Afghanistan onveilig, Europa op slot: vluchtelingen muurvast in Griekse kampen

‘Nu meer dan ooit moet Europa goed nadenken over het lot van vluchtelingen uit Afghanistan en ons niet terugsturen. We zijn niet ontsnapt, we waren gedwongen te vluchten.’ Dat zegt de 43-jarig Nemat Tajik tegen de Duitse krant DW vanuit een vluchtelingenkamp nabij Thessaloniki in Griekenland. Twee jaar geleden verliet hij huis en haard in het westen van Afghanistan, nadat de Taliban-gouverneur in zijn regio hem een keus gaf: zijn 14-jarige dochter aan de gouverneur uithuwelijken, of sterven. Na een tocht door Iran en Turkije, arriveerde Tajik in november 2019 op het Samos.

Net als veel Afghanen heeft Tajik de afgelopen maanden, terwijl de Taliban aan een opmars bezig was, gehoord dat zijn asielaanvraag is afgewezen. Hij is in beroep gegaan en werd in afwachting van die beslissing overgeplaatst naar een ander vluchtelingenkamp. Een van vele op de Griekse eilanden. Uit een VN-rapport uit juni dit jaar blijkt dat bijna de helft van alle vluchtelingen die zich op de Griekse eilanden meldt, afkomstig is uit Afghanistan. Diezelfde maand besloot de Griekse overheid Turkije te erkennen als veilig land, wat inhoudt dat Afghanen die niet kunnen aantonen dat ze ook in Turkije niet veilig waren, naar dat land worden teruggestuurd.

Dat proces – het wachten op asielbeslissingen, het vooruitzicht terug naar Turkije te moeten met als waarschijnlijk lot deportatie naar Afghanistan – is voor veel Afghaanse vluchtelingen zenuwslopend. Dat komt volgens hulpmedewerkers in de kampen nog bovenop de stress van het niet weten hoe het met familie en vrienden gesteld is die zijn achtergebleven in het nu volledig in handen van de Taliban zijnde Afghanistan. Wie wel vanuit Griekenland doorreist, staat nog steeds een onzekere toekomst tegemoet. Een andere Afghaanse vluchteling vertelt aan DW hoe hij asiel kreeg in Griekenland en daarna doortrok naar Berlijn. Om te kunnen werken moet hij opnieuw asiel aanvragen, maar daarvoor moet hij kunnen aantonen dat hij niet veilig was in Griekenland. Lukt hem dat niet, moet hij terug. Hij wijst erop dat EU-landen allemaal zo hun eigen asielprocedures hanteren, wat het voor vluchtelingen haast onmogelijk maakt hun weg te vinden binnen de wet- en regelgeving.

Tajik maakt zich ondertussen de grootste zorgen om de jongeren die gestrand zijn in de Griekse vluchtelingenkampen: ‘De levens van mijn dochter, zoon en de kinderen van zo veel vluchtelingen staan op het spel. Zij zijn de toekomstige docenten, artsen, advocaten. Als onze asielaanvragen worden uitgesteld of geweigerd, worden zij het slachtoffer. Dat bevestigt ook de zeventienjarige dichter en activiste Parwanan: ‘Het is een verontrustend gevoel, ik ben een meisje. We weten dat er geen hoop of toekomst voor ons is in Afghanistan. We hebben alle landen nodig die zich uitspreken voor het beschermen van mensenrechten om dat nu te doen voor ons land en om onze veiligheid te garanderen.’

Geschat wordt dat momenteel wereldwijd meer dan 2,5 miljoen Afghaanse vluchtelingen zijn. Ruim 1,4 miljoen van hen bevinden zich in Pakistan, nog eens 780.000 in Iran. In Turkije hebben iets meer dan vierduizend Afghanen een verblijfsvergunning, daar tegenover staan nog zo’n 125.000 Afghanen in de asielprocedure. In Nederland zijn inmiddels zo’n 1100 Afghaanse asielzoekers, daar komt waarschijnlijk rechtstreeks vanuit Afghanistan niemand meer bij nu Nederland deze week de evacuaties moest staken. Tot ongeveer drie weken geleden, toen onder meer de Britten en Fransen al bezig waren met evacuatiemissies, wilde Nederland Afghanen nog terugsturen naar Afghanistan. Voor Nederland geldt nog altijd: wie in Afghanistan voor de Nederlanders heeft gewerkt, krijgt automatisch asiel. Alle anderen, activisten en journalisten bijvoorbeeld, moeten eerst aantonen dat ze elders ook gevaar lopen.