De bushokjes van Christopher Herwig: “Ik wil het bijzondere in iets doodgewoons vastleggen”

Gewapend met een camera in de hand en een onweerstaanbaar verlangen naar de volgende vondst gaat hij op pad. Het geluid van passerende auto’s op het asfalt vult de stilte die Christopher omringt in de focus op zijn bushokjes. “Volgens mij is dit waar ik naar zocht.” De wind raast net zo hard voorbij als de auto’s. Elke mogelijke hoek moet verkend worden. Er is immers maar één kans om dit bijzondere kunstwerk vast te leggen.

Meer dan vijftien jaar fotografeerde de Canadese fotograaf Christopher Herwig, die al het grootste deel van zijn leven op reis is, bushokjes in voormalige Sovjetlanden. Wat per toeval begon toen hij twintig jaar geleden van Londen naar Sint-Petersburg fietste, liep uit tot een gigantisch project dat van velen de aandacht trok.

Sinds zijn eerste bushokfoto in Litouwen heeft hij duizenden wonderbaarlijke bouwwerken vastgelegd. Inmiddels is Herwig twee boeken, een film en een zoektocht naar een nieuw project rijker. De enorme diversiteit van de haltes toont de creativiteit van een onderdrukte bevolking. Laten zien dat iets doodgewoons ook bijzonder mooi kan zijn, is volgens Herwig het mooiste eraan. Let wel, als je zelf de bushokjes wil zien, is er haast bij. Stuk voor stuk worden ze gesloopt of vervangen. Een flinke race tegen de klok dus.

Maar hoe zocht Herwig naar zijn befaamde bushaltes? Een fascinatie liep uit tot een speurtocht, want indexaties zijn er niet. Nergens vind je een lijst of kaart met bushaltes terug. De zoektocht was fysiek. Alle bushokjes die Herwig fotografeerde zocht en vond hij zelf. Hij gebruikte een combinatie van online kaarten en tips en probeerde zoveel mogelijk bushokjes digitaal op te sporen. Vervolgens ging hij écht op pad. “Ik ben in vijftien landen geweest,” vertelt hij. Voeg daar nog meer dan vijftigduizend kilometer aan toe en je krijgt een beeld van de toewijding die Herwig heeft voor zijn project. Helaas werd zijn harde werk niet altijd beloond met de voor hem zo waardevolle bushaltes. Het gebeurde regelmatig dat de haltes bij aankomst al gesloopt waren.

Herwig is veel bezig met hoe we de wereld bekijken. Hij wil bewuster omgaan met details. De bushaltes waren hiervan het begin. “Ik vond er steeds meer, uiteindelijk werd het mijn reden om te reizen.” Volgens Herwig is het een geweldige manier om plekken te zien die je normaal nooit zou hebben bezocht. Hij is blij dat de documentaire hem de kans gaf om de mensen achter de bushaltes te laten zien. “Dat was een van de dingen die me tot de haltes aantrok. Het mysterie over hoe dit mogelijk was en hoe ze werden gemaakt,” aldus Herwig. “Het inzicht van de makers voegt kleur toe aan het verhaal.”

Hoewel de bushokjes vanuit een westers perspectief mooi en bijzonder zijn, zijn ze voor velen een pijnlijke herinnering aan het Sovjet verleden, zo vertelt Herwig. Ook snappen mensen vaak niet waarom hij ze fotografeert. “Wanneer mensen zagen dat ik er foto’s van maakte zeiden ze: ‘Wat doe je? Je maakt onze gemeenschap belachelijk door deze vervallen halte aan iedereen te laten zien,’ dan zei ik: ‘Nee! Dit is écht cool, ik vind ze geweldig!’” De reden dat er met de bushaltes zo werd uitgepakt, is omdat ze werden gezien als ‘ondergeschikte architectuur’. Ze waren voor de staat dus simpelweg niet belangrijk genoeg om onder te dompelen in regels en voorschriften. Dit liet de ruimte voor kunstenaars, architecten en omwonenden om van de saaie, eentonige bushokjes fantastische creaties te maken.

Inmiddels zijn de bushokjes deel van de Canadees. Hij droomt er nog over. Zelfs nu hij met andere projecten bezig is, wordt hij er door achtervolgd. Als hij toevallig in de buurt was zou hij tóch weer op zoek gaan. “Als ik in een van de landen ben, zou ik het niet kunnen laten. Het is zo leuk om te doen.” Je hoort de opwinding in zijn stem. Je zou kunnen zeggen dat het met zoveel gefotografeerd hokjes onmogelijk is om een favoriet te kiezen, en dat is het ook. Toch hebben de meeste van zijn favoriete haltes één ding gemeen. Hun onherbergzaamheid. “De meest bijzondere creaties zijn vaak het lastigste te bereiken. Alsof ze geen aandacht willen.”

Alle begin is moeilijk, zeggen ze wel. Toen Herwig voor het eerst een boek wilde publiceren, kreeg hij geen positieve reacties terug van uitgevers. Pas nadat hij zelf een kickstarter begon, wilden ze met hem samenwerken. Heeft hij er wat van geleerd? “Ik weet niet zeker óf ik ervan geleerd heb. Ik ben nu terughoudender vanwege het succes van dit project. Dan maak ik me druk dat het volgende project minder succesvol wordt.” Hij vindt het goed om het er met anderen over te hebben. “Ik vertel mensen het advies wat ik jou nu vertel, maar vervolgens geloof ik het zelf niet helemaal.” Herwig lacht. “Ik moet meer naar mezelf luisteren: als je zo’n project gaat doen, moet het voor jezelf zijn. Niet voor likes en erkenning. Het moeilijkste aan een bizar idee of avontuur ís de eerste stap.”