5 Mei-lezing: Bevrijding, Oorlog en Vrijheid

Ongetwijfeld niet voor hen, die, voor zover niet de Hongerwinter doorgemaakt, nog in de oorlog op vakantie gingen in Duitsland of in Nederland op het perron wachtend op de trein naar het strand met emmertje en schepje in de hand, toekeken hoe op het tegenoverliggende perron een trein werd ingeladen met een minder zonnige definitieve eindbestemming.

Ook niet voor hen, die als goed dienaar de bezetter hielpen met het bij elkaar zoeken van al die geregistreerden en ook niet voor hen die de vluchtelingen vanuit de pogroms aan de grens terugstuurden. Ongetwijfeld zal voor sommigen die bevrijding zelfs als storend zijn ervaren omdat nu die enkelen die uit de kampen terug kwamen het lef hadden hun bezittingen op te vragen of de verzekering zelfs aanspraken. Gelukkig kon men dan nog altijd schriftelijke bewijzen eisen, die er toch niet meer waren. Of nog beter, waarom niet gewoon geld vragen voor kosten eventueel gemaakt ten behoeve van de op drift door Europa vluchtenden, aankloppend bij diverse landen, formulieren invullend, wachtend op een beslissing in een kamp onder erbarmelijke omstandigheden, bij voorbeeld in Frankrijk en dan door op zoek naar die enige rechtvaardige met nog een restje mededogen.

Nee, degenen, die bevrijd hadden moeten worden, waren vooral al dood! Op naar de volgende eliminatieronde toont de geschiedenis.

En, hoe vrij voelt u zich nu? hoe bevalt het? Bent u er eentje die niets te verbergen heeft? Vindt u, dat een ander dat ook niet mag? Wie en wat voor mensen eigenlijk verdienen volgens u zonder vorm van proces te worden berecht? En wel nu en door u liefst? Vanwaar die haat? Wat is er met u gebeurd? is dat altijd binnen uw familie zo geweest?

Ik vrees dat mijn relaas een wel een zeer ruime en ook cynische en vooral niet erg feestelijke boog rond de dampkring van deze aarde zal lijken te nemen.

En wat zie ik dan.

Dat het begrip vrijheid devalueert. Het wordt gebruikt in logo’s van politieke partijen, plakkaten en in wetten ter bemanteling van maatregelen ter beknotting van de individuele vrijheden, ter achteloze realisering van feitelijke onvrijheid, van denken, van bewegen, van kleden, van lezen, van spreken, ter registratie, categorisering en eventuele uitsluiting van rechten, toegang en uiteindelijk afvoer.

We krijgen tegenwoordig dagvers een volgend deel uit het feuilleton van megalomane vrijheidsbeperking. Van een door de politie toegejuichde mogelijkheid om met infrarood camera’s alle auto’s te kunnen doorlichten, zodat zelfs de bandenspanning kan worden gemeten, van de opslag van alle DNA en alle vingerafdrukken met een blijkbaar aanvaard percentage van 21 % foutmeldingen, maar ja, dat zijn voornamelijk oudere burgers dus dan kennelijk verwaarloosbaar? Die liggen toch maar door te liggen in verzorgingshuizen en doen niet meer mee in de big brother wereld. Tot zelfs inkijkjes of gewoon verkrachting van de menselijke geest door het verplicht stellen voor psychiaters om op hun rekening de diagnose van hun patiënt te zetten en alle patiëntgegevens aan te leveren aan de overheid. Inderdaad, who needs geheimhouders? Dat miste natuurlijk nog in de databanken. We hebben alle biologische gegevens? check. We weten wat ze eten? Check, we weten wat ze lezen? Check! Waar ze naar toe gaan met wie, hoe laat en waarom? Check. Nou dan missen we nog de categorie psychische makkes. OK, regel even, dat dat verplicht gemeld wordt aan het centraal gezag! Check!

Want al die gegevens zullen toch nooit aan de verkeerde ter beschikking worden gesteld? Alle overheden hebben toch altijd het beste met u voor? Heeft u dat nog niet geleerd van de geschiedenis? Mij werd onlangs een citaat aangereikt van de Amerikaanse rechtsgeleerden Samuel Warren and Louis D. Brandeis, in hun The Right To Privacy van 1890, ja, inderdaad 1890!, die in de Harvard Law schreven over “modern enterprise and invention have, through invasions upon his privacy, subjected [the individual] …to mental pain and distress, far greater than could be inflicted by mere bodily injury”. Zij bepleitten: the right to be left alone.

Nou, die vrees is gelukkig in die meer dan honderd jaar sindsdien gelukkig niet uitgekomen! Right..

De hedendaagse realiteit betreft overheden, die zich vooral bezig houden met het subtiel steeds verder inkaderen van de eigen ingezetenen totdat er niet meer wordt bewogen. Zonder overigens dat op enig moment daar een meetbaar gerechtvaardigd doel aan wordt verbonden. Verzamelen als doel op zich, ongezonde bemoeizucht, maar feitelijk beangstigende controledrang met uitschakeling van tegenspraak.

Met aan een steeds sneller opdoemende horizon een rechter niet meer kan of durft recht te spreken en de advocaat op de tribune slechts als toeschouwer mag toezien hoe de staat wetten verzint om hen en slechts om hen moverende redenen en deze gemakshalve ook zelf executeert. Je ziet zelfs nu al steeds vaker, dat bevelen van rechters worden genegeerd, voor zover niet publiekelijk door een minister verworpen. Waarom nog een “middle man” als rechtsgang. Weg met die lastige vlieg van een advocaat. Gewoon terug naar die goeie ouwe VOC tijd toen je nog op het Binnenhof je tegenstanders kon lynchen.

Onder het mom van veiligheid wordt de maatschappij gecategoriseerd en niet alleen een ieder blijkbaar als  verdachte geboren en gevolgd, maar wordt die burger ook geïsoleerd van zijn verdediging of een rechter. Iedereen is dan immers schuldig tenzij je het tegendeel bewijst. Dat tegendeel bewijzen zal je dan vooral in je eentje moeten doen, want inmiddels geldt de ontwikkeling dat de advocaat die het nog durft om verdachten in politiek gevoelige zaken bij te staan het risico loopt zelf te worden vervolgd. Voor zover zij hun cliënt overigens al bereiken nu deze in dat soort zaken meestal eerst enige tijd op onbekende plaatsen en met verhoortechnieken voor gevorderden worden bewerkt. De oude verdwijn/vermissings en binnenkort weer boven zee uitstortentaktiek vrees ik. Ik spreek hier voor alle duidelijkheid overigens ook over landen binnen Europa, mocht u bij deze zinnen een tropisch oord hebben gedacht. Onlangs nog las ik de schaamteloze woorden van twee Haagse officieren van justitie, die de “nieuwe” tactiek bespraken van het uitkiezen van een aantal personen en dan op de persoon dus zonder specifieke verdenking rechercheren, dus een met de meest moderne digitale en overige technieken stalken en dan kijken of ze een strafbaar feit toevallig gingen plegen. Wat nieuwe taktiek? Ken uw klassiekers. Wie heeft dan nog een wetboek nodig. Papier is geduldig en gelukkig makkelijk te verbranden of te verscheuren!

De inflatie van de onschuldpresumptie, van de individuele vrijheid, van de mens, van het kind, van de eenling. Is de een zijn vrijheid de ander zijn gevangenschap? Is vrijheid de ander kunnen uitschelden. “zo dat heb ik toch maar weer mooi gezegd”, ”en nou jij weer”. Is dat het dan? Vrijheid als basaal eendimensionaal primair gegeven. Als ieder voor zich en niemand voor ons allen.

Zelfs de devaluatie van de herdenking van de Tweede Wereldoorlog, van de genocides, die toen hebben plaats gevonden. Ik hoorde op de radio ten aanzien van 4 mei: “we herdenken dan het oorlogsgeweld”. Welk oorlogsgeweld? Alle, ook de 80-jarige oorlog? Of toen Karel de V weer op pad ging? Dan zijn wij er in een klap vanaf met die herdenking? Bezuiniging op herdenking of gewoon verdringing van het noemen van wie door wie is vermoord, hoe en waarom in godsnaam? Dan is een volgende oorlog of moordpartij of verder antisemitisme of uitsluiting van Roma’s en andersdenkenden of andersvoelenden, ook wat makkelijker? Want dan had je het gewoon niet begrepen waar het bij die specifieke oorlog om ging? Dan wist je het toch niet? En herhaal dit nu even in het Duits voor een meer invoelbare noot. Ik las zelfs het voorstel er maar een soort Memorial day van de maken, waarbij zelfs werd gezegd, ter herdenking van de doden die voor hun vaderland vielen. Ik neem aan, dat die dag dan niet bedoeld is voor hen, die niet ten strijde gingen, die voor niets gekozen hadden en slechts opgehaald en vernietigd werden.

Het lijkt nu een soort “don’t mention the war” en don’t mention dus die volkeren, die toen moesten worden “ausradiert”, zoals de Duitsers dat zo mooi konden formuleren met pakkende marsliederen en bijbehorende kloeke, vooral niet “entartete” kunst in met Griekse zuilen aangeklede propaganda voor hun beoogde Derde Rijk.   Die afhankelijk van de lijst die dan werd voorgelezen werd, te horen kregen of zij op transport moesten en soms even zuruckgesteld waren. Even uitstel van executie, want grundlich was men wel. Zo kon men verzoeken indienen ten aanzien van de vraag of men nu echt in de categorie 100 % Jood viel of toch onder de “mish-ehe”viel, dus getrouwd met een niet Jood of juist een andere nationaliteit eigenlijk had. ook daar waren weer aparte categorieën voor. Ik zag gisteren op TV hoe de hoffocameraman van kampcommandant in Kamp Westerbork uiteindelijk toch nog doorgestuurd werd met zijn gezin zijn einde tegemoet. U zult door het beeld wellicht de hond van deze kamcommandant Gemmiker hebben zien lopen. Ik begrijp, dat een van de gevangen artsen tot lijfarts van deze hond was benoemd en diens leven dus geheel afhankelijk werd van het voortduren van de gezondheid van die hond. Het lot van de codificatie van het kwaad, hoe vernietig je een beetje ordentelijk een volk.

Overigens kan ik niet anders, dan constateren, dat in de eeuwen voor dat veronderstelde Derde Rijk al een bestendige uitsluiting en stigmatisering van de betreffende volkeren bestond. Ken uw klassiekers en weet dus wat uw toekomst is. Niet alleen hele volkeren moesten dus weg nu weer in dat Derde Rijk, voor zover zij al die eeuwenlange voorgaande eliminatierondes hadden overleefd, maar ook elke abstracte kunstuiting diende met hen te verdwijnen. Abstract stond immers voor het ongrijpbare, voor fantasie, voor buiten de perken van het materiële en dus niet te controleren. Opmerkelijk genoeg bleek volgens Hitler een van die volken zich ook nog eens onevenredig vaak aan het beoefenen van kunst schuldig te maken en werd er ook nog eens veel gelezen en kon men überhaupt meestal lezen en schrijven, dus “need we say more”. Een tafel is een tafel, eventueel met een vaas met inheemse bloemen, maar niet meer dan dat.

De staat doet ons nu gelukkig weer langzaam beseffen hoe verderfelijk kunst zeker in combinatie met dit stukje Amsterdamse grachtengordel wel niet is. Er zijn nog overigens vele landen waar men bij het opzetten van het verkeerde CD’tje een inval van de langspatrouillerende politie riskeert. Op naar het verdwijnpunt van de derde dimensie.

De WO II en 4 mei lijkt inmiddels gedevalueerd tot bestreden disproportioneel vergelijkingsmateriaal voor elke belediging of groepsuitsluiting. Ik zou zeggen: Laat elke genocide, elke massaslachting, al of niet uitgevoerd onder toeziend oog van de wereld en eventueel elke groepsbeschimping of uitsluiting al of niet gepaard gaand met discussies over hoofdtooien, zijn eigen dag claimen, dan kunnen wij daarbij dagelijks of misschien wekelijks stilstaan, voor zover men zich niet net op dat moment in een stille tocht voortbeweegt. 

De geschiedenis leert slechts, dat haat, afgunst, gulzigheid, wraak en angst meereist met de mensheid. Steeds weer met het door Heinrich Heine zo wrang beschreven natuurverschijnsel, vertaald als “wilt u niet mijn broeder zijn, dan sla ik u de schedel in”.

Slechts weinigen ontstijgen het eigen belang, het eigen hachje. Wellicht te verklaren vanuit de biologie van de mens, van elk levend wezen en zelfs terug te vinden in het plantenrijk, namelijk, dat de eigen groep, stam, species, in leven moet worden gehouden en daartoe concurrenten moeten worden geëlimineerd. De mens laat echter in tegenstelling tot veel dieren en planten vooral niets achter voor een volgende generatie en lijkt zich vooral als gulzig consument van eigenbelang te manifesteren. Zo maakte men zich hier vooral meer zorgen over de kwaliteit van de Victoriabaars in de schappen van de winkel, dan over de in dat Victoriameer langs drijvende lijken toen daar de Tutsies en Hutu’s elkaar afslachtten. Achteloze gewetenloosheid. Net zoals in WOII toch mooi verdiend werd aan de toelevering voor die gaskamers en al die andere prachtige bouwwerken. Ik begrijp, dat tot op de dag van heden er nog door Nederlandse gemeenten wel eens een beroep wordt gedaan op besluiten van de Duitse bezetter. Waarom weggooien immers als je er nog je voordeel mee kan doen.

Als wereldbeeld hoop je daar nog een altruïstische ziel en dus enkele rechtvaardigen bij te kunnen denken, die de mensheid als species meer maakt dan een groep aaseters. Helaas wordt steeds meer het vergaren van kennis, het  filosoferen, tezamen dus kennelijk met kunst als nutteloze luxe beschouwd en moet de gemiddelde studie zo snel mogelijk en niet noodzakelijkerwijs met bevoegde leraren worden afgewikkeld. De devaluatie van de mens doe je dan zo dus. Je holt hem uit.

De devaluatie overigens van überhaupt het begrip oorlog, of netter, gewapend conflict of beter, noem het een vredesmissie. Nee nog beter, een trainingsmissie.  Het tegenwoordige weer verheerlijkte militarisme, een oorlogsindustrie, die het doden heeft weten te ontmenselijken met drones en joysticks en uiteraard ook wel kanonnenvlees van “onze” jongens”, in tegenstelling tot “hun jongens” , maar met uiteindelijk wel echte menselijke doden en geen avatars en dit alles al of niet volgens een VN resolutie en al of niet op basis van een enkele anonieme onjuiste bron her en der binnenvallen en dan achteraf eventueel sorry zeggen, dat je je informatie niet hebt nagetrokken. Dat kan ook nog wel op die grafstenen gebeiteld worden. En dat alles met landen en leiders, die je zelf jaren lang in leven hebt gehouden, voor zover je ze niet aldaar in het zadel hebt geholpen. Games people play.

Helaas moeten zij die steeds weer ten onder gaan onder despotie, vooral zichzelf zien te redden.

Ik kan niet anders dan cynisch reageren als ik die propaganda zie rond de War on Drugs, waarbij allerlei papaverveldjes met vliegtuigjes met een soort veredeld napalm worden plat gebrand, maar kennelijk voorzichtig rond al die wapenfabrieken wordt heengestrooid. Er moet immers nog wel wat om mee te doden overblijven.

Het is altijd makkelijker in de Tweede Kamer ten aanval te roepen als je niet zelf met een knots in de hand ten strijde hoeft. Je hoeft als overheid de tegenpartij niet meer in de ogen te kijken.

Er bestaat een beroemd psychologisch experiment van Milgram, waarbij in een pseudo opstelling elektroshocks werden toegediend door personen, die meenden deze aan de in een andere kamer zittende kandidaten te moeten toedienen als deze foute antwoorden gaven. Zelfs als de kandidaat kermend normaliter zou zijn gestorven werden de shocks opgevoerd. Serviliteit, angst om uit de groep als menselijk kuddedier te worden verstoten in zijn puurste vorm. Niemand die verantwoordelijk is kennelijk voor wat dan ook en niemand die nog de waarheid wenst te weten. En welke waarheid dan. Wiens waarheid. Ja, sorry! O.K, hij zei sorry, dat vraagt wel lef he! Zomaar sorry zeggen. En hij keek er ook zo bescheiden bij. Jammer van die doden, dat gezin, dat voor terroristen werd aangezien, jammer voor die bruiloftsgasten, die voor de vijand werden aangezien, jammer voor die man, die onschuldig bleek te zijn, tja, waar gehakt wordt in de rechtszekerheid vallen spaanders, blijft u rustig zitten, of beter wordt burgemeester, of rechter, of Hoofd van een of andere onderzoekscommissie of is er internationaal nog een plaatsje voor u? Er is een oud gezegde. Je wordt in je gezicht gespuugd en je zegt dat het regent. Het regent helaas veel en hard in dit land dat zich een rechtstaat en een democratie noemt.

Oorlog als perpetuum mobile met als eeuwig nagerecht vaak geschiedvervalsing, een hoeveelheid zerken en sinds WO II een internationaal tribunaal.

De mensheid als verslindende “swarm locusts”of soms rattenkolonie in een te kleine kooi met rattenkoning. Ik kan mij nooit onttrekken aan dergelijke vergelijkingen. U zult bij het woord rattenkoning wellicht aan een in hermelijn opgetrokken figuur op een troon denken, maar het slaat op het verschijnsel bij ratten, die in een overbevolkte kooi met hun staarten in een onontwarbare knoop kunnen geraken tot de dood wegens uithongering er op volgt. Figuurlijk te gebruiken als een dodelijke omhelzing of als analogie met Faust die zijn ziel verkocht aan de duivel. Je compromitteren. Als overheid jezelf onaantastbaar maken door de ziel van een maatschappij, namelijk de rechtstaat te corrumperen en te knechten.

Internationaal kennen wij de verdeel en heers tactiek om plaatselijke volkeren tegen elkaar op te zetten om deze te kunnen overheersen. Het heeft gewerkt bij het koloniseren binnen het groot Britse Rijk ten aanzien van India en China, door Nederland in Indonesië, door vele landen in Afrika, maar ook gewoon in Europa, enz. Als je dan als bindende beangstigende factor vertrekt, laat je een gloeiende bodem voor het opleven van onderlinge twisten achter.

Een vreemde parallel is wellicht het nationale verschijnsel van de trias politica. Door de scheiding der machten, dus van de wetgevende, de uitvoerende en de rechtsprekende macht, kan de rechtstaat heersen en dus overleven.

Wat nu dus gebeurt, is dat de overheid al deze machten kennelijk aan zich onderwerpt, door bij voorbeeld bestuurders straffen te laten uitdelen, door als wetgever in feite met minimumstraffen, met intimidatie de marge voor de rechtspraak te minimaliseren en tegenspraak van overheidshandelen onmogelijk te maken, laatstelijk als dagvers plan weer door het lastig te maken om overheidsbeslissingen en achterliggende belangen te krijgen door de WOB te beperken. Men wenst geen pottenkijkers. Dat dus geen ontsnapping aan die almacht mogelijk is en dus de middle man, de rechterlijke macht, laat staan de advocaat als strohalm, wordt weggevaagd. Dat de burger als opgejaagd wild als voortdurende verdachte in het oog moet worden gehouden teneinde op elk moment te kunnen worden “betrapt”. Elk overkoepelend orgaan, zoals zelfs het Europees Hof wordt daarbij met al die belachelijke grondrechten en mensenrechten als hinderlijk ervaren en als suspect beschimpt.

Juist na de WO II werd codificatie in het leven geroepen van mensenrechten, waarborgen voor de eenling tegen de macht van overheden en meerderheden. Om te voorkomen dat men als eventueel zwakste en ongeacht de sterkte van de heersende partij geen target meer zou worden, dat een overheid zou kunnen worden aangeklaagd en ter verantwoording zou kunnen worden geroepen, dat niemand boven de wet stond, dat niet, omdat men geacht wordt schuldig te zijn, of men wellicht zelfs schuldig is, dat men nimmer rechteloos is, dat de rule of law zou heersen.

Tribunalen werden onder de vigeur van de Verenigde Naties in het leven geroepen en door de jaren heen steeds verder gespecialiseerde verdragen opgesteld en ondertekend, van de universele rechten van de mens tot aan de rechten van het kind als subgroep en inmiddels het systematisch verkrachten als oorlogsmiddel erkend. Great expectations.

Echte grondrechten, echte verdedigingsrechten, echte vrijheid. Dus, dat men met bijstand van een advocaat door een onafhankelijke rechter, en dus niet door een rechter, die uit angst dat hij ontslagen wordt indien hij niet binnen 5 jaar zwaar genoeg straft, wordt berecht en in beroep mag gaan bij weer onafhankelijke rechters en dat die advocaat dus niet een griffier is of een door die staat gecontroleerd en bedreigd figuur is, die geen geheimhoudersrecht kent of dat het vonnis gedicteerd is door de openbaar aanklager en dat men vervolgens sterft in de gevangenis onder vreemde omstandigheden voor zover men niet al tijdens het eerste politieverhoor werd doodgemarteld of je zus werd opgehaald en voor je ogen verkracht tenzij je bekende en dat zij toen toch maar werd verkracht en dat toen jij en je botstructuur na het verhoor er iets anders uitzag, de officier van justitie en de rechter daar vreemd genoeg niets van merkten of als zij dat al deden, dat maar gemakshalve of angsthalve verdrongen of dat eigenlijk wel goed vonden, want je was toch immers een…. Vul hier uw minderheidsgroepje of afwijkende mening in!

Het boek van Jogli Meihuizen over de advocatuur in oorlogstijd, dus het functioneren in een totalitair regiem laat zien de volgzaamheid, de onmogelijkheid en die enkeling, die niet conformeerde.

Ik heb nog niet zo lang geleden in een niet ver buitenland meegemaakt, dat toen de officier van justitie binnenkwam in de rechtszaal, iedereen, inclusief de rechter opstond! Wat is denkt u fout aan dit beeld. Indien u hier niets vreemds bij herkent, is uw begrip van de rechtstaat al reddeloos verloren.

Wellicht dat u dan ook meent, dat u immers niets te verbergen heeft en wellicht graag op geheel willekeurige tijden en plaatsen gefouilleerd, betast en doorgelicht wenst te worden.

Uiteindelijk is die Rule of Law nog steeds een reflectie van de wetgever die men kiest en kan dus als exploderend wapen in de eigen hand werken. Er zijn helaas te veel landen met in goud gekalligrafeerde grondrechten, ongetwijfeld passend bij de eigen met gouden versierselen bestikte uniformen en de gouden kranen in de badkamers van de eigen huizen. Grondrechten op papier, dat slechts als vloeiblad kan dienen voor het vele bloed dat door de straten van het land vloeit.

Wij zijn thans op die weg terug, terug naar ver voor het eerste rijk. Terug naar de tijden, dat men nog gewoon het huis/de hut/de grot uit werd gesleurd om voor de aaseters/sabeltandtijgers te worden geworpen al of niet na verkrachting door de stamoudsten, want gerechtigheid moet er zijn. Het zal u hopelijk met een beetje krantlezen niet zijn ontgaan, dat dergelijke rechtspleging, maar dan uiteraard zonder sabeltandtijgers omdat die nu eenmaal inmiddels zijn uitgestorven, op deze aarde nog steeds figureert.

Een terugweg hier in Nederland met een overheid, die alles doet om zijn ingezetenen als geheel als verdachte te behandelen binnen een steeds strakker aangetrokken dwangbuis. Dan creëer je een volk van onzekeren, van wezens zonder eigenwaarde, van lege hulzen. Er worden nu dus zelfs zulke drempels door de regering voorbereid, dat het onbetaalbaar en soms onmogelijk wordt om de rechter überhaupt te bereiken en maatregelen bedacht om dat lastige Europese Hof met die onzinnige grondrechten buitenspel te zetten. Dus wee degene, die een beslissing van de staat wenst aan te vechten. Je wordt dan gewoon als schorriemorrie van de stoep van de rechtbank weg geknuppeld. Een soort gelegitimeerde staatseigenrichting.

Ik vrees, dat met het in dit betoog als het ware afdalen vanuit de dampkring op aarde, met het aanschouwen van het heden, ik niet anders dan het volgende in weemoed kan orakelen.

Vrijheid moet als gedemilitariseerde zone beleefd en gegund worden. Zonder ziel, zonder geweten, bestaat geen Rule of Law, geen derde dimensie van mededogen. Dan is er slechts niemandsland, zoals de geschiedenis steeds weer, en weer en weer leert.