De Achterkant van het Gelijk was op 13 november te zien bij de VARA.

Uitleg klimaat

BELANGRIJKE BEGRIPPEN:
Hoe warm wordt het?
Een terugkerende vraag in de uitzending is hoe warm het deze eeuw gaat worden. 

De IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) onderscheidt in zijn laatste rapport zes scenario’s. In het laagste scenario (relatief laag COâ‚‚ gehalte atmosfeer) ligt de gemiddelde temperatuur op aarde in het decennium 2090-2100 tussen de 1.1 en 2.9 °C hoger dan in de periode 1980-1999. In het hoogste scenario (hoog COâ‚‚ gehalte atmosfeer) ligt de gemiddelde temperatuur op aarde in het decennium 2090-2100 tussen de 2.4 en 6.4 °C hoger dan in de periode 1980-1999

De Britse Royal Society en de US National Academy of Sciences schrijven in hun brochure dat wetenschappers erop rekenen dat de aarde deze eeuw verder zal opwarmen. Als de emissies hun huidige koers zonder technologische of gereguleerde terugdringing vervolgen, zal de gemiddelde temperatuur voor het eind van deze eeuw boven de nu al gerealiseerde 0.8 °C nog eens met 2.6 tot 4.8 °C stijgen. Een verschil met een paar graden mag misschien niet veel lijken, houdt de brochure de lezer voor, maar bedacht moet worden dat de gemiddelde temperatuur tijdens de laatste ijstijd 4 tot 5 °C lager lag dan nu.

Het KNMI onderscheidt in zijn Klimaatscenario’s voor Nederland vier scenario’s tot rond het jaar 2085. In het ‘lage waarde-scenario’ stijgt de gemiddelde temperatuur in die periode met 1.5° Celsius, in het ‘hoge waarde’-scenario met 3.5° Celsius.
Tenslotte het Amerikaanse National Climate Assessment : ‘Sinds 1895 is de gemiddelde temperatuur in de Verenigde Staten met 1.3°F (0.7° C) gestegen naar 1.9°F (1° C). Het grootste deel van die stijging vond plaats sinds 1970. Het afgelopen decennium ‘was the nation’s and the world’s hottest on record, and 2012 was the hottest year on record in the continental United States’. … Verwacht wordt dat de temperaturen de komende decennia in het grootste deel van de Verenigde Staten met nog eens 2°F (1.1° C) tot 4°F (2.2° C) zullen stijgen.’

Kantelpunten 
Tijdens de uitzending komen ‘kantelpunten’ (tipping points) in het klimaatsysteem ter sprake. Bij een kantelpunt heeft een relatief kleine verandering in het klimaat een relatief groot gevolg, en belandt het klimaat in een andere evenwichtssituatie. De verandering kan abrupt en onomkeerbaar zijn; vergelijk het met een glas wijn dat omkantelt en daarna minder wijn bevat, ook als het weer rechtop staat.

Belangrijke kantelpunten
- de uitdroging en afsterving van het Amazone regenwoud
- het ontdooien van de permafrost op noordelijke breedtegraden, mogelijk leidend tot vrijkoming van methaangas
- het smelten van de Groenlandse ijskap
- het smelten van de West-Antarctische ijskap
- de verstoring van de Indiase en West-Afrikaanse moesson
Kantelpunten leiden primair tot een toename van het aantal extreme weersgebeurtenissen: hittegolven, extreem koude periodes, tropische stormen, extreme neerslag, en overstromingen.

In dit filmpje  toont klimaatwetenschapper Tim Lenton de werking van kantelpunten. Het ene kantelpunt heeft maar tien jaar nodig, het andere meerdere eeuwen. Zo is het smelten van het West-Antarctische ijsveld volgens recente wetenschappelijke metingen zijn ‘point of no return’ voorbij maar kan het resterende smeltproces (en de daaruit voortkomende zeespiegelstijging) nog honderden jaren duren.
Helaas kunnen kantelpunten pas onomstotelijk worden aangetoond nadat ze gepasseerd zijn. Het Amazone regenwoud, bijvoorbeeld, verandert bij een opwarming van 1°C, maar zichtbaar wordt dat pas bij een opwarming van 2°C.

‘Zwavel parasol’ (Officieel: Stratospheric aerosol injection)
Tijdens de uitzending komt, als niet ondenkbaar scenario, de lancering van een ‘zwavel parasol’ ter sprake. Met zgn. aerosol injecties worden fijne reflecterende deeltjes (zoals zwavel) in de bovenste lagen van de atmosfeer verspreid; ze kunnen gesprayed worden door speciale vliegtuigen of ballonnen. Deze deeltjes reflecteren het inkomende zonlicht.

Alles wat we over de effecten weten komt uit computersimulaties (veel kenners zijn tegen outdoor experimenten omdat elke emissie in potentie een gevaar vormt). Maar de simulaties laten er geen twijfel over bestaan dat de methode tot afkoeling van de planeet zou leiden. Een bijkomend voordeel is dat de voor afkoeling noodzakelijke hoeveelheden deeltjes relatief goedkoop in de atmosfeer kunnen worden gebracht.
Maar er bestaan ook grote nadelen en onzekerheden. Dat de kleur van onze lucht zal veranderen, is nog maar het geringste probleem. Zo tasten de deeltjes de ozonlaag aan. Vermoed wordt verder dat de methode de bodemvochtigheid, regenval en andere klimaatvariabelen op aarde beïnvloedt. Zo voorspellen simulaties een afzwakking van de moessonregens in Afrika en Azië, met ingrijpende gevolgen voor de voedselvoorziening daar.

Mocht het sprayen plotseling stoppen (bv vanwege een militaire conflict of door technische problemen), dan warmt de planeet snel en fors op waardoor de meeste soorten planten en bomen doodgaan – zij kunnen zich niet snel genoeg aanpassen.

Een probleem apart zou de bediening van het ‘wereldthermostaat’ worden. Wie mag aan de knoppen zitten? En met hoeveel graden moet de temperatuur omlaag? Onenigheid hierover zou tot politieke of militaire conflicten kunnen leiden.

Volgens veel wetenschappers kleeft aan de ontwikkeling van climate engineering technieken als die van de zwavel parasol ook een zgn. ‘moral hazard’: zoals een veiligheidsgordel tot riskanter rijgedrag kan leiden, zo kan het idee dat het klimaat nog met een ‘techno-fix’ te redden valt tot voortzetting van riskant emissiegedrag leiden.