Weblog: Philadelphia is een geweldige organisatie!

Door Hetty Nietsch, verslaggever ZEMBLA

Aan de rand van het bos in Nunspeet sta ik. Voor mij rijst een voor Nunspeetse begrippen wanstaltig groot kantoorgebouw op. Van hieruit wordt de zorginstelling Philadelphia bestuurd.

Vorig jaar zijn ze zich hier in dit gebouw een ongeluk geschrokken. Heel veel geld, afkomstig van de overheid maar ook van giften en donaties, bleek verdwenen. Door toedoen van de top van Philadelphia die iedere maand ver boven de Balkenende-norm incasseerde en zodoende aan een ernstige vorm van grootheidswaanzin kwam te lijden. Her en der werd vastgoed aangeschaft, vergeten werd waar het bij Philadelphia om draaien moet: de zorg aan verstandelijk en lichamelijke gehandicapte mensen.

We staan voor het kantoor om nog een aantal opnames van het pand te maken en ik denk terug aan de afgelopen weken en aan onze niet aflatende pogingen om iemand van Philadelphia voor de camera te krijgen. Maar in dit joekel van een pand is geen enkeling te vinden die met ons terugkijken wil. Of mag... Niemand durft te reflecteren op de vraag: hoe kon die Raad van Bestuur zoveel jaar haar verkwistende gang gaan?

Luiken gingen dicht
Interviews werden afgezegd. Toestemming om op locaties te filmen ingetrokken. De luiken gingen dicht en als reden daarvan werd aangegeven: ‘We willen vooruit kijken, bij Philadelphia, niet achterom.’  Niemand zei: ‘We moeten lering trekken uit gemaakte fouten.’ Dus dacht ik vaak: hoe kan er perspectief zijn, zonder zelfkritiek, zonder achterom te kijken?’

Wie het toch in z’n hoofd haalt met iemand uit deze bunker in Nunspeet een interview aan te vragen, krijgt per omgaande een eisenpakket toegezonden. Wat daarin staat? De minister-president zou er van opkijken en de RVD zou er niet mee aan durven komen. Belangrijkste eis: de geïnterviewden willen garanties dat zij de positieve kanten van Philadelphia ruimschoots onder de aandacht kunnen brengen. In een telefoongesprek wordt dat nog concreter gemaakt: we zouden in, zeg twaalf, zinnen willen kunnen zeggen wat de kern van Philadelphia is.’

Maar als Philadelphia zo geweldig is, als het tij gekeerd is, waarom wil niemand dat dan onder woorden brengen? Wat voor hoop geeft dat op de toekomst? En, belangrijker nog: wat zegt het over het verleden?

Weggestuurd
De top van Philadelphia is weggestuurd door de ondernemingsraad nadat die uit een lange winterslaap ontwaakte en wel moest optreden. Maar hoe kon het gebeuren dat die top zo lang zijn gang kon gaan? Waarom liet deze grote organisatie met achtduizend werknemers zich door twee heren ringeloren? Twee zorgbestuurders die, als ze in de spiegel keken, zichzelf vertelden dat ze heuse CEO’s waren, maar zich daar bij nader inzien lelijk in vergisten.

En waarom komen de verhalen nu pas los? Over interne intimidatie en tegenwerking? Waarom krijg ik ouders aan de lijn die bang zijn hun mond open te doen, in verband met represailles? Werknemers idem dito. Als je die verhalen hoort, trek je de conclusie: er is wel wat meer aan de hand. De dikke muren van deze christelijke zorginstelling hebben veel meer geheimen te verbergen dan alleen de misstappen van de directie. En hoe logisch ook. Natuurlijk kan het niet zo zijn dat 8000 mensen en 9000 cliënten met ouders al die tijd helemaal van niets wisten. Wat is gebeurd, is gedoogd. Onder de top zitten vele lagen die dit hebben laten gebeuren, mensen die daar op de een of andere manier een belang bij hebben gehad. Niet die twee directeuren houden ons nu buiten op de stoep. Die zijn vertrokken. De poortwachters zijn nu anderen.

Ik denk: kreeg deze organisatie misschien de Raad van Bestuur die zij verdiende? Ik ben bang van wel. De heren Theo Kralt en Frits Brink die de Raad van Bestuur vormden, konden hun gang gaan omdat de interne cultuur er niet een was van in vrijheid kunnen spreken. Die cultuur is er nog altijd niet, dat is ons na deze frustrerende maanden waarin wij een eerlijke reconstructie wilden maken, wel duidelijk.

Schone schijn
Mijn cameraploeg filmt de vrolijke vlaggen van de schone schijn. Er wordt een communicatiemeisje naar buiten gestuurd. Ze komt  vragen wie wij zijn. Achter een raam zwaait een werknemer naar ons, zoals een klein kind dat naar de camera doet.

Was er dan helemaal niemand die de moed had om echt een weg naar de toekomst te banen, door deze enorme drempel van angstig stilzwijgen op te blazen? Ja, er was een man. In deze ZEMBLA ziet u Aartjan Bibo. Hij werkt nog steeds bij Philadelphia en hij praat, omdat de neergang van deze instelling hem diep raakt. Hij is als werknemer en ook als ouder betrokken. Tijdens het interview toont hij zelfinzicht: ‘Misschien hadden wij als werknemers wel wat meer en eerder onze mond open moeten doen.’ Ik heb respect voor Bibo, want ook hij is geïntimideerd.

Volgende keer en voor heel veel andere films die wij als ZEMBLA maken, hoop ik op moedige Aartjan Bibo’s. Want vertel mij: wat voor kwaad kunnen oprecht gesproken woorden aanrichten?