Transcriptie - De spaghetticode

TIJDCODE

WIE/WAT

TEKST

[ Notariskantoor van Limburg Stirum]

Voice-over

Hilversum begin juli. Op dit notariskantoor leggen twee mannen op verzoek van Zembla onder ede een verklaring af. Zij hebben gewerkt voor de sociale verzekeringsbank de SVB. Die komt eerder dit jaar in het nieuws door grote problemen met persoonsgebonden budgetten van chronisch zieken en gehandicapten.

Vermeulen

Wij werken d’r heel hard aan om dat op te lossen en eh onze oprechte excuses.

Voice-over

Maar bij de SVB blijkt veel meer aan de hand. Volgens de klokkenluiders heeft de bank ondanks kritiek tientallen miljoenen euro’s belastinggeld verspild aan een niet werkend computersysteem.

00.01.06

Met dat systeem wilde de SVB de AOW en de kinderbijslag gaan betalen. Deze klokkenluiders durven hun verhaal niet voor de camera te vertellen omdat ze bang zijn hun werk te verliezen. Als we hun getuigenissen over onkunde en belangenverstrengeling onderzoeken komen we terecht bij gepensioneerde SVB ambtenaren die wel vrij kunnen spreken.

Int.

Wat werd er gedaan met die kritiek die u had?

Man

Niks, mensen werden gemarginaliseerd.

Voice-over

Ons onderzoek voert naar het bedrijf dat verantwoordelijk is voor de bouw van het mislukte ICT systeem, software gigant Capgemini.

Stem

Ze zouden stappen ondernemen als ze zouden weten wie ik ben.

Voice-over

En we komen terecht in India in enorme kantoren waar duizenden goedkope programmeurs van Capgemini aan het werk zijn, ook voor Nederlandse klanten.

00.01.59

Man

Als je kijkt naar het werk dat ze afleverden dan is de kwaliteit abominabel.

Man2

De code ziet eruit alsof het gemaakt is door beginners die voor het eerst zijn gaan programmeren.

Man3

Ik heb maar een woord daarvoor. Spaghetticode.

Int.

Zo heet dat ook.

Man3

Zo heet dat ook een onontwarbare kluwen van, van code.

Voice-over

Zembla onderzoekt waarom grote ICT projecten bij de overheid  zo vaak mislukken en wie daar baat bij hebben.

[caption]

00.02.38

Vr

Voorzitter dat alles bij elkaar maakt dat het CDA het vertrouwen in de staatssecretaris opzegt. Dank u.

Voice-over

In april komt staatssecretaris van Rijn van Volksgezondheid in grote problemen door chaos bij de sociale verzekeringsbank de SVB. Die moeten persoonsgebonden budgetten van chronisch zieken en gehandicapten beheren. Met dat geld moet de SVB zorgverleners betalen maar die betalingen lopen volledig vast onder meer omdat het computersysteem van de bank niet blijkt te werken.

00.03.07

Vr

Het is een regelrechte ramp

[caption]

Vr

Wat we merken nu is eh februari hebben we nog geen cent van gezien.

Voice-over

ICT deskundige René Veldwijk volgt het drama op de voet en verdiept zich in het ICT systeem waarmee de SVB de persoonsgebonden budgetten betaald.

[caption]

Veldwijk

Eén van de grootste problemen is dat het systeem is niet in staat om te zeggen deze betaling die ik gedaan heb, die is voor die declaratie geweest. En dat is zo extreem eh dat je je haast moet afvragen hoe heb je zoiets ooit kunnen bouwen?

00.03.40

Voice-over

De raad van bestuur van de SVB gaat die door het stof.

Vr

Allereerst

[caption]

Nieuwsuur, 28 mei 2015

Vr

Dat vind ik ontzettend belangrijk om oprecht onze excuses aan te bieden voor de ontstane situatie.

Voice-over

Toch is het PGB debacle kinderspel bij wat zich hier de afgelopen jaren achter de schermen afspeelt. Eigenlijk is het beheren van PGB’s maar een kleine taak van de SVB, het valt in het niet bij de bedragen die de bank betaalt aan AOW en kinderbijslag. Ook voor die betalingen laat de SVB een nieuw computersysteem bouwen: het multi regelingen systeem afgekort MRS.

00.04.41

Int.

Hoeveel Nederlandse burgers waren van dat systeem afhankelijk?

Sijes

Ongeveer vijf miljoen

Int.

Hoeveel geld wordt er via dat systeem dan uitgekeerd?

Sijes

Vorig jaar 40 miljard.

[caption]

Sijes

Euro, een zevende van al het geld dat de rijksoverheid jaarlijks kan uitgeven. We hebben het over een heel belangrijk systeem.

Voice-over

40 miljard euro per jaar. De computersystemen waarmee die miljarden worden betaald werken nog prima maar ze zijn wel zo’n 20 jaar oud. Te oud vind de SVB in 2008 . De bank wil moderniseren.

Veldwijk

We gaan iets nieuws doen we gaan een groot project doen en d’r komt geld uit Den Haag voor dus eh niemand heeft er verder last van. We kunnen grote dingen gaan doen, mensen aannemen en de belastingbetaler betaalt gewoon.

00.05.12

Voice-over

Grote plannen dus. Totdat staatssecretaris Kleinsma daar afgelopen november opeens de stekker uittrekt. Het nieuwe computersysteem is helaas mislukt, vertelt ze de tweede kamer. Er komt toch geen nieuwe software bij de SVB. Wat is er op het SVB kantoor gebeurd? We krijgen een interne notitie in handen waarin een kritische SVB ambtenaar beschrijft wat er zou zijn misgegaan. Daarin staat dat de SVB extreme risico’s nam met gemeenschapsgeld. De kosten zijn volstrekt uit de hand gelopen en iedere vorm van controle op kwaliteit ontbrak, schrijft de ambtenaar. Er zou sprake zijn van tunnelvisie bij managers, medewerkers met een kritische houding werden verlinkt en gemarginaliseerd.  We gaan op zoek naar de SVB’er die dit heeft geschreven. Maar die blijkt helaas enkele maanden geleden te zijn overleden. We komen wel in contact met zijn voormalige collega’s. Een van hen is sinds kort met pensioen, [Berrel] Sijes.

Int.

Wat was zeg maar het rampscenario?

Sijes

Het rampscenario dat de SVB met iets in productie zou gaan,

[caption]

Sijes

waar na een paar weken of zo zou blijken dat het een absoluut drama was. En dat je niet meer terug kan.

Int.

Wat was er dan gebeurd?

Sijes

Nou ja. Dan had je de kinderbijslag niet meer kunnen uitbetalen of je had de verkeerde bedragen uitbetaald of nou ja je kan je van alles voorstellen. Een PGB maar dan tig keer groter. Echt van een totaal andere dimensie.

voice-over

Invoering van het systeem zou een ramp zijn denkt Sijes. Hij probeert andere SVB ambtenaren te mobiliseren om te redden wat er te redden valt maar zonder succes.

Sijes

Dat overleg is er nooit gekomen want d’r was toen al een soort angstcultuur binnen de SVB. Dus eh mensen weigerden of reageerde überhaupt niet op mijn uitnodiging.

Int.

Ze waren bang?

Sijes

Ja ze waren bang.

Voice-over

Bronnen die betrokken waren bij het mislukte computersysteem en die nog steeds als ICT ’er werken durven niet herkenbaar voor onze camera plaats te nemen. Uiteindelijk legt een voormalig manager op ons verzoek een beëdigde verklaring af bij een notaris. Die controleert zijn identiteit en stelt vast dat hij inderdaad voor de SVB heeft gewerkt.

Notaris

Zo dan kunnen we beginnen met de akte. U bent hier voor de beëdigde verklaring.

Voice-over

Deze ICT manager verteld ons in detail wat er misgaat binnen de SVB. Een groot internationaal ICT bedrijf, Capgemini speelt daarin een cruciale rol.

[caption]

Capgemini heeft samen met de SVB opgeschreven hoe het systeem gebouwd moest worden. Wij wisten dat het nooit zou gaan werken

Mensen die kritiek hadden werden weggehoond. Alleen meten die het geluid van Capgemini lieten horen, bleven over.

Sijes

Er was een groot vertrouw in Cap dus de eigen medewerkers hadden er weinig vertrouwen in dus.

Int.

Waar was dat vertrouwen in Capgemini op gebaseerd?

Sijes

Grote dienstverlener. Beursgenoteerd in Parijs, een serieuze speler. Dus natuurlijk een voortreffelijk PR verhaal.

Voice-over

Capgemini is een van de grootste IT bedrijven ter wereld met 180.000 medewerkers. Het hoofdkwartier van Cap staat in Parijs, het Nederlandse kantoor in Utrecht. Capgemini bouwt software voor zo’n beetje alle ministeries. Cap is een begrip. Maar de laatste tijd ligt het bedrijf onder vuur, Capgemini blijkt betrokken te zijn bij veel computersystemen die de overheid handen vol geld kosten.

[caption]

Veldwijk

Als je kijkt wat er nu allemaal boven komt en ook zeg maar de rol die Capgemini speelt. De manier waarop die projecten aangepakt worden dan ontstaat er wel een sinister beeld.

Int.

Wat voor beeld ontstaat er dan wat u betreft?

Veldwijk

Een beeld dat er echt gericht wordt op het echt maximaliseren van de omzet op tamelijk extreme wijze.

00.09.28

Voice-over

Hoe gaat Capgemini dan te werk? De voormalig manager van de SVB verklaart:

[caption]

De ontwikkeling vond plaats in India, omdat het daar goedkoper kon. Toen Capgemini de aanbesteding had gewonnen, kon de SVB niet meer van de India-route af.

Voice-over

India, dat is de truc. Daar laat Capgemini het systeem voor de SVB bouwen. Cap heeft er kantoorpanden waar duizenden programmeurs voor lage lonen aan het werk zijn. In India wordt al dertig jaar voor gerenommeerde bedrijven geprogrammeerd. Maar de IT industrie heeft er ook een andere kant. We spreken Sharita Rai, journalist van het toonaangevende zakenblad Forbes. Rai schrijft veel over de Indiase IT bedrijven.

Rai

Door de economische boom ontstonden er duizenden ICT-opleidingen.

[caption]

Rai

Die leveren jaarlijks 800.000 ICT-ers af, een enorm aantal. Maar de afgelopen jaren hebben bedrijven gemerkt dat veel van die hier opgeleide ICT-ers niet bepaald goed inzetbaar zijn.

Voice-over

Van een afstand lijkt het een ideale oplossing, topprogrammeurs die voor een schijntje vanuit Mumbai ingewikkelde Nederlandse systemen bouwen. Maar dat blijkt toch wat anders te liggen.

Rai

Als je zo’n ICT-opleiding gedaan hebt moet je basiskennis hebben van wiskunde en techniek. Maar blijkbaar beschikken veel ICT-ers niet over de vaardigheden waar de outsourcing-sector om vraagt.

Voice-over

Bij sommige SVB-ers dringt al snel door dat de India-route wel eens voor grote problemen zou kunnen gaan zorgen.

00.11.13

[caption]

De wetgeving op het gebied van sociale zekerheid is zo specifiek Nederlands, daar hebben ze in India helemaal geen feeling mee. De Indiase programmeurs begrepen allerlei termen niet.

[caption]

Sijes

We hadden van die eh video-sessies met Mumbai, eind van de middag he, gezien het tijdsverschil. Nou ja dan zit je achter zo’n klein schermpje en daar zit aan de andere kant iemand in India en dan in een soort steenkolen Engels probeer je dingen uit te leggen. Het is niet ideaal.

Veldwijk

Ja het is aan het andere eind van de wereld, je hebt er geen enkele greep op. Er is een soort mythe dat  Indiërs veel betere programmeurs zijn dan Nederlanders en dat is niet zo.  En zeker als je mensen niet precies vertelt wat ze moeten programmeren, dan gaat het niet goed.

Sijes

De taal werd natuurlijk ook een probleem. Er moest een specificatie moest in het Engels worden opgesteld. Dat was natuurlijk steenkolen Engels.

Int.

En wie schreef dat, in steenkolen Engels?

Sijes

Dat waren medewerkers van Cap. Ik zei ja, als de specificaties niet deugen dan kan de rest gaat ook niet lukken.

voice-over

We spreken een andere IT-er die aan het SVB systeem heeft gewerkt. Ook hij legt onder ede een verklaring af bij de notaris. Deze IT specialist wil alleen onherkenbaar geïnterviewd worden. Zijn stem vervangen we om herkenning te voorkomen.

00.12.29

[caption]

Stem ICT-er

De IT wereld is klein. Capgemini zit overal. Het kan mijn beroep in gevaar brengen. Ze zouden stappen ondernemen als ze zouden weten wie ik ben.

voice-over

Deze IT-er ziet van dichtbij wat de Indiase programmeurs van Capgemini aanleveren Hij krijgt inzage in de broncode, de programmaregels die in India zijn geschreven.

Stem ICT-er

Toen dacht ik, dit gaat nooit werken. Of ze moeten dingen drastisch eruit gooien, of opnieuw doen.

Int.

Heeft u dat toen ook aangekaart?

Stem ICT-er

Ja dat heb ik meerdere keren aangekaart maar dat werd dan altijd weer gepareerd door Capgemini dat het uiteindelijk wel goed zou komen.

Sijes

Wat wij hebben gezien, software die in de tussentijd werd opgeleverd, ja  daar eh… daar moesten heel veel fouten uit gehaald worden.

[caption]

ICT-er

Echte fouten. Dingen waarvan Capgemini zei dat ze dat gebouwd hadden, maar dat het er gewoon niet in zat.

Int.

Capgemini zei dat bepaalde software gebouwd as die niet werd gebouwd.

ICT-er

Ja inderdaad, dat hebben we vastgesteld.

Int.

Maar dan hebben ze gewoon gelogen tegenover de SVB.

ICT-er

ja zeker weten.

Int.

Hoe controleerde de SVB eigenlijk of dat allemaal goed ging daar in India?

ICT-er

dat kon de SVB niet controleren. Dat  werd helemaal afgeschermd door Capgemini. Cap en de programmaleiding zorgden dat SVB medewerkers geen contact opnamen met de Indiërs.

[caption]

voice-over

Die programmaleiding bestaat uit 2 managers. G. en R.. Ze vliegen meerdere keren naar Mumbai voor overleg met de programmeurs van Capgemini.

Int.

Hoe kwamen die mensen dan weer terug als ze in Mumbai waren wezen kijken?

Sijes

Enthousiast. Waren enthousiast over de professionaliteit van wat ze zagen.

Int.

Hoe ging dat dan?

Sijes

Nou ja dan werd er verteld in een, in een meeting eh….  waren ze heel positief.

voice-over

We spreken nog een voormalig SVB-manager. Dick Mol. Ook hij was aanwezig bij diverse bijeenkomsten.

00.14.32

Mol

Dat noemt men nou zeepkistbijeenkomsten.

[caption]

Mol

Waar dan vertelt werd dus hoe de stand van zaken was.

Int.

Zeepkist bijeenkomsten.

Mol

De zeepkist bijeenkomsten. Maar in die zeepkist bijeenkomst kreeg je niet duidelijk de pijnpunten te horen.

[caption]

Stem ICT-er

Dan mocht je me z’n allen klappen en dan weer verder werken. Dat was de zeepkist. Er werd eigenlijk heel erg verbloemd hoe de realiteit van het systeem was.

Sijes

Medewerkers hielden daar ook hun mond dicht. Je ging daar geen vragen stellen.

Int.

En wat dacht u toen, toen u die juichende verhalen hoorde?

Sijes

Je voelt je een beetje een loser he, maar ja.. .je staat daar, ja en er worden daar verhalen verteld waarvan je weet dat ze niet kloppen. …. 

[caption]

voice-over

Soms gaan ook andere SVB-ers naar India. In Mumbai krijgen ze uitleg over het nieuwe systeem. Ook deze klokkenluider stapte in het vliegtuig.

Stem ICT-er

We zaten in een hotel op aanraden van Capgemini. Ver weg van het kantoor. Mocht niet dichterbij. We reden van het hotel door de vuilnisbelt naar het kantoor onder een TL lamp, en dan ’s avonds weer terug. ’s Morgens werden we opgepikt door een soort politieagenten, naar boven gebracht en in een hok gestopt.

[caption]

Rai

Veel Indiërs werken voor klanten in een andere tijdzone. Ze maken veel uren, de werkdruk is hoog en vaak zijn die mensen jong, twintigers. Ze kunnen de stress niet aan en worden ziek. Dat heeft op den duur invloed op de kwaliteit van hun werk.

[caption]

Stem ICT-er

Je had altijd een hoofdprogrammeur en een paar juniors met een boekje technologie voor dummy’s bijvoorbeeld.

Int.

is dat letterlijk zo?

Stem ICT-er

Ja. Je zag gewoon dat boekje daar liggen. Er waren ook wel bekwame mensen. Er zaten ook wel goeie mensen. Maar het was echt triest om te zien dat er niet professioneel werd gewerkt.

Int.

Geloofden die programmeurs daar dat het zou gaan werken?

Stem ICT-er

Nee. Na lang doorvragen zeiden ze, dit gaat nooit werken.

00.16.34

voice-over

Technologie voor dummy’s.  Onervaren Capgemini programmeurs die in Mumbai bouwen aan een niet werkend computersysteem waarmee miljoenen Nederlandse burgers AOW en kinderbijslag zouden moeten krijgen. 

Int.

Hoe kan het dat de SVB leiding hiermee akkoord gaat?

[caption]

Mol

Ik heb geen idee. Het eh… kijk, soms gebeuren er dingen he dat wij denken van ja, die moeten gechanteerd worden. Want anders kan je toch niet eh hierin stappen? Of eh.. ja..

Int.

Wat bedoelt u daarmee?

Mol

Nou, dan gebeuren er dingen die zo eh feitelijk fout kunnen gaan, dat je als degene die daar de macht over heeft ook zou moeten ingrijpen. Maar dat gebeurt niet. En dat verbaast je op dat moment want waarom wordt er dan niet ingegrepen? Dan denk je heel gauw van worden ze betaald?

voice-over

SVB-medewerkers hebben het gevoel dat er vreemde dingen gebeuren in de top van de bank. Hoe kan het dat de SVB instemt met de werkwijze van Capgemini? De IT manager die een beëdigde verklaring aflegt, vertelt ons:

[caption]

stem

De SVB moest kijken of de software werkte. Als dat niet zo was, moest Capgemini dat repareren.  De rekeningen van Cap werden betaald terwijl de programmatuur nog helemaal niet door de SVB bekeken was.

Sijes

Je kan op elk moment stoppen. Je kan op elk moment stoppen met betalen, je kan ze op elk moment de deur uit trappen.

[caption]

Stem

De verantwoordelijke manager G. is hierop aangesproken maar er werd niets tegen ondernomen.

voice-over

Capgemini mag gewoon doorgaan. Het wordt mei 2013. Cap beweert dat het systeem voor de kinderbijslag af is en volledig werkt.

00.18.25

Int.

Wat was uw eerste ervaring met die software uit India?

Mol

Dat het niet werkte. Dat het absoluut niet werkte. 

[caption]

Stem IT-er

In werkelijkheid waren hele stukken niet gebouwd. Er was op bepaalde stukken gewoon niks. Er was niks. Dus het had ook nooit kunnen werken op de lange termijn.

voice-over

Nu pas worden de betalingen aan Capgemini gestaakt. Maar er zijn al vele miljoenen overgemaakt. Dat overheidsgeld is weg. Een jaar later stelt staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken dat het debacle ruim 43 miljoen euro zou hebben gekost.

[caption]

Mol

Ja dat is niet waar he. Nee….

Int.

Dat is niet waar zegt u.

Mol

Nee.. nee…

Int.

Dit gaat om tientallen miljoenen euro’s.

Sijes

Meer dan 100 miljoen. Meer dan 100 miljoen.

Int.

Maar dat krijgt de Tweede Kamer niet te horen, meer dan 100 miljoen.

Sijes

Nee, het is creatief boekhouden. ’t Is maar net hoe je die cijfertjes eh hoe je met die, met die kosten schuift.

voice-over

Klijnsma zou zich rijk rekenen door bepaalde software kosten gewoon niet mee te tellen. We willen haar spreken over de verdwenen miljoenen. En we willen ook weten waarom ze niet eerder bij de SVB heeft ingegrepen. Maar Klijnsma wil hierover niet met ons praten. Ook Capgemini vragen we om een interview. We willen weten wat het bedrijf zelf vindt van de in India gebouwde software maar wek rijgen alleen een schriftelijke reactie.

[caption]

Stem

Of een overheidsproject succesvol is hangt niet zozeer af van de locatie waar de software wordt ontwikkeld. Veranderende wetgeving en technologie, of voortschrijdend inzicht bij de uitvoeringsinstantie spelen een grotere rol.

voice-over

De SVB heeft ondanks herhaaldelijk aandringen van Zembla laten weten geen interview te willen geven. De bank ontkent de communicatieproblemen en stelt dat Capgemini wel degelijk werd gecontroleerd. De SVB zegt:

[caption]

Stem

Na oplevering in mei 2013 bleek de software onvolkomenheden te bevatten. De geleverde producten zijn nooit geaccepteerd. Op dit moment loopt een arbitragezaak. De eis van de SVB is terugvordering van aan Capgemini betaalde kosten en schadevergoeding.

Sijes

Dat is een verdienmodel.

[caption]

Sijes

Ja, je probeert met minimale inspanningen probeer je geld te verdienen. En eh…  bij de overheid kom je daar een heel eind mee. Je kan er geld aan overhouden zelfs als je een boete moet betalen. Dus he tis gewoon een verdienmodel.

voice-over

Miljoenen verdienen met niet werkende software en er nog mee wegkomen ook. Is dat aannemelijk? Doet Capgemiini dit vaker? Die vraag brengt ons op een onverwachte plek.

[caption]

voice-over

Het Camp Nou stadion van FC Barcelona. Het is 2005. Capgemini is trots op een nieuwe opdracht, lezen we in een intern communicatieblad. Cap gaat een computersysteem bouwen voor FC Barcelona. Frank Rijkaard is financier van he bedrijf, dat het systeem heeft bedacht. Maar we spreken met de directeur van het bedrijf, Kenneth Berkleef die bevriend is met Rijkaard.

[caption]

Berkleef

En toen ik hem vertelde over dit concept toen zei ik van nou ja het bestaat niet., het is nergens op de wereld verkrijgbaar, we moeten het van scratch af aan opbouwen. Zou je het leuk vinden om hier aan mee te doen. En hij zei meteen, ja dat wil ik.

[caption]

voice-over

Berkleef heeft met zijn bedrijf Equihold en voor die tijd baanbrekend computerprogramma ontwikkeld. Trainers zoals Rijkaard kunnen alle gegevens van een sporter inzien. Prestaties, beeldmateriaal van wedstrijden, blessures, alles binnen handbereik.

Berkleef

Via Frank kon ik als eerste klant het uittesten bij PSV want hij bracht me in contact met Guus Hiddink.

[caption]

Hiddink

Mooie vrije ruimte, heel goed.. ja… .

Berkleef

Nou en na PSV hebben we natuurlijk met bij Barcelona gewerkt.

Int.

U had een contract met PSV, u had een contract met Barcelona.

Berkleef

Ja. En met AZ en met Pannoti Nkos en met de Jupiler League.

[caption]

voice-over

Niet alleen voetbalclubs lopen warm. Berkleef verovert ook de hockey wereld. Hij wordt gebeld door Roeland Oltmans, de coach van het Nederlands hockey elftal. Oltmans is tegenwoordig technisch directeur van de hockeybond van India.

Oltmans

Het was eigenlijk een heel vooruitstrevend idee op dat moment.

Int.

Was u er enthousiast over?

Oltmans

Ik was er absoluut enthousiast over.

[caption]

Oltmans

Ja uiteindelijk zou dat natuurlijk voor voetbalclubs, voor hockeyclubs buitengewoon goed kunnen zijn.

voice-over

Maar er is wel een klein probleem. FC Barcelona wil dat het systeem opnieuw wordt gebouwd in ene moderne programmeertaal. 

[caption]

Berkleef

Toen zeiden ze, je product is het beste, maar het is gemaakt in een oudere taal. Je moet he maken in een moderne taal en dan geven wij het groene licht.

voice-over

Het hele systeem moet opnieuw geprogrammeerd worden. En dat is waar Capgemini om de hoek komt kijken. Voor het grote Cap is dit een fluitje van een cent. Capgemini schakelt Mumbai in.

Int.

En dacht u op dat moment niet, India, als dat maar goed gaat?

00.23.41

Berkleef

Nee, wij waren een van de eerste klanten die Cap eh vanuit hun India vestiging liet bedienen. Maar ik wilde de India vestiging wel zien. Dus ik ben toen met de directeur van de onderneming naar India toegevlogen, naar Mumbai.

voice-over

Berkleef maakt foto’s van zijn bezoek aan Mumbai. Hij ziet het helemaal zitten met Capgemini in India. Hij weet dan nog niet welk onheil hem boven het hoofd hangt. Een jaar later levert Capgemini een eerste versie aan.

Berkleef

Die versie zat zo vol met fouten, dat wij er niet mee konden werken en wij absoluut niet onze, onze klanten ermee wilden lastigvallen.

[caption]

voice-over

Tot zijn schrik ontdekt Berkleef dat het programma voortdurend vastloopt. Volgens hem zijn hele basale zaken zoals de duur van een wedstrijd en het aantal wisselspelers niet goed geprogrammeerd. 

Berkleef

Maar ik had inmiddels natuurlijk al heel veel geld betaald aan Cap. Ik ben bijna anderhalf miljoen euro kwijt en ik krijg dit opgeleverd. Dat is een beetje gek. De directie van Cap verzekerde mij dat ze dit zouden gaan oplossen.

voice-over

Maar ook de volgende versies werken nauwelijks, zegt Berkleef. Dat horen we ook van hockeycoach Oltmans.

[caption]

Oltmans

Er zijn te vaak momenten geweest dat het programma gewoon eh ja blokkeerde. Eh bijvoorbeeld als je midden in een teambespreking zit, nou als je dan iets wilt laten zien en op dat moment eh komt er niks, alleen een zwart beeld,.. ga maar met 18  jongens die vol adrenaline zitten omdat ze de volgende dag de halve finale van een Europees kampioenschap moeten spelen anderhalf uur in en zaaltje zitten en elke keer weer, jongens sorry, even, even wachten hoor even… nou echt niet.

00.25.21

Int.

Daar was u gauw mee klaar als coach

Oltmans

Ja eh ja die jongens waren al eerder mee klaar kan ik je zeggen.

Int.

Ja.

[caption]

Berkleef

Ik werd op het matje geroepen bij Oltmans en hij zei tegen mij, ah Kenneth, ik kan met deze applicatie niet over een half jaar naar de Olympische Spelen. Ik zeg, ik kan je dat ook niet garanderen inderdaad. Hij trok in 1 keer het contract in en het was in 1 keer out of business in hockey.

[caption]

voice-over

En niet alleen de hockeybond trekt zich terug. Ook de voetbalclubs weigeren nog langer het programma te gebruiken. Berkleef gaat failliet. Maar hij laat het er niet bij zitten. Hij geeft Capgemini de schuld en eist een volledige schadevergoeding. De vraag is, heeft Capgemini inderdaad een wanprestatie geleverd of is Berkleef zelf niet zakelijk geweest? We krijgen inzage in het juridisch dossier van Berkleef. En spreken deskundigen die de software hebben beoordeeld.

Bolton

Dit is dus software. Dit is de software die we controleerden voor Equihold, 2000 pagina’s. En dat is best veel.

voice-over

Berkleef schakelt de hulp in van Graham Bolton, een Britse IT deskundige die je het beste kunt omschrijven als een software rechercheur. Bolton werkt voor overheden en grote bedrijven uit heel de wereld.

Int.

Voor mij is het abracadabra.

Bolton

Oké. Maar voor mij niet. Ik vind het heel gewoon.

Int.

U weet wat dit betekent.

Bolton

Ik kan dit lezen, ja. De inspecteurs hebben hier heel veel werk aan gehad. Het werk dat ik heb gezien is rampzalig.

[caption]

Bolton

Laat een willekeurige expert de broncode bekijken, niet he project, de uitvoering, wie z’n schuld het is, maar alleen het product dat ze afleverden. De kwaliteit daarvan is abominabel.

voice-over

Bolton controleert of software gemakkelijk kan worden aangepast. Dat is belangrijk, want anders sluipen er steeds meer fouten in het programma en wordt het onbruikbaar.

[caption]

Berkleef

We reden weg bij PSV en het is echt gebeurd, op het moment dat we wegrijden worden we gebeld door PSV, van wacht even, kom even terug. Want u hebt bij de trainer opgelost maar bij de dokter is de applicatie nu niet meer te gebruiken.

[caption]

voice-over

Op het moment dat de fouten in de software bij de trainer zijn gerepareerd blijkt dat weer nieuwe problemen te veroorzaken. Nu kan de clubarts van PSV niet meer met het programma werken.

Berkleef

ik heb maar 1 woord daarvoor: spaghetti-code.

Int.

Zo heet dat ook.

Berkleef

Zo heet dat ook. Een onontwarbare kluwen van, van, van code.

Bolton

Het was de op één na slechtste software die we in 10 jaar controles hebben gezien.

Int.

Verbazingwekkend. Capgemini is een bekend softwarebedrijf.

Bolton

We waren geschokt en verbijsterd. Dit resultaat hadden we nooit verwacht. 

voice-over

Ook dit dossier leggen we voor aan Capgemini. Cap laat weten dat het zelf een onderzoek heeft laten doen. De software zou niet slechter zijn dan dat in de markt gebruikelijk is. Twee totaal tegenovergestelde conclusies dus. Wie heeft er gelijk? Hoogleraar Jan Friso Groote geldt internationaal als een vooraanstaand software expert. Hij beoordeelt voor ons de programmacode die door Capgemini in India is geschreven.

00.28.45

[caption]

Groote

De code ziet eruit alsof het gemaakt is door beginners, die voor het eerst zijn gaan programmeren. Een professional zou dit absoluut niet op die manier uitvoeren.

Int.

Maar we hebben het hier over een heel professioneel bedrijf, Capgemini.

Groote

We hebbe het hier over Capgemini. Ja.

Int.

Heeft u wel eens eerder zulke slechte code gezien?

Groote

mm… ja… maar niet vaak.

Int.

Maar u kon toch naar India gaan en daar ingrijpen?

Berkleef

Nee, dat konden we niet.

[caption]

Berkleef

Zij wilden dat wij  als wij wilden communiceren met India, dan moest dat via de Nederlandse vestiging en de Nederlandse vestiging ging dan communiceren met India zelf. De mensen eh die aan het project werkten, die mochten niet via Skype of andere internetverbindingen met ons in contact staan.

Int.

Dat mochten ze niet.

Berkleef

Dat mochten ze niet. En dat mochten wij ook niet.

voice-over

Het dossier toont de werkwijze van Capgemini. Cap vindt het onwenselijk dat Berkleef zijn kritiek direct met de programmeurs in India bespreekt, terwijl Berkleef dat juist wel wil.

Berkleef

Wij vonden dat zij gewoon bepaalde basiskennis van bijvoorbeeld voetbal niet hadden en we wilden daar wel met hun over praten, ja dat kwam niet echt lekker over en dat werd eh dat werd ons ook wel duidelijk gemaakt.

voice-over

En Capgemini wil dat Berkleef de programmeurs in India een uiterst positieve beoordeling geeft. Cijfers onder de vierenhalf op een schaal van 1 tot 5 worden gezien als afgang en daar staan straffen op.

Berkleef

Dat kan repercussies hebben voor hun functioneren maar ook voor het project. Dus, weet wel dat je, wat je moet invullen.

voice-over

Cap houdt vol dat het bedrijf niets te verwijten valt. Maar uit dit interne rapport van Capgemini zelf, blijkt iets anders. AL in 2006, Cap is dan net 4 maanden bezig., schrijft een IT specialist van het bedrijf:

Stem

“ik ben enigszins teleurgesteld in de kwaliteit van de code. De code is slecht leesbaar en moeilijk te begrijpen, wat gevolgen heeft voor de onderhoudbaarheid”.

Berkleef

Die zaak hadden ze met ons moeten delen. Dan had ik nog een keus gehad. Had ik kunnen zeggen, of je gaat opnieuw beginnen. Of je geeft me m’n geld terug. Ik had een keuze gehad. Maar je houdt het voor me achter.

00.31.10

voice-over

Omdat Berkleef naar de rechter is gestapt wil Capgemini niet op de beschuldigingen ingaan. Ook de SVB eist miljoenen van Cap terug. Maar had die SVB eigenlijk niet gewaarschuwd moeten zijn? We gaan terug naar 2007. De Belastingdienst heeft op dat moment grote problemen met de toeslagen.

[caption]

Nieuwslezer

‘De Tweede Kamer eiste eerder deze week maatregelen omdat de Belastingdienst er niet in slaagt om toeslagen zoals de huurtoeslag en de zorgtoeslag op tijd uit te betalen.

[caption]

Veldwijk

En uiteindelijk hebben toen heel veel mensen van de Belastingdienst geen toeslagen gekregen omdat de Belastingdienst de gegevens weer niet van het UWV kon krijgen. Dus dat is een hele grote ICT ramp geweest, een beetje vergelijkbaar met de PGB, maar dan nog op veel grotere schaal.

voice-over

Het probleem zit bij uitkeringsinstantie UWV. Daar is net een nieuw computersysteem gebouwd om alle loonaangiftes te verwerken, de polis administratie. René Veldwijk is als IT specialist nauw bij dat systeem betrokken geweest.

Veldwijk

Daar is een jaar of 2 of zo toen aan gewerkt en het is gewoon niet af gekomen. Eh, en dat was ook al heel lang voordat het ingevoerd werd duidelijk dat het niet goed zou gaan. Eh en ook dat was zo’n project dat uitbesteed was aan Capgemini om uitgevoerd te worden in India.

voice-over

We spreken meerdere bronnen die binnen het UWV van dichtbij hebben gezien wat er mis ging. Een UWV ambtenaar stelt:

[caption]

Stem

De producten die uit India werden aangeleverd aren onbruikbaar en als we die dan terugstuurden voor herstel kwamen ze zo mogelijk nog slechter terug. Er was bij iedereen die bij het project betrokken was grote twijfel over wat Cap beweerde over aantallen programmeurs en de uren die werden gemaakt.

voice-over

Hoe kan het dat het UWV de software uit India dan toch accepteert? We vinden de ambtenaar die destijds verantwoordelijk is voor het beheer van het UWV systeem.

[caption]

vBreugel

De producten die Cap opleverde die moest ik, dat gebeurde door mijn mensen maar uiteindelijk zette ik er een handtekening onder als ik, als zij mij aangaven joh dit is een goed, hier kunnen we mee werken, dit is een goed proces.

Int.

En hoe wist u nou of dat goeie software was die vanuit India werd opgeleverd?

vBreugel

Ja…. eh hoe ik het persoonlijk wist? Nou persoonlijk heb ik helemaal geen verstand van ICT dus dat moet u mij niet vragen. Maar mijn mensen die gingen werken met wat er opgeleverd was en op het moment dat dat eh de programmatuur uiteindelijk de functie ondersteunde die moest worden uitgevoerd, dan was het goeie programmatuur.

00.33.54

voice-over

Volgens deze UWV manager werkte de software van Capgemini gewoon. Maar hoe kan het dan dat burgers in 2007 verkeerde toeslagen kregen?

Veldwijk

Het werkte wel alleen 20% van de, de loonstrookjes haalde het systeem niet. Nou dan, 80% haalde het wel. Het werkt toch?

Int.

Maar werken betekent toch dat het gewoon doet wat het moet doen?

Veldwijk

Bij mij wel. Bij u ook. Maar ja…

Int.

Maar werkte het nou wel of werkte het niet?

Veldwijk

In mijn ogen niet. Heeft nooit gewerkt.

Int.

Maar zag u dat dan niet, dat het niet werkte?

[caption]

vBreugel

Nou dat hoorde ik dus wel, late. Dat zag ik natuurlijk niet, ik bedoel ik heb helemaal geen programmatuur gezien.

Int.

U heeft geen programmatuur gezien.

vBreugel

Nee. Nee.

Int.

Maar er werd dus elke keer betaald en aan het eind bleek het niet te werken.

vBreugel

Ja. Nou ja.. .ja… klopt ja. Als u het zo wilt zeggen wel ja.

Int.

Kan je dan je geld nog terughalen als overheid?

vBreugel

Weet ik niet. Heb ik me niet in verdiept.

voice-over

Het niet werkende computersysteem kost uiteindelijk minstens 270 miljoen euro. Vervolgens bouwt het ICT bedrijfje van Veldwijk voor nog geen 4 miljoen euro een systeem dat het wel doet.

Veldwijk

Dat heeft ons 5 maanden tijd gekost met 8 mensen.

voice-over

Je zou verwachten dat de overheid van het UWV debacle heeft geleerd. Maar een paar jaar later mag Capgemini opnieuw een cruciaal ICT systeem bouwen. Deze keer voor de Sociale Verzekeringsbank. Opnieuw in India, opnieuw een mislukking.

00.35.28

Veldwijk

Ja doofpot.

Int.

Wat bedoelt u met doofpot?

Veldwijk

Met doofpot bedoel ik dat niemand behoefte heeft dat de waarheid over wat er in die projecten is gebeurd ook boven tafel komt. Dus ook niet om te leren voor de volgende situatie. En kennelijk heeft er niemand gezegd van eh.. joh als Capgemini in 2006 een groot verschrikkelijk drama maakt in India, wat hebben jullie als SVB eraan gedaan om te voorkomen dat dit drama zich gaat herhalen.

voice-over

Tijdens ons onderzoek komen we erachter dat er bij de SVB iets vreemds aan de hand is. De programmamanagers G. en R. moeten de belangen van de SVB dienen. Maar doen ze dat wel? Sommige SVB-ers hebben grote twijfels bij de integriteit van de managers. 

00.36.10

[caption]

ICT-er

Ik vond sowieso dat er een luchtje aan zat, hoe dat die betalingen gingen. Voor wie werkten die mannen eigenlijk. Daar wordt allemaal niet transparant over gedaan natuurlijk.

voice-over

Meerdere bronnen verklaren dat de managers kritiek negeren. Cap zou overal mee wegkomen. Hoe kan dat? Een voormalig SVB-er verklaart:

[caption]

Stem

G. werd door de SVB ingehuurd via Capgemini, een buitengewoon vreemde situatie want hij moest Capgemini ook aan het contract houden.

voice-over

G. wordt inderdaad door Capgemini betaald ontdekken we. We krijgen inzage in het contract dat hij met Capgemini heeft gesloten. En we zien ook, dat de SVB deze constructie goedkeurt.

Int.

Hij werd betaald door Capgemini.

Sijes

Dat is wonderlijk.

Int.

Waarom is dat wonderlijk?

[caption]

Sijes

Nou ja… je wilt een onafhankelijk iemand hebben in zo’n positie. Niet iemand die betaald wordt door de opdrachtnemer. Iemand die zich onafhankelijk kan opstellen tegenover Cap.

[caption]

Veldwijk

Jij eet van Capgemini. Capgemini eet van jou. Ehm…. en dat wordt gecreëerd die situaties door de Sociale Verzekeringsbank en door niemand anders. Ja dat zal toch iedereen zien, dat heeft natuurlijk helemaal niks met automatisering te maken, dat is ongehoord.

voice-over

G. wordt betaald door Capgemini. Cap berekent dat door aan de SVB. Daar worden de rekeningen van Cap onder andere gecontroleerd door programmamanager R., de collega van G. Maar we ontdekken nog iets. G. en R. hebben al sinds 2011 een gezamenlijk bedrijfje. Ze zijn dus ook zakenpartners.

Veldwijk

Het heeft  toch wel een niveau van schaamteloosheid wat zelden wordt vertoond.

voice-over

Toch is de constructie tussen G. en Capgemini niet illegaal. G. en R. willen niet voor de camera reageren. Ze ontkennen dat er een angstcultuur bestond en zeggen geen signalen te hebben gehad dat de software van Capgemini niet zou gaan werken. G. laat weten:

[caption]

Stem

Ik snap dat de schijn van belangenverstrengeling kan ontstaan bij mensen die de feiten niet kennen. Ik heb schriftelijk vastgelegd dat ik geen sturing van Capgemini zou accepteren en dat is ook nooit gebeurd.

ICT-er

Cap weet hoe de overheid werkt en heeft daar heel veel geld aan verdiend. De belastingbetaler moet weten wat er gebeurt met dat geld en dat ze eigenlijk niks leveren. Dat is de conclusie. Geld voor niks.

00.38.38