Nationale Ombudsman: overheid moet excuses maken aan Q-koortspatiënten

In 2006 blijkt dat een aantal geitenbedrijven, in met name Noord-Brabant is besmet met Q-koorts. In de jaren daarna groeit dit uit tot de grootste epidemie in de Nederlandse geschiedenis. ZEMBLA onthulde in 2009 dat door laks optreden van de overheid de bestrijding te laat op gang komt. Economische belangen prevaleren boven de gezondheid van mensen. Tienduizenden mensen raken besmet. In de uitzending ' De Q-koorts epidemie ' zeggen artsen dat de epidemie onderschat is en dat er onnodig veel mensen ziek geworden.Voor zover bekend zijn inmiddels 74 mensen overleden en is duidelijk geworden dat er veel meer mensen besmet zijn dan gedacht.

De balans opgemaakt
Met dit rapport uit 2017 maakt de ombudsman de balans op: wat is er sinds 2012 veranderd? Welke lessen heeft de overheid geleerd? Alle betrokkenen zijn doordrongen van de ernst van de gevolgen van de epidemie en eensgezind over het feit dat zoiets nooit meer mag gebeuren. De Nationale ombudsman constateert dat zijn aanbevelingen deels door de overheid zijn opgevolgd. Zo zijn protocollen aangepast en zijn het zicht op en de controle van de veehouderijen op orde. Ook is de stichting Q-support opgericht om patiënten te ondersteunen en onderzoek uit te voeren naar Q-koorts en behandelperspectieven. Ondanks die ontwikkelingen ziet de ombudsman dat er wantrouwen blijft bestaan. Burgers maken zich zorgen over het belang van hun gezondheid ten opzichte van het economisch belang.

Burger onvoldoende op netvlies
In het rapport van 2012 oordeelde de ombudsman dat de overheid de burger onvoldoende op haar netvlies had gedurende de Q-koortsepidemie. Zij was onvoldoende betrokken en oplossingsgericht. Door de rol van de overheid ten aanzien van de gevolgen voor burgers te miskennen, handelde de overheid niet behoorlijk. Excuses aan de patiënten en nabestaanden zijn op hun plaats en in voorkomende gevallen zou een financiële tegemoetkoming moeten worden aangeboden, aldus de ombudsman in 2012.

Reinier van Zutphen: 'Het is in 2017 nog steeds een kwestie van erkenning. Er is veel verbeterd, vooral in systemen en processen. Maar patiënten en nabestaanden lopen nog steeds tegen grote problemen aan. Het is de hoogste tijd om de blik op deze patiënten en nabestaanden te richten en hen nu echt te horen. Wat hebben zij nodig om de weg vooruit naar acceptatie en/of verwerking te kunnen vinden? En wat voor een gebaar van de overheid hebben zij daar concreet voor nodig? Daar moet het gesprek nu echt over gaan'.

-Maak met een concreet gebaar voor de patiënten zichtbaar en voelbaar dat ze worden erkend.
-Verbeter de ketensamenwerking rond en integrale benadering van de Q-koortspatiënt.
-Borg de nalatenschap van Q-support op het gebied van kenniscentra, onderzoek en expertise en begeleiding van de patiënten.
-Investeer samen met de medische beroepsgroep in het tijdig oppakken van signalen.
-Ga in gesprek met lokale en provinciale overheden over mogelijkheden om de gezondheidsbelangen van omwonenden bij uitbreiding of bouw van veehouderijen te borgen.
-Besteed in de risicocommunicatie expliciet aandacht aan een centraal informatiepunt zodat direct na een uitbraak mensen weten waar heen te gaan voor informatie en hulp.

Politieke partijen staan achter de oproep van de Nationale Ombudsman aan minister Edith Schippers (Volksgezondheid) en staatssecretaris Martijn van Dam (Economische Zaken) voor meer erkenning van Q-koortspatiënten.  D66 wil dat de aanbevelingen van de ombudsman worden overgenomen. ,,Het is nu ruim tien jaar geleden dat de Q-koorts uitbrak. Het is tijd voor een concreet gebaar van de overheid voor de patiënten, zodat zij zich erkend en gehoord voelen'', aldus Kamerlid Fatma Ko?er Kaya. 
PvdA -Kamerlid Tjeerd van Dekken: ,,De slachtoffers van de Q-koorts-epidemie verdienen erkenning. Daarom steunt de PvdA het pleidooi van de Nationale Ombudsman. Er moet een schadefonds komen voor slachtoffers van de Q-koorts. De sector zal daar substantieel aan moeten bijdragen''. De PvdA wil verder dat het bevolkingsonderzoek naar Q-koorts wordt doorgezet. Stichting Q-uestion moet bovendien jaarlijks 10 miljoen euro ontvangen voor hulp aan mensen met chronische Q-koorts.
Hanke Bruins Slot van het CDA : ,,Het rapport bevestigt wat wij in 2013 hebben voorgesteld en onlangs hebben gesteund: een vorm van tegemoetkoming aan de slachtoffers bij schade en de opdracht aan de regering om verschillende opties te laten uitwerken om een schadefonds voor Q-koorts getroffenen in te stellen''.
VVD -Kamerlid Helma Lodders vindt dat in ieder geval gehoor wordt gegeven aan de aanbeveling om kennis over Q-koorts en de begeleiding van patiënten beter te delen. ,,De zorgen die er leven bij de patiënten zijn absoluut te begrijpen. Wat de VVD betreft bestaat er geen twijfel dat deze mensen zwaar zijn getroffen'', aldus Lodders. ,,De ombudsman komt met aanbevelingen om onder andere kennis te delen. Hiermee zijn de huidige patiënten niet direct geholpen, maar de kennisdeling ondersteun ik volledig''.

Lees ook ZEMBLA Extra - Tien vragen over Q-koorts  

Bekijk - De Q-koorts epidemie - het vervolg  

Bron: Nationale Ombudsman 

Een samenvatting van het rapport

In 2006 blijkt dat een aantal geitenbedrijven, in met name Noord-Brabant is besmet met Q-koorts. In de jaren daarna groeit dit uit tot de grootste epidemie in de Nederlandse geschiedenis. ZEMBLA onthulde in 2009 dat door laks optreden van de overheid de bestrijding te laat op gang komt. Economische belangen prevaleren boven de gezondheid van mensen. Tienduizenden mensen raken besmet. In de uitzending ' De Q-koorts epidemie ' zeggen artsen dat de epidemie onderschat is en dat er onnodig veel mensen ziek geworden.Voor zover bekend zijn inmiddels 74 mensen overleden en is duidelijk geworden dat er veel meer mensen besmet zijn dan gedacht.

De balans opgemaakt
Met dit rapport uit 2017 maakt de ombudsman de balans op: wat is er sinds 2012 veranderd? Welke lessen heeft de overheid geleerd? Alle betrokkenen zijn doordrongen van de ernst van de gevolgen van de epidemie en eensgezind over het feit dat zoiets nooit meer mag gebeuren. De Nationale ombudsman constateert dat zijn aanbevelingen deels door de overheid zijn opgevolgd. Zo zijn protocollen aangepast en zijn het zicht op en de controle van de veehouderijen op orde. Ook is de stichting Q-support opgericht om patiënten te ondersteunen en onderzoek uit te voeren naar Q-koorts en behandelperspectieven. Ondanks die ontwikkelingen ziet de ombudsman dat er wantrouwen blijft bestaan. Burgers maken zich zorgen over het belang van hun gezondheid ten opzichte van het economisch belang.

Burger onvoldoende op netvlies
In het rapport van 2012 oordeelde de ombudsman dat de overheid de burger onvoldoende op haar netvlies had gedurende de Q-koortsepidemie. Zij was onvoldoende betrokken en oplossingsgericht. Door de rol van de overheid ten aanzien van de gevolgen voor burgers te miskennen, handelde de overheid niet behoorlijk. Excuses aan de patiënten en nabestaanden zijn op hun plaats en in voorkomende gevallen zou een financiële tegemoetkoming moeten worden aangeboden, aldus de ombudsman in 2012.

Reinier van Zutphen: 'Het is in 2017 nog steeds een kwestie van erkenning. Er is veel verbeterd, vooral in systemen en processen. Maar patiënten en nabestaanden lopen nog steeds tegen grote problemen aan. Het is de hoogste tijd om de blik op deze patiënten en nabestaanden te richten en hen nu echt te horen. Wat hebben zij nodig om de weg vooruit naar acceptatie en/of verwerking te kunnen vinden? En wat voor een gebaar van de overheid hebben zij daar concreet voor nodig? Daar moet het gesprek nu echt over gaan'.

-Maak met een concreet gebaar voor de patiënten zichtbaar en voelbaar dat ze worden erkend.
-Verbeter de ketensamenwerking rond en integrale benadering van de Q-koortspatiënt.
-Borg de nalatenschap van Q-support op het gebied van kenniscentra, onderzoek en expertise en begeleiding van de patiënten.
-Investeer samen met de medische beroepsgroep in het tijdig oppakken van signalen.
-Ga in gesprek met lokale en provinciale overheden over mogelijkheden om de gezondheidsbelangen van omwonenden bij uitbreiding of bouw van veehouderijen te borgen.
-Besteed in de risicocommunicatie expliciet aandacht aan een centraal informatiepunt zodat direct na een uitbraak mensen weten waar heen te gaan voor informatie en hulp.

Politieke partijen staan achter de oproep van de Nationale Ombudsman aan minister Edith Schippers (Volksgezondheid) en staatssecretaris Martijn van Dam (Economische Zaken) voor meer erkenning van Q-koortspatiënten.  D66 wil dat de aanbevelingen van de ombudsman worden overgenomen. ,,Het is nu ruim tien jaar geleden dat de Q-koorts uitbrak. Het is tijd voor een concreet gebaar van de overheid voor de patiënten, zodat zij zich erkend en gehoord voelen'', aldus Kamerlid Fatma Ko?er Kaya. 
PvdA -Kamerlid Tjeerd van Dekken: ,,De slachtoffers van de Q-koorts-epidemie verdienen erkenning. Daarom steunt de PvdA het pleidooi van de Nationale Ombudsman. Er moet een schadefonds komen voor slachtoffers van de Q-koorts. De sector zal daar substantieel aan moeten bijdragen''. De PvdA wil verder dat het bevolkingsonderzoek naar Q-koorts wordt doorgezet. Stichting Q-uestion moet bovendien jaarlijks 10 miljoen euro ontvangen voor hulp aan mensen met chronische Q-koorts.
Hanke Bruins Slot van het CDA : ,,Het rapport bevestigt wat wij in 2013 hebben voorgesteld en onlangs hebben gesteund: een vorm van tegemoetkoming aan de slachtoffers bij schade en de opdracht aan de regering om verschillende opties te laten uitwerken om een schadefonds voor Q-koorts getroffenen in te stellen''.
VVD -Kamerlid Helma Lodders vindt dat in ieder geval gehoor wordt gegeven aan de aanbeveling om kennis over Q-koorts en de begeleiding van patiënten beter te delen. ,,De zorgen die er leven bij de patiënten zijn absoluut te begrijpen. Wat de VVD betreft bestaat er geen twijfel dat deze mensen zwaar zijn getroffen'', aldus Lodders. ,,De ombudsman komt met aanbevelingen om onder andere kennis te delen. Hiermee zijn de huidige patiënten niet direct geholpen, maar de kennisdeling ondersteun ik volledig''.

Lees ook ZEMBLA Extra - Tien vragen over Q-koorts  

Bekijk - De Q-koorts epidemie - het vervolg  

Bron: Nationale Ombudsman 

Een samenvatting van het rapport