Afbraakkabinetten bestaan niet

De tsunami aan kritiek, om maar eens populair te beginnen, die dit kabinet ten deel valt kan zonder enige moeite terug geprojecteerd worden op alle voorgaande kabinetten. Ook de onderwerpen zijn in te wisselen. Ouderen onder ons zullen zich ongetwijfeld het eerste Kabinet Van Agt (Van Agt-Wiegel) herinneren, aangetreden eind 1977. De bezuinigingsoperatie Bestek ’81 van dat kabinet, die eufemistisch ‘ombuigingsoperatie’ werd genoemd met het voor die tijd enorme bedrag van 6,5 miljard korting op de sociale zekerheid, de gezondheidszorg en de ambtenarensalarissen, leidde tot veel onrust.

In het verleden voerden een flink aantal kabinetten impopulaire maatregelen uit op het gebied van sociale zekerheid en steeds opnieuw leidde dat tot protesten en electoraal verlies. Zo verlaagde het kabinet Lubbers I (CDA/VVD, 1982–1986) tot tweemaal toe het minimumloon en bevroor het de uitkeringen en verkortte het kabinet Lubbers III (CDA/PvdA, 1989–1994) de duur van de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en scherpte de voorwaarden voor deze uitkering aan. Het kabinet Paars I (PvdA/VVD/D66, 1994–1998) reduceerde de uitgaven aan de volksverzekeringen zoals de bijstand en de kinderbijslag drastisch, en Balkenende I (CDA/VVD/LPF, 2002–2003) verkortte de uitkeringsduur en beperkte de mogelijkheden van vervroegde uitdiensttreding (VUT). Tot slot scherpte Balkenende II (CDA/VVD/D66, 2003–2006) de criteria voor arbeidsongeschiktheid aan en koppelde het recht op bijstand sterker aan de bereidheid tot werken. (Bron: kennislink)

Ook het eerste kabinet Rutte kreeg het om de oren zoals blijkt uit onderstaand fragment uit een oproep tot demonstratie bij Huis ten Bosch tijdens de inhuldiging van Het Kabinet dat zoals bekend met gedoogsteun van de PVV kon aantreden.

. Geen verhoging eigen bijdrage zorg . Handen af van de studiefinanciering . Stop de aanval op lonen, uitkeringen en pensioenen . Hou de huren betaalbaar . Stop de culturele kaalslag . Tegen ontslagen: vecht voor elke baan . Tegen discriminatie: voor solidariteit en sociale rechtvaardigheid’

Degelijke welvaartsstaat Als we echter de balans opmaken na al die na-oorlogse kabinetten en hun respectievelijke bezuinigingen, ombouwoperaties, ombuigingen, wijzigingen en aanpassingen mogen we desondanks vaststellen dat Nederland anno 2016 een verdraaid degelijke welvaartsstaat is en dat ons land in de top staat als het gaat om sociale voorzieningen en zorg.

Opvattingen dat het Kabinet Rutte bezig is de verzorgingsstaat af te breken worden dan ook door de geschiedenis en de actualiteit gelogenstraft. Onze verzorgingsstaat breek je ook niet zo maar af. Om te beginnen is daar ook geen enkele reden voor en in de tweede plaats zijn de instituties die de verzorgingsstaat in stand houden daarvoor veel te sterk.

Dat er bij herhaling maatregelen worden genomen om de collectieve lasten enigszins in toom te houden is plausibel en vindt bovendien grond in de opvatting dat de keerzijde van de verzorgingsstaat is dat mensen minder hun eigen verantwoordelijkheid nemen en dat deze het nemen van persoonlijke initiatieven blokkeert. Politicoloog Charles Murray maakte in de jaren tachtig een analyse van het sociale beleid in de VS. Zijn vaststelling: hoe meer sociale programma’s er kwamen, hoe groter het aantal armen, werklozen en alleenstaande moeders. Uitkeringen hebben volgens hem een groot demoraliserend effect. Murray: ‘Als mensen niet meer voor zichzelf hoeven te zorgen, verliezen ze zelfrespect en worden ze lui en afhankelijk.’

Hoewel de opvattingen van Murray aanvankelijke nogal controversieel waren, werden ze een decennium later gemeengoed. Tijdens Bill Clintons presidentschap werd de bijstand drastisch verlaagd en werden de toelatingseisen een stuk strenger. Tussen 1993 en 2000 halveerde het aantal mensen in de bijstand en het aantal armen nam sterk af.

Moeten we de verzorgingsstaat dan maar (echt) afbreken, iets waar Murray zelfs voor pleit? Nee, zeker niet en nogmaals, zo ver komt het ook niet. Maar het is wel gewenst noodzakelijke ondersteuning en datgene waar Murray op wijst in balans te houden.