Welke opvoedkundige lessen kunnen we trekken uit Oogappels?

In navolging van de successerie Oogappels, over puberstress en ouderleed, werd de podcast Echte oogappels in het leven geroepen over opvoedthema’s uit de serie. Daarin gaat podcastpresentator Margreet Reijnders in gesprek met twee deskundigen.

Het is een hartverwarmende scène in Oogappels; de recalcitrante puber Pip belt midden in de nacht haar broer Mees omdat ze is gestrand op een verlaten station in Amsterdam. Na de zoveelste ruzie met haar moeder, is Pip van huis weggelopen en op een vaag feest in Amsterdam beland. Als een jongen haar tegen haar zin probeert te zoenen, wil ze naar huis maar weet ze niet hoe. Broer Mees is de held in de scène; hij stelt zijn zus gerust en heeft binnen no-time uitgezocht hoe ze alsnog met nachtbus en trein naar huis kan komen. 

Puberstress en ouderleed
‘Wat een toffe broer,’ zegt ontwikkelingspsycholoog Loes Keijsers in reactie op het fragment. Keijsers is te gast in de podcastserie Echte oogappels, voortgekomen uit Oogappels. In elke aflevering staat een thema centraal, dat besproken wordt met twee deskundigen, aangevuld met toepasselijke fragmenten uit de tv-serie. De podcast haakt aan bij de kwesties die de grootouders aan het begin van elke televisie-aflevering aankaarten. Zo vragen zij zich af of kinderen tegenwoordig niet te veel verwend worden, vinden ze dat ouders te snel scheiden en begrijpen ze dat pubers als Pip dingen voor zichzelf houden. Het zijn allemaal onderwerpen die horen bij puberstress en ouderleed, de ondertitel van Oogappels. De situaties in de serie zijn uit het leven gegrepen en bieden daarom mooie aanknopingspunten voor een vervolggesprek met psychologen, pedagogen, social mediadeskundigen en jongerencoaches. Alle onderwerpen die horen bij de moderne puberteit passeren de revue (en dus ook in de podcast), zoals drankgebruik, tattoos, schaamte en ‘foute’ vrienden.

Grootouders
Een opvallende rol in de tv-serie is weggelegd voor de verschillende grootouders van de hoofdpersonen. Met enige afstand becommentariëren zij hun kinderen en kleinkinderen en daarmee ook de huidige tijdgeest; ze kijken ons daarbij recht in de ogen. Het is een ijzersterke vorm, want je voelt je als kijker onmiddellijk aangesproken. Vaak tonen ze mildheid voor de strapatsen van de jongste generatie en denken ze terug aan hun eigen jeugd. ‘Natuurlijk hebben pubers geheimen en gaan ze het thuis niet vertellen als ze er op school zijn uitgestuurd of een 2 voor Frans hebben gehaald,’ zeggen grootouders Ella en Johan in de camera. Ze refereren aan de tijd dat ze zelf puber waren en hun ouders nog niet via het digitale volgsysteem Magister precies wisten wat hun kinderen uitspookten op school, zoals tegenwoordig het geval is. Vormt Magister daarmee een ongewenst inbreuk op de privacy van pubers?, is de vraag in de podcast. Mediapedagoog Freek Zwanenberg vindt dat ouders zoveel mogelijk terughoudend moeten zijn bij het checken van Magister. Soms krijgen scholieren niet eens de kans zelf een slecht cijfer ter sprake te brengen thuis.

Zelfstandigheid
Het is belangrijk kinderen op te voeden vanuit vertrouwen en ze ruimte te geven hun eigen fouten te maken, aldus de deskundigen in de podcast. Het draagt bij aan hun zelfstandigheid wanneer ze zelf een oplossing moeten verzinnen. Uiteraard moeten ouders ingrijpen als een kind alleen maar vieren haalt, maar dan nog is het zaak in gesprek te gaan met je puber en te achterhalen wat er eigenlijk aan de hand is. Natuurlijk kun je streng zijn en eisen dat een puber zich aan afspraken houdt, maar het is belangrijk dat dit altijd vanuit liefde gebeurt. In elk podcastaflevering wijzen diverse deskundigen op het belang van echt luisteren en warmte bieden. Het klinkt als een open deur, maar het is volgens alle sprekers de essentie van goed ouderschap. Jongeren kunnen zich dan op een stabiele manier ontwikkelen en zelfvertrouwen opbouwen.

Privacy
Je moet er kortom voor zorgen dat alles bespreekbaar is, of het nou gaat om een teleurstellend rapport, drankgebruik of seks. In een van de podcastafleveringen staat de vraag centraal of je je mag bemoeien met het seksleven van je kind. Volgens seksuoloog Sanderijn van der Doef behoort seks in principe tot de privacy van een puber, maar moeten ze wel weten dat ze het veilig moeten doen en met wederzijdse instemming. Breng het onderwerp tussen neus en lippen ter sprake, is haar advies en stel niet te directe vragen. Dan slaat een puber namelijk dicht. Informeer bijvoorbeeld tijdens een wandeling met de hond subtiel hoe zij aankijken tegen seks en porno, het zorgt ervoor dat je een lijntje met je kind houdt en ze bij je aankloppen als het nodig is. ‘Tegenwoordig kunnen kinderen met één muisklik hun nieuwsgierigheid bevredigen, maar dat ingeblikte gehijg op het internet heeft helemaal niks met seks te maken. Het gaat bij goede seks niet om presteren en perfectie, het is juist onhandig en kwetsbaar. Dat geklooi is precies wat seks zo mooi maakt,’ zegt opa Jan Hendrik tegen alle kijkers. Zijn woorden leiden tot instemmende geluiden van de deskundigen. Volgens gast Nandy van Kroonenburg, die namens Sexmatters workshops geeft over seks, weten Nederlandse jongeren overigens heel goed dat de pornobeelden op internet niet de werkelijkheid tonen.

Compromissen
Duidelijk is dat de puberteit op vele fronten een turbulente tijd is voor jongeren zelf, maar zeker ook voor ouders. Zij worden bij de opvoeding geconfronteerd met duivelse dilemma’s. Moeder Merel in Oogappels wil aanvankelijk haar poot stijf houden als dochter Hansje op haar verjaardagsfeest alcohol wil schenken aan haar 16-jarige vrienden, maar geeft uiteindelijk toch toe. Er wordt een compromis gesloten; er mag wat bier en wijn worden geschonken, maar geen sterk. Maar natuurlijk loopt het feestje uit de hand, omdat sommige vriendinnen stiekem wel degelijk sterke drank hebben meegenomen. Opvoeddeskundige Marina van der Wal vindt dat ouders niet moeten toegeven aan de groepsdruk om alcohol te schenken aan jongeren onder de 18. Toch blijkt het in de praktijk voor veel ouders lastig om dat vol te houden, aangezien veel andere gezinnen minder strikt zijn en je wil voorkomen dat je kind buiten de boot valt. De angst om buitengesloten te worden, is groot bij pubers, ze willen zo weinig mogelijk afwijken van de rest. ‘Er is moed voor nodig om tegen de stroom in te durven gaan,’ zegt opa Jan Hendrik in de serie. Dat blijkt voor veel scholieren nog te veel gevraagd. Alhoewel de extravagante puber Chris in zijn kleurrijke kleding daar een heerlijke uitzondering op is en aan een klasgenoot vraagt: ‘Wat gebeurt er eigenlijk als jij blauwe sokken zou aantrekken in plaats van witte. Zou je dan uit ‘de witte enkelsokken brigade’ worden gegooid?’ 

De serie en de bijhorende podcast, maken duidelijk dat de puberteit een leerzame periode is voor alle partijen. Geruststellend is wellicht de overtuiging van de deskundigen dat kinderen hun eigen weg moeten gaan en dat daar ook tegenslagen bij horen. Het heeft geen zin ’s nachts werkstukken voor je kind in elkaar te flansen, zoals moeder Fabie in de serie doet. Van een paar keer flink hun neus stoten, leren pubers veel, het maakt ze weerbaar. Fijn te weten, want het scheelt flink wat ouderstress.                    

Door: Margreet Reijntjes  

Oogappels, iedere donderdag om 20:35 op NPO1
Echte oogappels, iedere donderdag in je favoriete podcast-app