'RDW en Tesla omzeilden regelgeving bij goedkeuring Autopilot'

Ook binnen de Dienst Wegverkeer bleek onenigheid te zijn over de goedkeuring van Autopilot. In een schriftelijke toelichting aan Zembla onthult de Zweedse transportautoriteit dat een ‘klokkenluider’ van de RDW andere landen attent maakte op “een creatieve interpretatie van regelgeving” waardoor het systeem werd toegelaten. Deze RDW’er was het daar niet mee eens. Tegenover Zembla verklaart de desbetreffende medewerker dat de toelating van Autopilot als “een donderslag bij heldere hemel kwam”. Ook hij dacht dat het niet mocht, maar de RDW-afdeling die Autopilot moest beoordelen zag die ruimte wel en keurde Autopilot goed.

Bij de toelating van auto’s op de Europese markt wordt bekeken of alle verschillende onderdelen van de auto voldoen aan regels die in internationaal verband zijn vastgesteld. Een fabrikant is vrij in de keuze voor een toelatingsinstantie. Als een auto in één land door de keuring komt, mag deze in heel Europa de weg op. Tesla koos ervoor in 2015 zijn auto’s via de Nederlandse RDW te laten keuren. (Semi-)autonoom rijden was op dat moment nog niet gereguleerd. Ten tijde van de goedkeuring van Autopilot waren er alleen regels voor rijhulpsystemen die zeer korte tijd en op een lage snelheid konden ingrijpen. Met Autopilot lanceerde Tesla een systeem dat op de snelweg gedurende langere tijd kon sturen.

Dat Autopilot door de toelatingsprocedure kwam zorgde voor grote verbazing, onder meer bij de Zweedse transportautoriteit. “Alom was het idee dat deze technologie niet kon worden toegelaten”, zegt een betrokken Zweedse ambtenaar tegen Zembla. “Dat het toch gebeurde kwam voor iedereen als een verrassing.” De door de RDW en Tesla gevonden ‘achterdeur in de regelgeving’ maakte goedkeuring toch mogelijk. “Je kon de regels zo interpreteren dat er stond: het systeem maakt één manoeuvre, gevolgd door nog een manoeuvre, en nog één, enzovoorts”, aldus de betrokken ambtenaar. “En als je dat aan elkaar knoopt kan de auto voor een langere periode rijden. De meesten van ons zagen deze uitleg als een maas in de wet.” 

De maas in de wetgeving werd na de toelating van Autopilot gedicht. Daarnaast zorgde de Europese Commissie ervoor dat Tesla aanpassingen moest invoeren voor het systeem in nieuwe auto’s. Eigenaren van Tesla’s die al rondreden konden vrijwillig een software update downloaden, maar dit was niet verplicht. Dit tot onvrede van de Zweden. “We maakten ons zorgen dat de auto’s niet veilig waren en er ongelukken zouden kunnen gebeuren”, aldus de Zweedse ambtenaar.

In een reactie spreekt de RDW tegen dat er een maas in de wet is gebruikt. “We hebben vanuit de opinie die wij hebben over de regelgeving, gekeken wat er mogelijk was met inachtneming van dat het systeem daaraan moet voldoen”, zegt Maarten Balk, manager toelating bij de RDW. “Het was conform de eisen die er zijn. Daar hebben we op getoetst en vastgesteld dat het oké is.” De dienst bevestigt dat er intern een meningsverschil bestond over de toelating van Autopilot. “Maar die discussie juichen we juist toe.” Tesla reageerde niet op vragen van Zembla over de toelating van Autopilot. 

Autopilot raakte de afgelopen jaren regelmatig in opspraak. Instanties in de Verenigde Staten onderzochten de afgelopen jaren honderden ongevallen waarbij Autopilot mogelijk een rol speelde. Meer dan veertig daarvan hadden een dodelijke afloop. Uit interne documenten die een oud-medewerker van Tesla twee jaar geleden naar de Duitse krant Handelsblatt lekte, blijkt dat de autofabrikant duizenden meldingen kreeg van ongelukken en andere gevaarlijke situaties met Autopilot, zoals onverwachte acceleraties of plots remmen. Een belangrijk deel van de 23.000 stukken is ook in bezit van Zembla. Daaronder een interne presentatie waarin Tesla het plotse accelereren en remmen als hoge veiligheidsrisico’s aanmerkt. In een interview met Zembla vertelt de oud-Tesla-werknemer nooit door de RDW hierover te zijn benaderd. “Het maakt me boos”, zegt Lukasz Krupski. “Omdat het leidt tot doden doordat klanten gebrekkige auto’s kopen. Ik zou willen dat ze meer konden doen.”