Maestro: Bradley Cooper dirigeert zijn weg naar de Oscars

Regisseur Bradley Cooper heeft met zijn biopic van gevierde dirigent Leonard Bernstein wellicht niet het meest treffende portret te pakken, maar waarschijnlijk wel een Oscarnominatie.

Hij was een befaamde en grensverleggende componist en dirigent in elke betekenis, en nu de centrale figuur in Bradley Coopers bombastische nieuwe drama Maestro: Leonard Bernstein. Met een looptijd van net iets meer dan twee uur is op voorhand al duidelijk dat Bernsteins veelbewogen leven niet volledig de revue zal passeren, maar daar heeft Cooper zelfs geen poging toe gewaagd. Zijn vertelling is meer een filmisch eerbetoon dan een waarheidsgetrouwe biopic, op een kunstzinnige wijze die de in 1990 overleden Bernstein wellicht wel had kunnen waarderen. Wie zijn naam in de openingsscène pas leert kennen wordt ongetwijfeld geboeid en geraakt door de nieuwste Netflix Original, maar wie al bekend is met zijn oeuvre en activisme blijft waarschijnlijk onvoldaan achter.

De plot neemt je mee in de liefdesverhouding tussen Bernstein (Cooper in knappe protheses) en zijn vrouw Felicia Montealegre Cohn (een meesterlijke Carey Mulligan), tussen Bernstein en zijn muziek, en tussen Berstein en vrijwel ieder medemens. Passies zo groot dat ze met elkaar concurreren om aandacht, waarbij Montealegre steeds verder het onderspit delft. Dat ze een man met zo’n grote muzikale gave dat hij het op zijn vijfentwintigste al schopt tot dirigent van het New York Philharmonisch Orkest zou moeten delen met zijn carrière, was een realiteit waarmee ze zich grotendeels verzoend had. Maar een man die zo graag onder de mensen is dat hij zelfs op het toilet de deur openhoudt om nooit zonder gesprek te zitten? Een man wiens dwalend oog regelmatig op andere mannen valt? Die lijkt voorbestemd om altijd ongrijpbaar te blijven. En dat is hij dan ook. Altijd net weer ergens anders, bij iemand anders, altijd maar voor even bij haar. Al snel bevindt ze zich niet alleen op de eerste rij van zijn concerten, maar ook van al zijn escapades. Lange tijd weten ze het met elkaar te redden, maar terwijl Bernsteins ster rijzende is weet Montealegre - zelf een gevierd toneelactrice in haar tijd - dat ze niet voor eeuwig de vrouw in de coulissen kan blijven.

Die realisatie dient als een schakelaar die de film omzet van nostalgisch zwart-wit naar de volledige technicolor werkelijkheid. Cooper zet hun jeugdige romance neer in sfeervol belicht monochroom, waarbij zowel hij als Mulligan zichzelf het transatlantische accent van weleer aanmeten. Uiteraard tegen een soundtrack van Bernsteins eigen werk, afgewisseld door zijn geliefde Gustav Mahler. Wanneer de wittebroodsweken voorbij zijn en die vintage roze bril af klettert, barst de bom in al zijn verwoestende kleuren. Het zijn sterke visuele keuzes van Cooper en cinematograaf Matthew Libatique (The Whale, Black Swan), waarmee hij opnieuw de samenwerking zocht na A Star Is Born. Zowel stilistisch als in narratieve structuur kiezen Cooper en mede-scenarist Josh Singer (The Post, Spotlight) voor de theatrale aanpak, vrij letterlijk. Verwacht veel statische scènes met weinig cuts en een overdaad aan drukke, overlappende dialogen. Het is fris, kunstzinnig, en regelmatig zelfgenoegzaam op een manier die de invloed van co-producenten Martin Scorsese en Steven Spielberg onmiskenbaar maakt.

Wat je echter verrassend weinig zult zien in Maestro, is Bernstein achter de lessenaar. Er is welgeteld één scène waarin Cooper zijn orkest zo virtuoos door Mahlers Symphonie Nr. 2 in C-mineur dirigeert dat je je vertwijfeld zult afvragen waarom je er zo lang op hebt moeten wachten. Maar dat is wellicht precies het punt dat Cooper wil maken: deze film draait niet om zijn werk, maar om de man achter het werk. Maar juist als portret van Bernstein schiet Maestro enorm tekort. Als zoon van Oekraïens-geboren Russisch-orthodoxe immigranten doorbrak hij vele vooroordelen en barrières om met zijn eigen Joodse achternaam het dirigeerstokje van zoveel prominente orkesten op te pakken. En hoewel zijn identiteit als queer man niet wordt weggemoffeld, blijft het puriteinse taboe daarop en zijn latere activisme tijdens de aids-crisis in de schaduw. Om nog niet eens te spreken van Bernsteins protesten tegen kernenergie en de Vietnamoorlog, die dusdanig uitgesproken waren dat de FBI hem tientallen jaren op hun radar had staan.

Met negen Oscarnominaties waarvan hij er tot dusver nog geen enkele wist te verzilveren, wilde regisseur Cooper met deze overduidelijke gooi naar een beeldje geen enkel risico nemen. En dat heeft hij dus ook niet gedaan - de film speelt het gekmakend veilig en houdt het bij een tragisch liefdesepos, wat Mulligan de kans geeft om nog maar eens te bewijzen waar zij haar eigen Oscarnominaties aan verdiende… en om volledig de show te stelen.

Maestro, vanaf woensdag 20 december 2023 op Netflix