Overheidsbeleid tegen eenzaamheid is een illusie

Ongeveer acht procent van de Nederlanders lijdt structureel aan eenzaamheid, met name ouderen. Maar de programma’s die de overheid in het leven heeft geroepen om die eenzaamheid te bestrijden, zetten geen zoden aan de dijk. Dat stellen hoogleraar sociologie en eenzaamheidsonderzoeker Jenny Gierveld, hoogleraar ouderengeneeskunde Joris Slaets (63) en ouderenarts Nienke Nieuwenhuizen maandag in NRC.

Averechts effect ?
In 2013 gaf de overheid bijna een miljoen euro uit aan een programma om de eenzaamheidsproblemen te bestrijden. En ieder jaar steekt het Rijk 150.000 euro in de samenwerking van zorg- en welzijnsorganisaties. In Rotterdam is daarmee bijvoorbeeld een meldpunt in het leven geroepen waar eenzame ouderen contact mee kunnen opnemen. Maar volgens hoogleraar Jenny Gierveld slaat de overheid daarmee juist de plank mis. In NRC zegt ze: "Het karakteristiek van mensen die zich eenzaam voelen is juist dat ze zich terugtrekken, dan ga je echt niet de telefoon pakken om te vertellen dat je eenzaam bent. Zulke initiatieven werken vaak zelfs averechts."

Minder verzorgingshuizen
?Een van de zorgen over eenzaamheid bij ouderen die de deskundigen vandaag in NRC uiten, is het verdwijnen van steeds meer verzorgingshuizen: ouderenarts Nienke Nieuwenhuizen: "We hadden in Nederland een basis waarbij mensen aan de hand werden genomen: de verzorgingshuizen. Die verdwijnen, omdat mensen van de overheid langer thuis moeten wonen. Als ze in een instelling komen, is dat een verpleeghuis waar ze terechtkomen als ze al zeer ziek zijn. We kunnen eenzaamheid niet altijd oplossen. Maar in een instelling is er wel kans dat je mensen treft met wie je het kunt vinden. Die functie had het verzorgingshuis. Thuis komt alleen de thuiszorg vier keer per dag een kwartier. Ze zetten een boterham neer en moeten weer naar de volgende."

Eigen sociale netwerk?
Ook het eigen netwerk van ouderen speelt een belangrijke rol. Onder andere omdat de sociale contacten van veel ouderen steeds minder worden door sterfgevallen in hun omgeving. Maar ook omdat er steeds minder contact is met buren of familie die ver weg woont.

Toekomstige ouderen?
De deskundigen zijn het met elkaar eens dat het probleem voor veel ouderen nauwelijks nog op te lossen is. Het vangnet is weg. Ook zijn ze van mening dat je ouderen die nu eenzaam zijn niet met terugwerkende kracht een netwerk kunt laten opbouwen. Daarom waarschuwen ze vooral voor de toekomstige ouderen. Volgens Gierveld moeten we bedenken hoe de nieuwe generatie ouderen, de groep mensen van 45 tot 70 jaar, nu al gaan werken aan een netwerk voor later: "We hebben een konvooi nodig van verschillende mensen – familieleden, vrienden, maar ook mensen om alleen gezellig koffie mee te drinken."

Zorg om de zorg
?Zembla maakte in oktober 2014 een uitzending over de gevolgen van de sluitende verzorgingshuizen en de daardoor toenemende druk op mantelzorgers. Die kunnen de zorg vaak ook niet aan, onder andere omdat ze zelf ook al op leeftijd zijn. En als er geen mantelzorg is, is het voor veel ouderen vaak erg lastig nog andere zorg te vinden.

Bekijk hier een fragment uit de uitzending:

Beeld: Flickr

Ongeveer acht procent van de Nederlanders lijdt structureel aan eenzaamheid, met name ouderen. Maar de programma’s die de overheid in het leven heeft geroepen om die eenzaamheid te bestrijden, zetten geen zoden aan de dijk. Dat stellen hoogleraar sociologie en eenzaamheidsonderzoeker Jenny Gierveld, hoogleraar ouderengeneeskunde Joris Slaets (63) en ouderenarts Nienke Nieuwenhuizen maandag in NRC.

Averechts effect ?
In 2013 gaf de overheid bijna een miljoen euro uit aan een programma om de eenzaamheidsproblemen te bestrijden. En ieder jaar steekt het Rijk 150.000 euro in de samenwerking van zorg- en welzijnsorganisaties. In Rotterdam is daarmee bijvoorbeeld een meldpunt in het leven geroepen waar eenzame ouderen contact mee kunnen opnemen. Maar volgens hoogleraar Jenny Gierveld slaat de overheid daarmee juist de plank mis. In NRC zegt ze: "Het karakteristiek van mensen die zich eenzaam voelen is juist dat ze zich terugtrekken, dan ga je echt niet de telefoon pakken om te vertellen dat je eenzaam bent. Zulke initiatieven werken vaak zelfs averechts."

Minder verzorgingshuizen
?Een van de zorgen over eenzaamheid bij ouderen die de deskundigen vandaag in NRC uiten, is het verdwijnen van steeds meer verzorgingshuizen: ouderenarts Nienke Nieuwenhuizen: "We hadden in Nederland een basis waarbij mensen aan de hand werden genomen: de verzorgingshuizen. Die verdwijnen, omdat mensen van de overheid langer thuis moeten wonen. Als ze in een instelling komen, is dat een verpleeghuis waar ze terechtkomen als ze al zeer ziek zijn. We kunnen eenzaamheid niet altijd oplossen. Maar in een instelling is er wel kans dat je mensen treft met wie je het kunt vinden. Die functie had het verzorgingshuis. Thuis komt alleen de thuiszorg vier keer per dag een kwartier. Ze zetten een boterham neer en moeten weer naar de volgende."

Eigen sociale netwerk?
Ook het eigen netwerk van ouderen speelt een belangrijke rol. Onder andere omdat de sociale contacten van veel ouderen steeds minder worden door sterfgevallen in hun omgeving. Maar ook omdat er steeds minder contact is met buren of familie die ver weg woont.

Toekomstige ouderen?
De deskundigen zijn het met elkaar eens dat het probleem voor veel ouderen nauwelijks nog op te lossen is. Het vangnet is weg. Ook zijn ze van mening dat je ouderen die nu eenzaam zijn niet met terugwerkende kracht een netwerk kunt laten opbouwen. Daarom waarschuwen ze vooral voor de toekomstige ouderen. Volgens Gierveld moeten we bedenken hoe de nieuwe generatie ouderen, de groep mensen van 45 tot 70 jaar, nu al gaan werken aan een netwerk voor later: "We hebben een konvooi nodig van verschillende mensen – familieleden, vrienden, maar ook mensen om alleen gezellig koffie mee te drinken."

Zorg om de zorg
?Zembla maakte in oktober 2014 een uitzending over de gevolgen van de sluitende verzorgingshuizen en de daardoor toenemende druk op mantelzorgers. Die kunnen de zorg vaak ook niet aan, onder andere omdat ze zelf ook al op leeftijd zijn. En als er geen mantelzorg is, is het voor veel ouderen vaak erg lastig nog andere zorg te vinden.

Bekijk hier een fragment uit de uitzending:

Beeld: Flickr