Serieregisseur Thomas Blom over Opgroeien met tegenwind: ‘Armoede wordt vaak zichtbaar in kleine details’

Ruim honderdduizend kinderen in Nederland groeien op rond de armoedegrens. Wat betekent dit voor hen?

In de nieuwe documentaireserie Opgroeien met tegenwind worden gezinnen gevolgd die met weinig geld moeten rondkomen. Regisseur Thomas Blom vertelt over het maakproces.

‘We wilden kinderarmoede zo eerlijk mogelijk laten zien, zonder gezinnen extra te belasten. Daarom zijn we begonnen bij ervaringsdeskundigen: mensen die zelf in armoede zijn opgegroeid en nu anderen helpen. Zij weten precies welke impact armoede heeft. Daarnaast hebben we twee jaar lang enkele gezinnen gevolgd die nu in armoede leven, zodat we ook de dagelijkse, directe gevolgen zichtbaar konden maken.

Het is een pittig onderwerp met veel emotie, maar het is ook heel hoopvol om te zien dat mensen elkaar willen helpen. Ervaringsdeskundigen weten echt de brug te slaan tussen gezinnen en overheden. Ik hoop daarom dat gemeentes meer gebruik gaan maken van de kennis van ervaringsdeskundigen. Voor gezinnen is het fijn om met iemand te praten die je begrijpt en niet oordeelt.’

‘Dit is zo’n gevoelig onderwerp; als je het van dichtbij hebt meegemaakt, herken je ook kleine signalen. Armoede wordt vaak zichtbaar in kleine, onopvallende details. Zo heeft Sylvia, een van de ervaringsdeskundigen, haar koelkast tot de nok toe gevuld. In eerste instantie lijkt dat overdreven, tot ze vertelt dat er vroeger thuis nauwelijks eten was. Dan begrijp je ineens waarom.

Veel kinderen die in armoede opgroeien, voelen zich eenzaam; daar wordt weinig over gepraat. In aflevering vier zien we Mystique. Zij woonde als kind op een vakantiepark, vaak zonder stroom. Ze vertelt dat ze er nooit met andere kinderen over durfde te praten. Dat verbergen herken ik zelf ook.’

‘Het zijn krachtige gezinnen die willen laten zien dat armoede iedereen kan overkomen en dat het supermoeilijk is om daaruit te komen. Wij vinden het heel belangrijk om de werkelijkheid te laten zien zoals het is. De mensen in de serie zijn bereid hun hele leven te laten zien. Zij vertellen hun eigen verhaal; wij volgen hen alleen. Je ziet tegen welke obstakels ze aanlopen en hoe beperkt veel regelingen in de praktijk zijn. Het is pleisterplakken. Ik hoop dat de serie laat zien dat er substantiële veranderingen moeten komen. Juist dat is waarom de gezinnen meewerken; ze willen graag dat dingen verbeteren.’

‘We volgen bijvoorbeeld Julia, die achttien wordt. Haar financiële situatie gaat er niet op vooruit, want Julia woont nog steeds thuis. Sterker nog: het wordt lastiger. Er vervallen namelijk een aantal toeslagen. Voor veel jongeren is die achttiende verjaardag een struikelblok. Ook zien we dat studenten met studiefinanciering worden uitgesloten van het participatiefonds, waardoor ze moeilijker kunnen meedoen aan bijvoorbeeld sport.’

‘Dat is een hele fijne vraag, want ik wil juist graag perspectief bieden. Daarom volgen wij bijvoorbeeld Karin, ervaringsdeskundige bij de gemeente Zwolle. Daar ontdekten ze dat veel uithuisplaatsingen het gevolg waren van stress door financiële onzekerheid. De gemeente besloot armoede gericht aan te pakken. Een vader werd bijvoorbeeld geholpen met zijn huurachterstand, waardoor zijn kinderen thuis konden blijven. In 2019 werden in Zwolle 350 kinderen uit huis geplaatst; nu zijn dat er nog zestig. We hopen dat meer gemeentes zien hoe ingrijpend financiële stress is.’

‘Er zijn veel gezinnen die in armoede leven, maar er zijn ook zoveel mensen die hen willen helpen. Ondanks dat het een heftig onderwerp is, maakt deze serie Nederland ook iets mooier. Met name dankzij alle inzet van ervaringsdeskundigen.

Als we het probleem écht willen aanpakken, moet het kind centraal komen te staan. Beleid moet daarop worden afgestemd. Ik hoop dat overheden en gemeentes daadwerkelijk maatregelen durven te nemen in het belang van het kind - ook financieel, als dat beter is voor het kind.’