Dr. Els van der Ven over Psychoses

Psychoses komen helaas steeds vaker voor in onze maatschappij. Om een beter begrip te krijgen van deze intrigerende en vaak verwarrende aandoening, hebben wij gesproken met Els van der Ven, een expert op het gebied van psychiatrie en psychotische stoornissen. Van der Ven is een universitair docent aan de Vrije Universiteit van Amsterdam op de afdeling klinische, neuro- en ontwikkelingspsychologie. Daarnaast is  werkzaam als gezondheidszorgpsycholoog bij ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum.

Wat is een psychose?
Een psychose is een psychische aandoening die wordt gekenmerkt door verstoringen in het denken, waarneming, emoties en het algemene functioneren. Het is geen specifieke ziekte, maar eerder een symptoom van verschillende psychische stoornissen, zoals schizofrenie, bipolaire stoornis, ernstige depressie of drugsgerelateerde aandoeningen.

Tijdens een psychose kunnen mensen de verbinding met de realiteit verliezen en ervaren ze symptomen zoals hallucinaties, waarnemingen van dingen die er in werkelijkheid niet zijn, en waanideeën, onrealistische overtuigingen die niet overeenkomen met de realiteit. Ze kunnen bijvoorbeeld geloven dat ze worden achtervolgd of dat anderen hen willen schaden.

Daarnaast kunnen mensen met een psychose ook last hebben van wat we ‘negatieve symptomen’ noemen, aldus van der Ven. Deze symptomen kun je herkennen als onsamenhangende spraak en gedachten, verwardheid, moeilijkheden bij het concentreren en problemen met het beoordelen van wat echt is en wat niet. Het kan ook leiden tot teruggetrokken gedrag, angst, prikkelbaarheid en veranderingen in de stemming.

Een psychose herkennen
Iemand die een psychose ontwikkelt vindt het moeilijk om zijn/haar sociale omgeving te lezen of om zich in sociale situaties te bewegen. Het is kenmerkend dat iemand zich sociaal aan het terugtrekken is of dat iemand sociale omgeving niet meer vertrouwd. De achterdocht naar de sociale omgeving toe is dan ook een kernsymptoom van een psychose.

Een psychose komt in allerlei soorten vormen en maten in de algemene populatie voor. Bij maar een kleine groep, slechts ongeveer 3 procent ontwikkelt het zich zo ernstig door dat er echt een psychotische stoornis ontwikkelt, aldus van der Ven. Dit betekent dat er hulp, zorg en medicatie bij komt kijken.

Om een psychose tastbaarder te maken geeft van der Ven een voorbeeld: "Stel je gaat naar een verjaardag waar je niemand kent. Terwijl je naar binnen stapt valt iedereen stil en kijkt jou richting op. Op dit moment ben je geneigd om te denken dat iedereen jou beoordeeld of een mening over je vormt. Dit is een hele lichte psychotische ervaring die nog heel menselijk is. Wanneer iemand een psychose ontwikkeld, zie je dat dit zich verergert en dat steeds vaker de conclusie wordt getrokken dat mensen negatieve ideeën hebben over hen."

Triggers
De sociale omgeving is een belangrijke trigger bij het ontwikkelen van een psychose. Wanneer je bijvoorbeeld gepest bent als kind of een trauma hebt meegemaakt zal dit van invloed zijn. Daarnaast heb je ook te maken met een genetisch component. Als jij een ouder hebt die te maken heeft gehad met een psychose bestaat voor jou ook een hoger risico. Maar ook kleinere elementen spelen een rol zoals het gebruik van cannabis of het wonen in de stad in plaats van het platteland.

Herstellen
Het herstel proces van een psychose is heel persoonlijk. Vaak helpt medicatie wel in de beginperiode voor de waanideeën en hallucinaties. Voor de, zoals eerdergenoemde, negatieve symptomen helpen de medicaties minder. Daarnaast heb je psychologische interventies zoals cognitieve gedragstherapie en traumabehandeling. Maar ook worden er wegen gevonden om uit een psychose te komen buiten het medische systeem om. Bijvoorbeeld door opnieuw contact te zoeken met familieleden of via artistieke uitlaatkleppen zoals kunst en muziek vertelt de expert.

Vervolgstappen
Herken jij deze klachten bij jezelf of iemand anders? Dan is het belangrijk om het volgende te doen:

Stap 1: Neem iemand in je omgeving in vertrouwen. Schaam je niet en praat erover met iemand in je directe omgeving.
Stap 2: Bel je behandelaar of je huisarts.Het is belangrijk dat een psychose zo kort mogelijk duurt.Je kunt medicijnen tegen een psychose krijgen en medicijnen om rustiger te worden. Ook therapie helpt je weer controle te krijgen over je gedachten en leven.