Deze IJslandse vulkaan barstte na minder dan een jaar opnieuw uit

Voor de meeste mensen is het het eerste wat ze zien als ze op IJsland aankomen: Reykjanes. Op dit schiereiland zo’n veertig kilometer ten zuidwesten van hoofdstad Reykjavík ligt namelijk het vliegveld van Keflavík, de grootste luchthaven in het land. Waar je oog bij aankomst dan waarschijnlijk op valt? De vele vulkanen, waarvan één zeer recent voor een vuurshow zorgde.

En dat is natuurlijk ook niet zo gek: IJsland telt ongeveer 130 actieve en niet-actieve vulkanen. Het land strekt zich uit over twee tektonische platen, waardoor er zich onder het eiland zo’n dertig actieve vulkaansystemen bevinden. Het is dan ook – naast Hawaï – een van de geologische meest actieve plaatsen op onze aardbol.

Een onvoorspelbare uitbarsting eens in de zoveel jaar is dan ook geen verrassing. Sinds het begin van de negentiende eeuw ging er ook geen decennium voorbij zonder minstens één uitbarsting. Het land net zo goed Lavaland kunnen heten.

En Lavaland is weer actief. Op woensdag 3 augustus 2022 barstte opnieuw een spleetvulkaan op het schiereiland Reykjanes uit, na dagen van veel aardbevingen in het gebied. Dit soort bevingen ontstaan wanneer magma zich tussen de twee aardplaten naar boven duwt. In totaal werden er zo’n duizend kleine bevingen voor de uitbarsting geteld. Ze zorgden ervoor dat de grond rond de vulkaan Fagradalsfjall scheurde, waardoor sputterend lava naar buiten begon te stromen vanuit de honderd meter brede grondspleet. Vlak erna volgden lavafontuinen.

Woensdag werden de inwoners van het schiereiland al gevraagd om het gebied rond de vulkaan – die ook wel Gelldingadalir wordt genoemd – te vermijden en werd een code rood uitgeroepen. Hierdoor vliegen vliegtuigen voorlopig niet meer direct over de locatie.

Alsnog raakten er drie toeristen bij de uitbarsting gewond toen ze over het ruwe terrein trokken om naar de sputterende fonteinen van gloeiendhete lava te kijken. Eén van de drie heeft een gebroken enkel en werd met een helikopter naar een ziekenhuis gevlogen, de andere verwondingen zijn minder ernstig.

Deze nieuwsgierige reizigers zijn zeker niet de enige die naar de uitbarsting kijken: veel mensen komen vanuit het nabijgelegen Reyjavik om langs het padenstelsel dat de vulkaan in het landschap heeft getrokken te gaan staan. Vooral in het donker zie je het vurige lava mooi afgetekend tegen de duistere hemel. We raden dit echter niet aan: de lava is – door de recente uitbarstingen – nog steeds kwetsbaar en heet onder het oppervlak. Ook moet je oppassen voor gasvervuiling rond de uitbarsting.

Sinds 2020 is er veel vulkanische activiteit op de peninsula. Sinds vorig jaar maart was de Fagradalsfjall ook zo’n zes maanden lang vulkanisch actief. Toen schoten lavafonteinen tot 750 meter de lucht in. Uit voorzorg werd toen ook al het vliegverkeer van én naar de luchthaven Keflavík stilgelegd. Daarvoor was het lange tijd stil op Reykjanes: zo’n achthonderd jaar was er namelijk niets aan het oppervlak aan het pruttelen.

De omvang van de schade en de duur van de huidige uitbarsting is op dit moment nog niet duidelijk. Het zou namelijk zomaar kunnen zijn dat de vulkaan weer zo actief wordt als de vorige keer. Niemand kan het nu nog voorspellen, maar de komende tijd wordt de vulkaan continu gemonitord. Ook zijn wetenschappers druk bezig met het verzamelen van rotsmonsters.

Wel wordt de uitbarsting door de regering ‘relatief klein’ genoemd. Dit betekent dat het risico voor bevolkte gebieden laag is. Meestal leiden spleetuitbarstingen namelijk niet tot grote explosies.

Dat er nu in zo’n korte tijd zoveel is uitgebarsten op het schiereiland, luidt misschien na eeuwen van rust tientallen jaren aan vulkanische activiteit in. Het eens zo rustige schiereiland ontwaakt uit een lange slaap en zal mogelijk meerdere generaties een van de meest vulkanische actieve delen van onze planeet worden.