Peter Pannekoek verzorgt de oudejaarsconference: 'Iedereen heeft er een mening over'

Conferencier over de eer van de oudejaars: ‘Ik mag de functie van culturele bondscoach vervullen. En iedereen heeft er een mening over.’

Peter Pannekoek (39) heeft zijn ‘Neo-moment’ inmiddels gehad. Met deze verwijzing naar de filmtrilogie The matrix, waarin hoofdrolspeler Neo ineens inziet wat echt is en wat niet, omschreef hij in 2021 het moment dat hij zelf doorkreeg wat het thema was van de oudejaarsvoorstelling. Peter zit eind oktober in de auto op weg naar Doetinchem als de VARAgids hem belt, een dag na een try-out van zijn nieuwe show in Amersfoort.

Waar gaat het dit jaar over, Peter? De rode draad is de zoektocht naar hoop, en dat daar een offer voor nodig is. Die hoop, dat is belangrijk aan het eind van het jaar. Het was wel even zoeken, geef ik toe. En wat offers brengen betreft, zijn we daartoe nog bereid, en als dat zo is: wat zouden we dan als offer kunnen brengen? Het verwijst ook naar oorlogsdreiging, ineens hoorden we dit jaar dat we ons mentaal op een oorlog moesten gaan voorbereiden. Het heeft te maken met inleving, iets onbaatzuchtig voor een ander doen. En het decor is natuurlijk op het thema aangepast.’

Over dat decor straks meer. Het thema kwam tot hem toen hij Het Parool las. ‘Daarin stond een stuk over de chique sportschool Saints & Stars in Amsterdam, waar schoonmakers werden uitgebuit. In het artikel werden twee leden van de sportschool geciteerd, die met een handdoek over hun hoofd de pers probeerden te ontlopen. Ze vonden het ‘verschrikkelijk’ wat er was gebeurd. Maar ja, ze gingen ook gewoon weer sporten daar. Daar ben ik op gaan doordenken.

Was het decor van de vorige oudejaarsvoorstelling een vervallen Capitool, dit jaar is het een nog te koloniseren planeet. Peter pakt het opnieuw groots aan, maar wil er in dit stadium niet te veel over kwijt. Wel dat er grote decorstukken aan te pas komen, en dat de overheersende kleur voor meerdere uitleg vatbaar is. En we krijgen een paar keer een andere kijk op de zaak, letterlijk. ‘Ik neem anderhalf uur van je tijd, op een dag dat je met vrienden bent, lekker eet, het jaar nog eens doorneemt. Ik voel altijd al een enorme druk bij alles wat ik maak. Omdat ik het goed wil doen, dat is bij deze voorstelling niet anders. Het is toch de functie van culturele bondscoach die ik mag vervullen. En iedereen heeft er een mening over.’

‘Perspectief’, zo heette op moment van bellen de voorstelling. ‘Niet dat iemand nog weet dat de vorige oudejaars ‘Nieuw bloed’ heette, maar je moet een titel bedenken. Het kan nog veranderen.’ En dat blijkt, want inmiddels heeft de voorstelling geen titel meer. ‘Ruim 80 procent van wat ik nu heb, zal overeind blijven, alleen heel actuele zaken kunnen nog worden aangepast. Gisteren maakte ik een grap over Marco Borsato, de tweede procesdag was net geweest. Ik merkte aan het publiek dat ze nog niet zo goed wisten wat ze van de rechtszaak vonden, dat moet nog even rijpen.’

In 2021 kwam naar buiten dat het OM een zaak begon tegen Borsato vanwege misbruik van een minderjarige. Die zaak kon je in Nieuw bloed niet negeren natuurlijk. Straks volgt de uitspraak, neem je die ook mee? Misschien. Het is ook lekker om dingen expres te negeren, omdat iedereen er al iets over gezegd heeft. Of omdat iedereen het alweer vergeten is. De giftige blauwe bessen in de supermarkt, weet jij dat nog? Nee hè? Maar daar waren we een partij druk mee begin dit jaar.

Ook niet te negeren: de genocide in Gaza. Je maakt er een paar keiharde grappen over, waarvan er met name één echt fantastisch is. Toch: de verschrikkingen in Gaza en humor, dat lijkt me een lastige combinatie . Is het ook, ik heb er in Dit was het nieuws ook vaak iets over gezegd, omdat het begon toen dat programma liep. Je loopt op een dunne lijn, maar jij weet: ik houd ervan om harde grappen te maken over onderwerpen die gevoelig liggen. Dat helpt om te zien waar het echt om gaat, en kan soms zelf lucht brengen.

En de liefhebbers daarvan kunnen straks hun hart ophalen. In 2021 noemde je een aantal mensen met naam en toenaam, zoals rappers Lange Frans en Lil’ Kleine. Lange Frans was niet blij met zijn rol in je show, maar dat hebben jullie soort van uitgepraat in zijn podcast. Voor Lil’ Kleine, in het nieuws omdat hij de moeder van zijn kind had mishandelt, had je de bijnaam ‘pauperkabouter’ bedacht. En je hoopte dat die zou blijven hangen. Is dat gebeurd? Een tijd lang was het zo dat als je in de zoekbalk van Spotify ‘pauper’ intikte, je naar de muziek van Lil’ Kleine werd gestuurd. Dat vond ik geweldig. Ik ben geen influencer, geen opiniemaker. En ook geen activist. Het doel is om een geweldige voorstelling te maken. Je moet er nooit vanuit gaan dat je enige invloed hebt. Dat is de dood in de pot hoor, echt. Daar worden voorstellingen niet leuker van.

Om Marjolein Faber kon je niet heen natuurlijk. Ze is iemand over wie al heel veel grappen gemaakt zijn. Maar dat is dan weer een stomme reden om het niet over haar te hebben. Ik vond al het nieuws over haar ook een goed voorbeeld van hoe we apathisch worden van alle krankzinnige verhalen. Het komt niet meer binnen, of we negeren het maar.

Nieuw bloed verwees naar de Capitool-bestorming van januari 2021. Toen dachten we nog, dit is het einde van Trump. Die man kan nu nooit meer president worden . Ja, en kijk nu. Dat is toch totaal krankzinnig wat daar is gebeurd? Degenen die toen zijn aangehouden, zijn inmiddels vrijgelaten door Trump. Het is net of het nooit heeft plaatsgevonden. Ik zou er graag iets over zeggen, maar ik heb ook te maken met een tijdslimiet van de voorstelling (lacht).

Jij bent straks de laatste die met grappen het jaar uitluidt, maar de komende tijd zullen collega’s als Arjen Lubach, Niels en Jeroen van Even tot hier en zelfs je collega’s van Dit was het nieuws (Peter was in het najaar even geen teamcaptain, red.) ook met humor op het jaar terugkijken. Is dat spannend? Het is zowel een voordeel dat je als laatste mag, omdat je dan kunt filteren wat écht belangrijk is. En dan heb je ineens de wijsheid in pacht. Het is ook een nadeel, omdat er de kans is dat een leuke grap al wordt gemaakt. Ik kijk de programma’s die je noemde niet allemaal terug, dat is niet goed voor het creatieve proces. Maar als de grap echt goed was, hoor ik het wel via-via.

Peter heeft zijn voorbereiding vrijwel hetzelfde aangepakt als in 2021: abonnementen op alle kranten, stukken verzamelen, mapjes maken op zijn laptop, zoveel mogelijk lezen en kijken, en vroeg beginnen met spelen. ‘Al ben ik er weer achter gekomen dat je pas vanaf september echt weet wat voor jaar we hebben gehad.’ Waar hij de vorige keer nog acteer- en dansles had genomen, is hij nu begonnen met de fitnessvariant Hyrox. ‘De adrenaline die je opwekt door vier keer per week te spelen, moet je kwijt. Dat kan heel goed met Hyrox, dat is een variant van crossfit, veel rennen en oefeningen doen.’

Je hebt eerder ook zangles gehad, las ik . Ja, maar wees gerust mensen, ik ga niet zingen. Daar heb ik de stem niet voor. Zangles heb ik vooral genomen omdat ik ervan houd om nieuwe dingen te proberen. En je leert je stem goed gebruiken.

Ik heb Nieuw bloed teruggekeken; alles wat je daar zegt over de coronatijd voelt als van decennia geleden . Maar dat is omdat wij de coronatijd collectief hebben weggeduwd, het is een onverwerkt trauma. Je merkt het als het weer ter sprake komt, dan raakt iedereen een beetje in de stress. Wat we hadden moet doen, is een dag prikken. Een bevrijdingsdag, waarin iedereen elkaar in de armen had kunnen vallen: het mag weer, we hebben dit samen volbracht.

Van Wim Kan, een van je illustere voorgangers, is bekend dat politici zaten te wachten tot hij ze noemde in zijn eindejaarshow. Wie zullen dat dit jaar bij jou hebben? Politici waren zelfs teleurgesteld als Kan ze níet noemde. De tijden zijn wel enorm veranderd. Ik denk niet dat Dilan Yesilgöz nu denkt, ik hoop dat Peter me noemt in zijn show. Ik denk eerder dat politici het heel fijn vinden als ze een keer een dagje níet genoemd worden.

Je bent nu op weg naar de Achterhoek, merk je dat sommige grappen in een bepaalde regio beter vallen dan elders? En op basis waarvan beslis je dan of een grap wel of niet de voorstelling haalt? In Doetinchem houden ze echt van heel harde grappen. In Friesland leven ze wel mee, maar laten ze dat minder merken. En in Brabant zijn ze heel luidruchtig. Of een grap blijft, bepaal ik op gevoel. Maar als je na een paar keer proberen merkt dat iets écht niet valt, dan kan ik er nog zo hard in geloven maar dan gaat-ie er toch echt uit.

Gisteren leek het alsof het begin van het stuk over de crimineel Bolle Jos niet helemaal aankwam in Amersfoort. De opbouw van dat stuk is juist zo dat mensen in het begin wat apathisch moeten reageren. Het is toch een fantastisch verhaal over een Brabantse drugscrimineel die de dochter van de president van Sierra Leone bezwangert zodat hij daar kan onderduiken? De opbouw helpt om mensen te laten inzien hoe bizar dat verhaal is.

Je maakt je dit keer ook druk over mensen met een beperking. Je maakt je boos over het streven om pas in 2040 alle openbare gebouwen rolstoelvriendelijk te hebben . De aanzet voor dit stuk had ik al een tijdje liggen. Ik verbaas me er al langer over dat liften op trein- en metrostation vaak niet werken. Als je in een rolstoel zit, kun je dus niet op het perron komen. Ik zou willen dat iedereen in Nederland een keer een dag in een rolstoel gaat zitten, om te weten hoe dat is. En zo te merken hoe teringslecht we het geregeld hebben hier.

Waar je je vaker over hebt uitgesproken in voorstellingen, is geweld tegen vrouwen. En de rol van mannen daarin. Dit jaar, in de nasleep van de moord op Lisa in Abcoude, kwam dat thema weer fors in de belangstelling . Het is een onderwerp dat ik heel belangrijk vind. En ik ben blij dat steeds meer mensen dat vinden, femicide is een term die nu echt iedereen kent. Ik heb er over getwijfeld om het er dit keer niet over te hebben, maar je noemde de aanleiding al. Het heeft zelfs de verkiezingen beïnvloed. Ik doe het niet om een wit voetje te halen ofzo. Bij mijn debuutvoorstelling had een op de drie vrouwen ooit te maken gehad met intimidatie of seksueel geweld. Dat is inmiddels bijna twee op de drie vrouwen. Blijkbaar ben ik mannen aan het enthousiasmeren (lacht). Ik heb dit eerder gezegd: als mannen dit zou overkomen, was er al láng iets aan gedaan. Dan was er een avondklok voor vrouwen ingesteld.