Column: Mad Men en de kracht van een goed televisiescenario

Matt Zoller Seitz betoogt al dan niet onbewust in zijn boek over de televisieklassieker dat je door een serie opnieuw te kijken soms tot nieuwe inzichten komt.

Film- en televisiejournalist Matt Zoller Seitz schrijft boeken over televisieseries die je kan beschouwen als complete overzichten. Zo publiceerde hij twee jaar geleden over het historische drama Deadwood A Lie Agreed Upon: The Deadwood Chronicles, een vuistdik relaas dat je moeiteloos een bijbel kan noemen. Ik las het boek met véél plezier, onder meer omdat de journalist op ingenieuze wijze laat zien hoe zo’n televisiemeesterwerk tot stand komt. Dat deed hij ook ten aanzien van Mad Men in Mad Men Carousel: The Complete Critical Companion (2015). Dat boek stond al járen in mijn kast, en afgelopen weekend begon ik er eindelijk aan.

Waarom zo laat? Onder meer omdat ik Mad Men met de seizoenen steeds abominabeler ging vinden. Uiteindelijk ben ik zelfs, ergens in het slotseizoen, gestopt met kijken. In zijn boek herinnerde Seitz mij eraan waarom ik ooit, gebiologeerd door de kleurrijke sets en met een euforisch gevoel, naar de dramareeks begon te kijken: vanwege het oog voor detail van showrunner Matthew Weiner en zijn schrijversteam. Laat ik trouwens maar wat van die schrijvers opnoemen: echtpaar André en Maria Jacquemetton; Lisa Albert; Robin Veith. Weiner deed namelijk altijd alsof de serie bijna volledig uit zijn koker kwam. Sterker nog, zo is te lezen in Tinderbox: HBO’s Ruthless Pursuit of New Frontiers (2021) van James Andrew Miller: hij heeft voor bijna alle afleveringen een zogeheten writer’s credit.

Onzin natuurlijk, want het is fysiek onmogelijk om mee te schrijven aan 92 afleveringen. De lofzang die ik hier opteken voor Mad Men geldt dus ook voor de Jacquemettons, Albert, Veith en consorten. Zij doken in de geschiedenis, in de jaren 60. En veel klopt historisch gezien. Zoals de slogan van Pepsi in 1961 (in seizoen twee): “Now it’s Pepsi, for those who think young.” Of bijvoorbeeld de introductie van nieuwe autotypes, modetrends en uitdrukkingen. In seizoen drie focust de camera 17 seconden op de handen van acteur Jon Hamm terwijl hij een Old Fashion-cocktail maakt (met rye-whisky, benadrukt Seitz).

Het schrijven van televisiescripts, zéker voor dit soort ambitieuze historische drama’s, bestaat dus uit research, research en research, terwijl je tegelijkertijd de grote wendingen, of story arcs, niet uit het oog moet verliezen. Op knappe wijze legt Seitz uit hoe je al in de eerste afleveringen wezenlijke dingen kunt zien. Zoals het feit dat Betty (January Jones) haar echtgenoot Don Draper (Hamm) eigenlijk nauwelijks kent. Dat wordt ietwat onopvallend gebracht maar is in de latere seizoenen ontegenzeggelijk belangrijk.

Dat soort kleine details, vaak gebracht in bepaalde gestes of blikken van acteurs, zie je pas als je meerdere malen naar een serie kijkt. Ook dan ontdek je gaandeweg de constructie van een drama. Zo heb ik ooit voor een stuk talloze keren naar de pilotaflevering van The Sopranos gekeken: daarin zit al het genadeloze fatalisme dat in de rest van de serie telkens terugkomt – en zie ook The Americans. Seitz laat dus zien dat dit in Mad Men, een zekere onoverkomelijkheid, ook het geval is. Eigenlijk nodigt hij de kijker uit: ga er nog eens goed voor zitten. Dan zie je meer. Dan zie je de dwarsverbanden. En misschien keert die euforie van de eerste kijkbeurt dan prompt weer terug.

Omar Larabi en Bregtje Schudel schrijven per toerbeurt wekelijks over wat hen opvalt op het gebied van series en/of films.