Sem (22) viert Vesakh: ‘Het is iets gemeenschappelijks maar tegelijkertijd ook zo iets persoonlijks’

Vandaag vieren boeddhisten wereldwijd Vesakh, ook wel Boeddha dag of Vesakha Puja genoemd. Op deze dag vieren zij de geboorte, de verlichting en het Nirvana van de Boeddha. De Amsterdamse Sem (22) deelt met ons wat de Boeddha en Vesakh voor hem betekenen.

‘Ik ben toen ik veertien was heel erg geïnteresseerd geraakt in het boeddhisme en vooral in het leven van de Boeddha. Op mijn vijftiende besloot ik dat dit iets was waar ik me aan wilde binden. Het boeddhisme is iets wat ik helemaal zelf heb opgepakt. Ik ben ermee in aanraking gekomen via boeken en mensen waarmee ik heb gesproken.

Ik zou zelf zeggen dat ik het meest bij het zenboeddhisme pas, maar ik pak ook dingen mee van het theravada (leer die de oorspronkelijke tradities van de Boeddha volgt, red.). Er zijn stromingen die zich echt richten op het opbouwen van een gemeenschap. Ik ben daar niet zo bij betrokken. Voor mij is het boeddhisme gewoon echt iets heel persoonlijks.'

Wat vier jij op Vesakh?

'Tijdens Vesakh vier je de geboorte en de dood van de Boeddha, maar je viert ook de verlichting van de Boeddha, wiens oorspronkelijke naam Siddhartha Gautama is. Een boeddha is eigenlijk een term die je geeft aan iemand die verlicht is geraakt. Dus je hebt de Boeddha, van oorsprong Siddharta Gautama, en een boeddha. Tijdens Vesakh vieren we niet alleen de verlichting van de Boeddha, maar ook de verlichting van alle andere boeddha’s die daaruit zijn voortgekomen. Vesakh is dus eigenlijk een herinnering aan het leven van de Boeddha, maar ook aan het in leven houden van de geest van het boeddha worden en het boeddha zijn. Wat het inhoudt om een boeddha te zijn en om er een te worden, wordt tijdens Vesakh dan ook heel erg nageleefd. Het is namelijk erg van belang om in het teken van de Boeddha zijn filosofie en levenswijze te leven voor een dag.

Ik probeer dat ook zelf te doen, maar dat is niet altijd even makkelijk. Als je bijvoorbeeld in Thailand woont dan heb je natuurlijk familie om dat mee te delen, maar ik heb dat niet echt.'

Op welke manier vier jij Vesakh?

'De manier waarop ik Vesakh vier is niet te vergelijken met hoe het in de boeddhistische gemeenschap gevierd zou worden. Daar hebben ze echt veel meer regels en etiketten die aan de viering gebonden zijn. Zo draag je bijvoorbeeld witte kleren en is er een soort parade in het teken van de Boeddha. Ik zou het niet vergelijken met Koningsdag, maar dat is wel een beetje de sfeer die eromheen hangt. Voor mij persoonlijk is de viering best wel kleinschalig. Ik probeer extra stil te staan bij de vijf leefregels uit het boeddhisme, maar ook bij het achtvoudige pad. Het achtvoudige pad is de uitgebreide versie van de vijf regels. Ik zou zeggen dat het achtvoudige pad meer voor de alledaagse boeddhist is.

Ik gebruik de leefregels vaak als een soort anker als ik het lastig heb en niet weet waar ik heen ga. Ik heb dan een basis om op terug te vallen. Ik probeer ook altijd even stil te staan bij hoe ver ik ben gekomen. Omdat ik niet in een gemeenschap zit, is het voor mij best wel lastig om met mijn geloof te dealen. Ik ben mezelf constant aan het uitdagen om me aan het geloof te houden, te blijven mediteren en nieuwe dingen te ontdekken. Ik sta hier tijdens Vesakh extra bij stil. Verder ben ik vegetariër en op Vesakh eet mijn familie dan ook voor één dag alleen maar vegetarisch. Ik kook dan ook voor ze.'

Heb je een voorbeeld waaruit blijkt dat je kracht haalt uit de leefregels?

'Ja, het draait sowieso om het geven van heel veel kracht aan jezelf. In het boeddhisme gelooft men dat er niet iets bestaat als een ‘hogere kracht’, maar dat jij zelf onderdeel uitmaakt van de mogelijkheid om jou zelf die kracht te geven. Dus jij hebt zelf kracht over de intentie die jij hebt om te reageren op dingen. Dus bepalen of je iets goeds of slechts gaat doen bijvoorbeeld. Het achtvoudige pad en meditatie geven jou handvaten om controle te krijgen over je leven en de emoties en gedachtes die je ervaart. En dan vooral ook over die nare gedachtes en nare emoties die naar boven kunnen komen. Zoals woede, verdriet en angst. Dat zijn de dingen waar je normaal gesproken voor wil wegduiken, maar nu controle over leert hebben. Dat geeft echt veel kracht.'

Wat is een mooie herinnering die je hebt aan Vesakh?

'Een hele lange tijd geleden heb ik een periode in Thailand gewoond. Toen ik daar was op Vesakh deden ze iets wat ze een life release noemen. Dit houdt in dat ze honderdduizenden dieren tegelijkertijd vrijlaten. Ik wist destijds niet dat het Vesakh was, maar het was zo mooi om te zien. Elk dier dat de boeddhisten vrijlieten behandelden ze met zoveel respect en dat had ik eigenlijk nog nooit eerder gezien. Er was zelfs iemand die voor de mieren een pad vrijmaakte of voor een vogeltje dat niet goed kon vliegen. De mensen hadden daar zoveel geduld en rust. Dat was ook het eerste wat mij aantrok aan het boeddhisme; dat er zoveel bewuste intentie achter je acties zit.'

Wat betekent de Boeddha voor jou?

'In het begin was het meer een verhaal. Gewoon iets wat ik niet helemaal kon plaatsen. Uiteindelijk was er een mooie tekst waarbij de Boeddha zei: "Als ik je ga uitleggen wat je voelt als je mediteert dan kan ik je dat wel uitleggen, maar dat is hetzelfde als dat ik aan jou uitleg hoe een mango eruitziet, hoe die ruikt, hoe die proeft en hoe die smaakt. En dat terwijl je nog nooit een mango hebt gezien."

Het punt van de Boeddha is dat hij je wel iets kan uitleggen, maar dat je nooit de echte betekenis weet zonder dat je iets zelf ervaart en proeft. Dat is wanneer boeddhisme eigenlijk een grote betekenis voor mij heeft gekregen. Ik realiseerde me dat boeddhisme niet iets is wat ik van iemand anders zijn woord zomaar maar moet geloven, maar dat ik het zelf moet inrichten naar datgene wat ik vind dat het is. Boeddhisme is daardoor ook iets heel persoonlijks voor mij geworden. Het is iets wat ik deel met mezelf.'

Wat is je favoriete onderdeel van de Boeddha dag viering en waarom?

'Het mooiste onderdeel vind ik eigenlijk dat Vesakh voor iedereen anders is. Het heeft voor iedereen een andere betekenis, er vinden andere rituelen plaats en andere gebruiken. En dat is het voor mij natuurlijk ook. Dat vind ik mooi om te zien; dat het iets gemeenschappelijks is, maar tegelijkertijd ook zo iets persoonlijks.'

Hoe heb je je familie verteld dat je Boeddha dag wilde vieren?

'Dat was nog wel wat. Mijn vader en moeder zijn allebei dokter en hun filosofie is zo atheïstisch mogelijk. Zij vinden dat onze hersenen gewoon chemische reacties zijn. Toen ik kwam met dat ik Vesakh wilde vieren, snapten ze dat eerst echt helemaal niet. Maar over de tijd heen heb ik ze zoveel verhalen verteld over de Boeddha en wat hij vindt en denkt dat ze er steeds meer begrip voor kregen. Het boeddhisme werd iets waar ze zichzelf ook steeds beter in konden zien. Ze gingen er eerst van uit dat het iets was wat helemaal niet bij hen zou passen.

Maar iedereen heeft weleens verdriet meegemaakt, iedereen heeft weleens moeite gehad met loslaten. Dat zijn dingen waar we allemaal mee te maken krijgen. Dat is iets wat ik ook echt wil meegeven. Mensen hoeven niet bang te zijn om zich even te verdiepen in het boeddhisme. Zoek er iets over op of lees iets. Het klinkt misschien gek, maar het is helemaal zo gek nog niet. Het is eigenlijk allemaal gewoon best herkenbaar, ook voor de mensen die er niet bewust naar op zoek zijn.'