Wat leren we van De Harendokter over de natural hair movement?

In de documentaire De Harendokter volgt maker Roxanne Herder Jahél Tam en haar moeder Leví, oftewel de loc goeroe. Zij hebben een gezamenlijk doel: vrouwen inspireren en stimuleren om hun natuurlijke krul te koesteren. Waarom zouden we volgens Herder meer bewustwording rond dit onderwerp moeten creëren? 

Wat zien we in De Harendokter?
Herder: ‘In de documentaire volgen we Jahél Tam. De goeroe op het gebied van natuurlijk afro haar in Nederland. Jahél Tam leerde het vak van haar moeder Leví, die wordt beschouwd als de loc goeroe. In haar haarsalon in de Amsterdamse wijk IJburg ontvangt Jahél dagelijks bezoekers uit de Afro-gemeenschap uit heel Nederland. Een behoorlijk aantal blijkt moeite te hebben met het omarmen van hun natuurlijke haar.’

Waarom wilde je deze documentaire maken? 
‘Dit onderwerp intrigeerde me altijd al. Ik vroeg mij altijd af waarom haar werd gemanipuleerd. Wat zit daarachter? De documentaire gaat over zoveel meer dan haar. Het gaat ook over de aanleiding van het manipuleren van het haar. Ik wilde hier aandacht aan besteden, omdat ik merkte dat het een onbekend thema is en dat er veel onwetendheid is. De natural hair movement is namelijk onderbelicht, eigenlijk zowel in de witte als de zwarte gemeenschap. Er is veel onwetendheid. Veel vragen werden beantwoord. Op een gegeven moment moet je kiezen wat je in 25 minuten kwijt kan. Want eigenlijk wil je dat iedereen hier zoveel mogelijk over weet.’

Het gaat ook over waar je vandaan komt, horen we in de documentaire... 
‘Ik wist dat het te maken had met schoonheidsidealen die worden opgelegd. Dat je een stukje van je eigen identiteit ontkent, om te voldoen aan schoonheidsidealen die niet bij jou passen. Het zit heel diep. Dat merk je aan hoe gevoelig het onderwerp ligt en hoe moeilijk mensen het vinden om hierover te praten. Gelukkig vond ik mensen die hun verhaal juist graag wilden delen.’

In de documentaire spreken moeder en dochter Tam ook over de aanleiding van het manipuleren van het haar, welke terugvoert naar de slavernijtijd...
 ‘Jahél’s moeder is de grondlegger van de natural hair movement in Nederland. Een vrouw met ontzettend veel kennis. In de documentaire vertelt ze hoe dit samenhangt met het slavernijverleden en dat de trots op de natuurlijke krul daar al is afgenomen. Dat is nooit helemaal teruggekeerd eigenlijk. Dat zie je vandaag de dag nog steeds terug en dat is heel pijnlijk.’

Voor de documentaire ging je in gesprek met klanten in de salon. Welke verhalen zijn je het meest bijgebleven?
‘Zij doen hun verhaal over hoe hun relatie met hun haar is geweest. Hoe zij kijken naar de movement en welke ervaringen zij hebben gehad met discriminatie. Van verschillende mensen hoorden we verhalen over discriminatie. Zo ook van Leví. Zij vertelde hoe Jahél op school werd gediscrimineerd door de juffrouw. Die zei tegen haar: "Jahél, kom eens hier met je ‘ragebol’." Toen begonnen de kinderen in de klas te lachen en het woord te herhalen. Dat is heel pijnlijk en schrijnend. Helaas wel een typisch voorbeeld van hoe discriminatie en uitsluiting ‘subtiel’ kan zijn. Gelukkig zijn we ons de laatste jaren meer bewust van de vormen die discriminatie kan aannemen. En hoe vroeg het begint. Aan de hand van dit voorbeeld zie je ook hoe diepgeworteld het in de maatschappij zit, en realiseer je je hoe ernstig dit is. En wat het met mensen doet en hun zelfbeeld.

Ook Leonel Piccardo is mij bijgebleven. Hij en Jahél hebben een expositie opgezet die in het teken staat van de schoonheid van afro haar. Zij hebben allerlei mensen gefotografeerd met hun natuurlijke haar op een sprookjesachtige manier, omdat dat niet een link is die snel wordt gelegd. Ze willen zo de schoonheid van natuurlijk (fijn)gekruld haar vieren.’

Wie hoop je te bereiken met deze documentaire?
‘Iedereen. Zowel de zwarte gemeenschap als mensen die niet zelf met deze vraagstukken dealen. Ik hoop dat er meer bewustwording ontstaat rond deze problematiek en de natural hair movement die die bewustwording wil vergroten. Dat je ook bedacht bent voordat je een vooroordeel uitspreekt over afro haar. Die bewustwording vind ik heel belangrijk. Ook mensen die hiermee dealen; dat zij zichzelf afvragen als ze hun haar steilen, relaxen of een pruik dragen, waarom ze dat eigenlijk doen. Het kan zijn dat ze het gewoon mooi vinden. En ervoor kiezen. Maar het is van belang dat mensen zich realiseren waar het vandaan komt en dat er misschien meer aan de hand is. Of je jezelf accepteert. Haar is een essentieel onderdeel van je identiteit. Als je dat verstopt en verandert naar iets wat voldoet aan westerse idealen, is dat een pijnlijk zaak.'