Universiteit Maastricht trekt nieuwsbericht obesitasstudie terug

De Universiteit Maastricht heeft ten onrechte naar buiten gebracht dat overgewicht en obesitas de Nederlandse samenleving jaarlijks 79 miljard euro kosten. Dit bedrag is geen correcte weergave van de wetenschappelijke studie die er onder ligt. Een nieuwsbericht daarover, gepubliceerd in 2022, wordt om die reden ingetrokken. Dit laat de universiteit weten in reactie op de Zembla-uitzending ‘Het afslankexperiment’. Daarin werd duidelijk dat het bedrag van 79 miljard veel hoger is dan uit internationaal wetenschappelijk onderzoek blijkt. Een groep gezondheidseconomen, van wie een aantal ook werkzaam is voor een fabrikant van afslankmedicatie, gebruikte het bedrag om het publieke debat over obesitas te beïnvloeden, onthulde Zembla.

De Universiteit Maastricht laat via een woordvoerder weten de gang van zaken te betreuren. “Het bedrag van 79 miljard euro had niet gebruikt mogen worden”, zegt hij. “Het komt niet uit het wetenschappelijke artikel.” Onderzoekers van de universiteit publiceerden in 2022 een studie naar de maatschappelijke kosten van overgewicht en obesitas. In dit onderzoek werd samengewerkt met het Partnerschap Overgewicht Nederland (PON). De auteurs berekenden de zorgkosten en het verlies aan arbeidsproductiviteit van mensen met overgewicht en obesitas. Per persoon kwam dat neer op iets minder dan 11.500 euro per jaar.

Het PON extrapoleerde de uitkomst vervolgens in een persbericht tot een bedrag van 79 miljard euro per jaar voor heel Nederland. De Universiteit Maastricht nam dat persbericht vervolgens over in een eigen bericht dat tot gisteren op de website van de universiteit stond. Dat had niet mogen gebeuren, stelt de woordvoerder nu. In een schriftelijke reactie wijst de universiteit op een beperking die nota bene in de studie zelf is opgenomen, namelijk dat deze gebaseerd is op een te beperkte steekproef om algemene uitspraken te doen over de gehele Nederlandse populatie. De woordvoerder van de universiteit zegt niet te weten waarom deze onjuiste informatie drie jaar lang niet is gecorrigeerd.

Voorzitter van het PON, obesitas-hoogleraar Liesbeth van Rossum, laat weten dat “het de Universiteit Maastricht vrij staat om een nieuwsbericht van de website te halen.” “PON zal het bericht op de eigen website nogmaals kritisch bekijken en indien nodig aanpassen en/of aanvullen met informatie.”

In de uitzending van Zembla laat PON-manager Karen Freijer, tevens één van de auteurs van de studie, weten dat de studie bedoeld was als “wake-up call” en dat “het precieze bedrag daarom minder belangrijk is dan de boodschap”.

Het bedrag van 79 miljard werd de afgelopen jaren veelvuldig door het PON aangehaald in het publieke debat en in de media. Ook farmaceuten Novo Nordisk en Eli Lilly, de voornaamste fabrikanten van afslankmedicatie, verwijzen op hun website en op social media naar dit bedrag. Het speelt bovendien een prominente rol in een manifest dat acht gezondheidseconomen, onder wie PON- manager Karen Freijer, afgelopen mei aanboden aan toenmalig staatssecretaris Vincent Karremans. Daarin pleitten ze voor meer maatregelen tegen de obesitas- epidemie, waaronder het eerder behandelen van mensen met overgewicht.

Drie van de acht gezondheidseconomen blijken ook werkzaamheden te verrichten voor Eli Lilly, een van de grootste fabrikanten van afslankmedicatie. Maar dat stond niet vermeld in het manifest. Het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG), waaraan de drie verbonden zijn, erkende tegenover

Zembla dat dit belangenverstrengeling is. Volgens experts hebben de onderzoekers de gedragscode wetenschappelijke integriteit geschonden door niet transparant te zijn over hun werk voor Eli Lilly. De economen zelf erkennen dat ze dit in het manifest hadden moeten melden, maar volgens hen is de inhoud ervan er niet door beïnvloed.