De locaties van 1917: op deze plekken vind je de restanten van de Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog is alweer meer dan honderd jaar geleden. Deze donkere periode in de westerse geschiedenis is verre van vergeten, maar de film van regisseur Sam Mendes roept veel emoties en herinneringen opnieuw in het leven. De film volgt de onmogelijke reddingsmissie van twee jonge Britse soldaten door niemandsland en vijandelijke linies in Noord-Frankrijk.

In werkelijkheid zijn de prachtige beelden opgenomen in Engeland en Schotland. Maar de vier jaar durende oorlog, waarin meer dan zeventig miljoen soldaten hebben gevochten, heeft veel sporen achtergelaten in het Europese landschap. Wat zie je hier na meer dan een eeuw nog van terug? Met een beetje fantasie bevind je je in het akelige leven van een soldaat in de Eerste Wereldoorlog.

Het platteland van Vlaanderen en Noord-Frankrijk. Dit deel van Europa staat niet per se bekend om het winnen van schoonheidsprijzen. Geschiedenis vind je hier echter in overvloed. Wie 1917 en andere beelden van de Eerste Wereldoorlog heeft gezien weet hoe afschuwelijk het ooit idyllische landschap er in deze periode uitzag. Loopgraven, prikkeldraad, modder, lijken, ratten en nog meer modder. Volledige dorpen met de grond gelijk gemaakt. Het is dan ook te verwachten dat deze periode van totale verwoesting exact dat heeft overgelaten: totale verwoesting. Maar in het tegenwoordig weer door weilanden en bossen bedekte landschap zijn veel restanten van de gigantische veldslagen uit deze periode bewaard gebleven.

De Westhoek in Vlaanderen. Een groene serene regio, maar vroeger een meedogenloos oorlogsgebied. Het draaide allemaal om de Ieper. Een stad die zowel de Duitse troepen als de geallieerden wegens strategische positie koste wat kost in hun grondgebied wilden houden. Er hebben rond Ieper dan ook vijf gigantische veldslagen plaatsgevonden, waaronder de bekende slag om Passendale. Je kan in dit griezelige gebied, waar voor het eerst in de geschiedenis massavernietigingswapens als mosterdgas en vlammenwerpers werden gebruikt, nog steeds loopgraven terugvinden. Je waant je daarnaast in een soort maanlandschap. De kraters die de vele bommen en granaten hebben achtergelaten zijn niet te missen.

Iets ten zuiden van Ieper vind je het dorp Mesen. Dit kleine stuk grond was van essentieel belang tijdens de slagen om Ieper. Het ligt namelijk ietwat hoger ligt dan de rest van het gebied. In juni 1917 groeven de Britten in het geheim een gigantisch netwerk van mijngangen onder de destijds door de Duitsers bezette heuvel. Ze plantten 22 landmijnen diep in de grond en bliezen de heuvel in één keer op. Ruim tienduizend Duitse soldaten kwamen hier om het leven.

Vandaag de dag zijn de kraters die deze mijnen achterlieten nog steeds zichtbaar. Je kan verschillende wandelroutes volgen die je naast deze kraters ook langs de vele oorlogsmonumenten, musea en begraafplaatsen brengt. Vergeet aan het einde van de dag niet de Menin Gate Memorial te bezoeken. Hier wordt elke avond om acht uur nog steeds de Last Post-ceremonie gehouden. Om stil van te worden.

Vaak benoemd tot een van de meest bloederige veldslagen in de geschiedenis van de mens. Ruim vijf maanden vochten de geallieerden tegen de Duitsers aan de oevers van de rivier de Somme in Frankrijk. Er vielen meer dan een miljoen doden en gewonden. Het Beaumont-Hamel Newfoundland Memorial Park omvat de grond waarop de eerste dag van deze veldslag werd uitgevochten. Je kan in dit park door oude loopgraven en granaattrechters lopen.

Sla ook het Thiepval-monument niet over. Net als Menin Gate, het monument dat de vermiste soldaten van de slag om Ieper herdenkt, eert Thiepval alle soldaten die tijdens de slag aan de Somme vermist zijn geraakt. In het monument zijn meer dan zeventig duizend namen gegraveerd. Let op: dit zijn enkel de namen van degenen die nooit zijn teruggevonden. De namen van de soldaten die wel een graf hebben gekregen zijn op dit monument niet eens meegeteld. Kippenvel.

De slag waarin de Fransen hun geliefde stad Verdun verdedigden tegen de Duitsers. De slag duurde ruim acht maanden en is daarmee de langste van de Eerste Wereldoorlog. Het gebied stond zowel onder de Fransen als onder de Duitsers bekend als de hel van Verdun. En met goede reden. Na acht maanden afzien in barre omstandigheden wonnen uiteindelijk de Fransen. Het gewonnen terrein? Slechts een paar honderd meter.

Wegens de hooggelegen positie was Fort de Douaumont een van belangrijkste forten in de slag om Verdun. Dit fort, eigenlijk een soort bunker, viel al vroeg in handen van de Duitsers, waarna deze maandenlang honderdduizenden Franse granaten te verwerken kreeg.

Het leven van een Duitse soldaat in fort Douaumont was gedurende deze periode verschrikkelijk. Het was kil, koud, vochtig en aan het angstaanjagende geluid van explosies was niet te ontsnappen. Het fort is sindsdien niet veel veranderd. Je kan de barre omstandigheden dus nog met eigen ogen aanschouwen.

Het grootste gedeelte van de grond waarop de slag om Verdun werd uitgevochten werd na de oorlog door de Fransen als ‘rode zone’ bestempeld. Het gebied was bezaaid met prikkeldraad, gifstoffen en onontplofte granaten en landmijnen. Inmiddels heeft de natuur het terrein teruggeëist en groeit er een heel bos: het bos van Spincourt. Ondanks de nieuwe begroeiing kan je ook hier niet om de duizenden kraters heen.

Inmiddels zijn de randen van het bos opgeruimd en zelfs weer beschikbaar gesteld voor landbouw. Boeren in dit gebied kennen naast hun reguliere opbrengst echter ook een ‘ijzeren oogst’. Het is dan ook niet vreemd om tussen de velden incidenteel een hoop metaalafval te vinden.

Veel rode zones in het bos zijn nog steeds ontoegankelijk. Door sommige delen kan je echter wel wandelen. Het is dé plek om te verdwalen in een stukje huiveringwekkende geschiedenis. Onderweg kom je oude loopgraven, bunkers en wegwijzers van verwoeste dorpen tegen. Een ware reis door de tijd. Hoor je het gezang van de soldaten al op de achtergrond?