Afrika is zielig

Op donderdag 3 april was er een Afrika-avond op de Sint Nicolaasschool in Volendam. Alles werd uit de kast gehaald: jungle-versieringen, apen en andere wilde dieren, Afrikaanse lekkernijen, hutjes en natuurlijk een slang om je nek voor de echte Africa-experience. Zelfs de Zwarte Piet kwam eraan te pas. Tenminste, een figuur die erg veel van Piet weghad moest een Afrikaan voorstellen. Ik werd gerustgesteld, het is allemaal goed bedoeld.

Hoe komt het toch dat wij Afrika en haar mooie kinderen op de koop toe nemen? Hoe komt het dat deze kinderen, zonen en dochters van wie wij bij hoog en laag volhouden dat het medelanders zijn, op geen enkele empathie kunnen rekenen van de meerderheid van het volk? Ik wil graag geloven dat wij gelijk zijn, maar ik ben veel te oud voor fantasie.

Als ik als een Nederlander, ofwel als gelijkwaardig, werd gezien, was de discussie over Zwarte Piet nooit zo ver gekomen en was aanpassing binnen enkele jaren werkelijkheid geworden. Maar dat is niet zo. Dit is Nederland. Jij bent op bezoek. Hier geboren? Nou en, kijk naar jouw huidskleur: je bent zwart. Dus? Dus geen Nederlander!

Afrika Van kleins af aan wordt ons verteld dat iedereen gelijk is. Wij met z’n allen, u en ik samen, vormen de kleuren van de regenboog. Gezellig! Maar tegelijkertijd krijgen wij een ondergeschikt beeld van Afrika mee in onze opvoeding en daarmee een ondergeschikt beeld van mensen van Afrikaanse afkomst. Als wij ons eten niet opeten horen wij: “In Afrika hebben kinderen geen eten”. Gaan wij slordig om met ons speelgoed: “In Afrika hebben kinderen geen speelgoed”. Op de voorschool rennen de kindertjes rondjes voor Afrika, want wij moeten Afrika helpen. Afrika is zielig.

Ik trek uw goedbedoelde intenties niet in twijfel. Ik heb respect voor uw vrijgevigheid. Maar wij hebben meer aan een lespakket over Afrika en ons koloniaal en slavernijverleden dan aan een nieuwe kraan in mijn geboortedorp in Ghana. Geld geven aan een goed doel zal er niet voor zorgen dat onze kinderen leren dat Afrika om te beginnen een continent is en geen land.

Ik krijg om de haverklap een Zulu-woord naar mijn hoofd geslingerd, terwijl ik toch echt van Ghanese komaf ben. Dat is net zoiets als in het Hongaars mijn brood bij de bakker bestellen, omdat Europa één land is. En nu we toch bezig zijn, misschien is het handig om na je vakantie in Ghana mij niet te vragen of ik Kwame ken. Stel je voor je bent op vakantie in Zuid-Frankrijk, gaat even naar de buurtwinkel en de beste man achter de toonbank maakt de opmerking: “Ah Holland, kent u Jeroen?”. Ik denk dat ik mijn punt heb gemaakt. Ik ga verder.

Handel Wat wij onze kinderen niet leren, grotendeels omdat wij het zelf niet hebben meegekregen, is dat het westen pertinent weigert om eerlijke handel te drijven met het continent waarover wij van mening zijn dat daar alles eerlijker moet. Alles moet eerlijker, behalve als onze economische belangen in het geding raken. We zijn voor eerlijkheid, behalve als wij verantwoordelijkheid moeten dragen.

Meer dan een dozijn Afrikaanse landen draagt nog steeds geld af aan Frankrijk ter compensatie voor het gedwongen beëindigen van verkrachting, beroving en onderdrukking op hun grondgebied; in de volksmond kolonialisme. Ditzelfde Frankrijk vertelt de wereld – en wij geloven het – dat het Afrika aan het helpen is. Het verbaast me dat er geen enkele Nederlandse journalist hierover schrijft en dat hier nog geen film over is gemaakt. De hypocrisie zou van het doek af spatten.

Terug naar Nederland. Wat is er mis met Nederland? Nee hoor, Nederland heeft niets misdaan. Het was business as usual: slavernij, kolonialisme en onze dubieuze rol tijdens de Apartheid. Noem het handelsgeest, ik noem het onmenselijk.

Eerlijk Ik heb Nederland lief en ik schrijf dit vanuit een oprecht hart. Ik wil dat Nederland terugkomt op aarde. Nederland heeft een grote mond in de wereld als het om eerlijkheid gaat. Als wij de wereld eerlijker willen maken, laten wij dan voor de grap bij onszelf beginnen. Laten wij eerlijk zijn naar onze kinderen toe en ze vertellen dat wij Afrika nodig hebben. Wij hebben derde wereldlanden nodig en daarom bestaan er derde wereldlanden. Want zeg eens eerlijk, hoe kan een continent met eindeloze rijkdommen gereduceerd worden tot een continent vol met derde wereldlanden?

Komt het door corruptie? Is het omdat de meerderheid ongeletterd is? Of is het omdat men daar meer in God gelooft dan in zichzelf? In al deze punten zit een kern van waarheid, maar wie ontkent dat het westen – waaronder óók ons kikkerland Nederland – geen schuld heeft aan de toestand van Afrika, mag wel eens onder die steen vandaan komen.

Machtspositie Een halve eeuw na de kolonisatie van Afrika is de verhouding tussen de voormalige kolonisator en de ex-gekoloniseerde nog zeer bedroevend. Er is nog steeds geen sprake van eerlijke handel met Afrika, maar van koloniale handel. Afrikaanse landen worden onder druk gezet om oneerlijke contracten met het westen te sluiten en wanneer een leider, zeer terecht, weigert, is hij een dictator en worden een politieke drukmiddellen ingezet. Ons postkoloniaal beleid maakt heel veel kapot dames en heren. Gelukkig hebben wij NGO’s en kinderen uit de kleuterklas om liefdadig voor ons te zijn. Apetrots!

Afrika is precies waar wij haar hebben willen en wij doen ons best om de dingen zo te laten. Want een onafhankelijk Afrika is economisch verlies en met geldverlies komt positieverlies, en dan is het over en uit: dan behoort ‘white power’ tot het verleden. Wat is white power? Macht! Het heeft weinig met witte puntmutsjes te maken. Onze machtspositie staat op het spel als Afrika onafhankelijk wordt. En precies daarom staan wij Afrika in de weg. Het draait om macht, veel macht. Afrika blijft arm, goh je meent het.