2011 wordt het jaar van Batavus Droogstoppel

Links is verdeeld: SP, PvdA en GroenLinks slaan elk hun eigen toon aan, maar de harmonie is zoek en D66 speelt nu en dan tegen de muziek in. Ondertussen vieren de rechtse partijen het feit dat hun menage á trois zo spannend en hecht blijkt, dat die nooit gaat vervelen.

Je kunt fluiten in het donker en tegen je vrienden roepen dat het met de statenverkiezingen allemaal wel even zal worden rechtgezet maar dat heeft weinig met de realiteit te maken. Nederland rijdt over een wissel heen die voor de verandering eens niet bevroren is: wij komen op het spoor van Batavus Droogstoppel. Of liever gezegd we komen in dat vertrouwde spoor terug.

Honderdvijftig jaar geleden schiep Eduard Douwes Dekker, die publiceerde onder de naam Multatuli, een romanfiguur om daarmee het menstype te schilderen dat in politiek en zakenwereld de toon aangaf, Batavus Droogstoppel, makelaar in koffie op de Lauriergracht 37 te Amsterdam. Hij speelt een centrale rol in Multatuli’s bekendste werk, de Max Havelaar. Voor wie pas een diploma in het middelbaar onderwijs heeft gehaald: dat was een boek van vroeger en niet van nu. De Lauriergracht hoort inderdaad bij de grachtengordel, maar toen woonde daar nog niet de linkse kerk.

Kijk naar Rutte die orde op zaken wil stellen, kijk naar het marketingmannetje Halbe Zijlstra met zijn belastingverhoging op toneelvoorstellingen, stel je de kop van Kamp voor en lees dan hoe Droogstoppel over de dingen in het algemeen denkt:

Ik heb niets tegen verzen op zichzelf. Wil men de woorden in ’t gelid zetten, goed! Maar zeg niets wat niet waar is. ‘De lucht is guur, en ’t is vier uur.’ Dit laat ik gelden, als het werkelijk guur en vier uur is. Maar als ’t kwartier voor drieën kan ik, die mijn woorden niet in ’t gelid zet, zeggen: ‘De lucht is guur, en ’t is kwartier voor drieën.’ De verzenmaker is door de guurheid van de eerste regel aan een vol uur gebonden. Het moet voor hem juist een, twee uur, enz. wezen, of de lucht mag niet guur zijn. Zeven en negen is verboden door de maat. Daar gaat hij dan aan ’t knoeien! Of het weer moet veranderd, of de tijd. Eén van beide is dan gelogen.

En niet alleen die verzen lokken de jeugd tot onwaarheid. Ga eens naar de schouwburg, en luister daar wat er voor leugens aan de man worden gebracht. De held van ’t stuk wordt uit het water gehaald door iemand die op ’t punt staat bankroet te maken. Dan geeft hij hem zijn halve vermogen. Dat kan niet waar zijn. Toen onlangs op de Prinsengracht mijn hoed te water woei – Frits zegt: waaide – heb ik de man die hem mij terugbracht, een dubbeltje gegeven, en hij was tevreden. Ik weet wel dat ik iets meer had moeten geven als hij mijzelf eruit gehaald had, maar zeker mijn halve vermogen niet. ’t Is immers duidelijk dat men op die wijs maar tweemaal in ’t water hoeft te vallen om doodarm te wezen. Wat het ergste is bij zulke vertoningen op het toneel, het publiek gewent zich zo aan al die onwaarheden, dat het ze mooi vindt en toejuicht. Ik had wel eens lust zo’n hele parterre in ’t water te gooien, om te zien wie dat toejuichen gemeend had. Ik, die van waarheid houd, waarschuw ieder dat ik voor ’t opvissen van mijn persoon geen zo hoog bergloon betalen wil. Wie met minder niet tevreden is, mag me laten liggen. Alleen zondags zou ik iets meer geven, omdat ik dan mijn cantille ketting draag, en een andere rok.

Ja, dat toneel bederft velen, meer nog dan de romans. Het is zo aanschouwelijk! Met wat klatergoud en wat kant van uitgeslagen papier, ziet er dat alles zo aanlokkelijk uit. Voor kinderen, meen ik, en voor mensen die niet in zaken zijn. Zelfs als die toneelmensen armoede willen voorstellen, is hun voorstelling altijd leugenachtig. Een meisje wier vader bankroet maakte, werkt om de familie te onderhouden. Heel goed. Daar zit ze dan te naaien, te breien of te borduren. Maar tel nu eens de steken die ze doet gedurende het hele bedrijf. Ze praat, ze zucht, ze loopt naar ’t venster, maar werken doet ze niet. De familie die van deze arbeid leven kan, heeft weinig nodig. Zo’n meisje is natuurlijk de heldin. Ze heeft enige verleiders de trappen afgeworpen, ze roept gedurig:

O mijne moeder, o, mijne moeder!’ en stelt dus de deugd voor. Wat is dat voor een deugd, die een vol jaar nodig heeft voor een paar wollen kousen? Geeft dit alles niet valse denkbeelden van deugd, en ‘werken voor de kost’? Alles gekheid en leugens!

Geef toe: dit is de regeringsverklaring maar dan korter.   Helemaal aan het eind van de Max Havelaar neemt Multatuli met de volgende woorden afscheid van Droogstoppel:

Halt, ellendig produkt van vuile geldzucht en godslasterlijke femelarij! Ik heb u geschapen … ge zijt opgegroeid tot een monster onder mijn pen … ik walg van mijn eigen maaksel: stik in koffie en verdwijn!

Maar ze verdwenen niet, de Droogstoppels. Ze bleven altijd onder ons en ze zitten opnieuw op het pluche. Daarom – zo blijkt uit onderzoekingen – is het vertrouwen van juffrouw Laps, meester Pennewip en de Hallemannetjes (de Henk en Ingrids uit een ander werk van Multatuli, Woutertje Pieterse) in de de politiek sterk toegenomen , vooral van de Hallemannetjes, ‘die zo bijzonder fatsoenlijk waren’.

Er is voorlopig geen redden aan. 2011 wordt het jaar van Batavus Droogstoppel. Op een groot gebouw aan de Maas vlakbij de Rotterdamse markt staat in grote neonletters een citaat van Lucebert: “Alles van waarde is weerloos”.