La Chimera: fascinerend drama over grafrovers en liefde

In dit mysterieuze verhaal zoekt de Engelsman Arthur (Josh O'Connor) in Toscane naar een connectie met zijn dode vrouw door Etruskische oudheden op te graven.

Lang geleden heette het Italiaanse Toscane, ter hoogte van Riparbella aan de Tyrreense zee, nog Etrurië. De Etrusken hadden daar, zes eeuwen voor Christus, de gewoonte hun doden te begraven met kostbaarheden om hen een goede en rustige reis naar het hiernamaals te verzekeren. Veel later, rond 1980, begonnen arme inwoners van Toscane die schatten actief te zoeken om ze te verkopen aan handelaren die ze (voor veel meer) doorverkochten op de bloeiende illegale markt voor zeldzame oudheden. De grafrovers noemden zichzelf ’tombaroli’ en hadden lak aan de eerbied die de Etrusken hadden voor hun doden; tombaroli sloegen de tomben kort en klein en jatten alles wat van waarde was.

Arthur, gespeeld door Josh O'Connor die we kennen als (de beste) Charles uit The Crown, sluit zich bij de tombaroli aan. Ze noemen hem ‘de Engelsman’ maar verder is zijn herkomst en achtergrond onduidelijk, want Arthur zwijgt erover. Wat wij als kijker weten, leren we in korte op 16mm gefilmde flashbacks waarin we zijn vrouw en grote liefde Beniamina zien. Het wordt niet echt gezegd, maar het wordt wel duidelijk dat ze dood is. Arthur is er jaren later nog steeds radeloos door en sluit zich aan bij de grafrovers, uit een soort instinct. Hem gaat het niet om het geld dat ze verdienen met de verkoop van de beeldjes en andere voorwerpen van de Etrusken, maar om een connectie met hun dodenrijk. Hij is eigenlijk op zoek naar Beniamina, of op zijn minst naar een verbinding met de plaats waar haar geest zou kunnen zijn.

De Italiaanse regisseur Alice Rohrwacher (Le Meraviglie, plus afleveringen van My Brilliant Friend) leefde zelf te midden van tombaroli en laat in deze poëtische film prachtig zien hoe gelaagd de geschiedenis is in Italië: je graaft in je tuin en je vindt spullen van Etrusken en Romeinen. Dat is toch anders dan bij ons, en hoewel Rohrwacher het niet irritant expliciet maakt, krijg je een soort gevoel van hoe het moet zijn om te midden van de resten van andere beschavingen te leven. Wat gelukkig ook niet wordt uitgelegd, is waarom Arthur zo goed is in het aanvoelen van waar zich schatten in de grond bevinden. We begrijpen dat zijn gave iets te maken kan hebben met de band die hij via Beniamina met de dood heeft. De andere tombaroli, die hem door zijn winstgevende talent als hun leider zien, vragen er ook niet naar maar aanvaarden het simpelweg als een lucratief feit.

Arthur en zijn tombaroli blijven schatgraven en de regisseur neemt ons mee op een rustige trip waarbij we ook de moeder van Beniamina (gespeeld door Isabella Rossellini) leren kennen en haar familie en personeel, onder wie de wispelturige vrouw Italia, met wie Arthur een voorzichtige verstandhouding krijgt. We lopen mee in het huishouden, tijdens het grafschennen, rennen mee op de vlucht voor de politie en maken maaltijden en feesten mee. Het is allemaal extreem realistisch gespeeld, zo natuurlijk dat het helemaal niet gespeeld lijkt, maar meer documentair. Je laat je rustig meevoeren in dit verhaal, met zijn licht metafysische toon, want we beginnen op het laatst wel te hopen dat het Arthur lukt om enig contact te maken met Beniamina, die net als de mythische Ariadne in de flashbacks steeds een rode draad achterlaat in het landschap, misschien om Arthur te helpen haar te vinden. Aan de andere kant hopen we ook dat het hem lukt haar los te laten en voor de levende Italia te gaan. Een mooie film, kortom, over liefde, loslaten, vasthouden en leven en dood, met een hele hoop prachtig gefilmd Toscane op de koop toe.

La Chimera, vanaf donderdag 4 april 2024 in de Nederlandse bioscopen