, vlucht de politiek in het uitbesteden van de macht naar technocratische instituties. Het is een vicieuze cirkel waarbij steeds meer democratie verdwijnt en de kiezer tevreden wordt gehouden met goed doordachte marketing en PR. Het verheffingsideaal van vroeger heeft het moeten afleggen tegen de werking van de markt.
Dit artikel verscheen eerder op de website van Hans Groen

Meer over:

politiek, opinie
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (13)

Iskander2
Iskander210 nov. 2011 - 6:53

Dat is juist gezien, maar je vergeet te vermelden dat die politieke elite zich (net als de maatschappelijke elite) vervreemd heeft van de Burgers door vanwege hun gedrag het vroeger vanzelfsprekende naïeve vertrouwen te verliezen. Het enige wat dat vertrouwen kan terugbrengen is om minstens evenveel offers te geven als er van de Burger (in zijn/haar gevoel) wordt gevraagd. Dat lijkt echter ver weg, iedere dag horen we wel weer over graaiers, bonussen, corruptie en zakken vullen. Geen wonder dat de Burger boos begint te worden en dat is inmiddels al tot het kookpunt opgelopen ben ik bang. Een goed begin is om uit solidariteit de inkomens van alle topfunctionarissen (die hun baan willen houden) met 10% te verlagen. Maar houd vooral op met die mooie verhaaltjes, laat de aap uit de mouw komen en windt er geen doekjes om ! Lees maar eens : "Zijn de Italianen nu ook lui ? Welnee ! dat is oorlogspropaganda !" - http://sp.nl/9n1lbe

Hjalmar Hoort
Hjalmar Hoort10 nov. 2011 - 6:53

Vrij vertaald, zoals Churchill al zei: "The best argument against democracy is a five minute talk with the average voter"

neutralist
neutralist10 nov. 2011 - 6:53

Goed stuk hoor. maar toen dit 2 jaar geleden door eurosceptici werd geroepen werden ze massaal weggehoond. Toch is het waar, we geven de democratie op en onze soevereiniteit. De euro sleurt ons de diepte in. De oude leiders droomden van een groot machtsblok met vrede maar de euro zal ons juist verder uit elkaar drijven. En dat had een kind van 12 kunnen voorspellen. Dat is en blijft mijn grootste kritiek op de oude leiders. Dat ze zoiets niet hebben willen zien. Hoe onvoorstelbaar naief ben je dan? Zij zijn de grote schuldigen. Zij hebben Europa niet opgebouwd maar de fundamenten gelegd voor een diepe scheuring. Ik zou daar graag een Europese parlementaier enquete voor zien. Politici zijn vaak incompetente dromers. De burger zit met de brokken.

Machosofty
Machosofty10 nov. 2011 - 6:53

'Jarenlang is de markt en consumentisme heilig en alles oplossend verklaard. Nu diezelfde markt tot een catastrofe leidt en de burger zijn beschermde en luxe leven bedreigd ziet, dreigt de burger weg te zappen. Een burger die geleerd is om alleen zijn eigen belang te dienen.' Ja, burgers stemmen in het algemeen voor hun eigen portemonnee, en zijn grosso modo niet bereid om in het algemeen belang een stapje terug te doen. Politici houden bij hun afwegingen meestal meer rekening met electoraal gewin dan dat zij doen wat nodig of verstandig is. We spreken over een bankencrisis en een schuldencrisis. We zouden beter van een hebzuchtcrisis kunnen spreken.

Artois
Artois10 nov. 2011 - 6:53

Vroegah kwam er dan een oorlog of een andere rigoreuze reorganisatie zoals de Spaanse griep. Nu hebben we er belang bij de andere lidstaten overeind te houden in plaats van te bashen. De nationalisten zullen garen spinnen van de gevolgen van het oververhitte neoliberalisme. Ik hoop op nuance en dat Henk & Ingrid zich niet zullen overeten aan de rattenvangers van Venlo.

JanJansen17
JanJansen1710 nov. 2011 - 6:53

" Nu diezelfde markt tot een catastrofe leidt en de burger zijn beschermde en luxe leven bedreigd ziet, dreigt de burger weg te zappen. Een burger die geleerd is om alleen zijn eigen belang te dienen. "' Dit is zó waar, het egoïsme viert hoogtij momenteel. Het draait alleen nog maar om de eigen portemonnee. Doodsbang als we zijn verlies te lijden.... met als resultaat: nog meer verlies!!!

1 Reactie
Sonia2
Sonia210 nov. 2011 - 6:53

"Een burger die geleerd is om alleen zijn eigen belang te dienen." Liever zou ik lezen: een burger die vanaf de wieg in ingepeperd dat zo veel mogelijk kunnen consumeren het allerhoogste doel is wat hij/zij kan bereiken. Uiteraard is een voorwaarde dat hij daarvoor zo snel mogelijk een brave belasting-betalende loon- en schuld-aan-de-bank-slaaf wordt. De recente ontwikkelingen in het onderwijs (mensen laten afstuderen met een enorme schuld) dragen aan dit proces bij.

Winston2
Winston210 nov. 2011 - 6:53

Beste Hans Groen, dankjewel voor alweer een goede column. Ik moet zeggen dat ik na het lezen van deze een veel beter gevoel heb dan bij de vorige :-) Ik miste nog twee kleine maar belangrijke punten, te beginnen met de verantwoordelijkheid die de volksvertegenwoordigers hadden en hebben in het creëren van die geestelijk luie en wegzappende burger. En hoe dit is gekomen vanwege de ongeschreven binding die zij hebben met de banken en het bedrijfsleven. Ik vond het middenstuk net iets te veel weghebben van "het volk krijgt de regering die ze verdient." Ook zeg je: "de Europese burger komt amper opdagen tijdens de verkiezingen," maar dat vind ik helemaal niet vreemd. Er zijn namelijk niet zoveel burgers in Europa die zich Europeaan voelen, hoe zeer de politiek in dienst van het bedrijfsleven ons dat ook probeert aan te praten. We voelen ons gewoon (hopelijk) in eerste plaats mens en dan Nederlander, Duitser, Fransman en Griek. Maar het begin en eind kan ik me helemaal in vinden. We offeren de democratie inderdaad op aan de markt. In het kapitalisme kan democratie echt niet werken zonder dat er actief, veelvuldig en zwaar tegenkrachten worden uitgeoefend tegen de macht van het kapitaal, dat blijkt maar weer. En de vraag is dus: wat nu? Wat moet er volgens jou gebeuren om de democratie terug te claimen?

1 Reactie
Hjalmar Hoort
Hjalmar Hoort10 nov. 2011 - 6:53

"die geestelijk luie en wegzappende burger" + "En hoe dit is gekomen vanwege de ongeschreven binding die zij hebben met de banken en het bedrijfsleven." Diep dit eens uit s.v.p. Winston? Ben wel benieuwd hoe je van A naar B komt.

JoopSchouten
JoopSchouten10 nov. 2011 - 6:53

Deze democratie een cleptocraten-olichargie met loonslaven.

1 Reactie
Bakker2
Bakker210 nov. 2011 - 6:53

Vervelend he, die democratie? Allemaal mensen met een andere meningen dan uwe! Dat moeten wij niet willen!

[verwijderd]
[verwijderd]10 nov. 2011 - 6:53

"Jarenlang is de markt en consumentisme heilig en alles oplossend verklaard." Vandaar dat Smit-Kroes zo'n luid applaus kreeg: omdat ze boetes uitdeelde aan een heilige. Of was die markt misschien helemaal niet zo heilig als populisten ons voorhouden? Want je gaat een heilige toch zeker niet in de weg lopen met regelgeving om hem in te dammen en in goede banen te leiden?

1 Reactie
Hjalmar Hoort
Hjalmar Hoort10 nov. 2011 - 6:53

Ja Ja piet, maar dat is onderdeel van het complot. Kroes is natuurlijk VVD, en daarme gewoon een vuile neoliberaal die iedereen tot slaaf wil maken. Eigenlijk best makkelijk zo redeneren ;-).