Onderpresteren heeft pensioenfondsen 145 miljard euro gekost

De Nederlandse pensioenfondsen hebben de afgelopen twintig jaar slecht gescoord in vergelijking met andere beleggers in Europa. Dat heeft iedere pensioendeelnemer gemiddeld twintigduizend euro gekost. Dat blijkt uit de uitzending van het televisieprogramma ZEMBLA van zaterdag. Onderzoeksbureau Bosch heeft in opdracht van ZEMBLA de gegevens van de pensioenfondsen geanalyseerd. Over een periode van twintig jaar blijkt dat de ‘underperformance’ in totaal 145 miljard euro bedraagt.

In 2009 concludeerde De Nederlandsche Bank al dat de pensioenfondsen in het jaar 2008 een underperformance van 20 miljard euro hadden, bovenop de 112 miljard euro die ze dat jaar door de beurscrash hadden verloren. ZEMBLA wilde weten of de pensioenfondsen ook op een langere termijn hadden ondergepresteerd.

‘Als dit private beleggingen waren geweest, dan had je je vermogensbeheerder al lang aan de kant gezet en een ander gezocht’, zegt Ewald Engelen, hoogleraar financiële geografie aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Maar dat kunnen Nederlandse werknemers niet doen, want ze zijn verplicht deelnemer aan die pensioenfondsen.’

ZEMBLA onderzocht daarnaast ook de omvang van de zogenaamde ‘uitholling’. Eind jaren tachtig waren de pensioenkassen goed gevuld. Het kabinet Lubbers besloot toen tot premieverlagingen bij het pensioenfonds ABP en haalde ook geld uit de kas om het begrotingstekort te dekken.

‘Naar mijn mening was de situatie op orde’, zegt oud-minister Ruding daar nu over. ‘Je moet met ieder pensioenfonds, ook bij het ABP, met buffers werken. Je kunt er over twisten hoeveel, 120 procent misschien, maar zeker geen twee- of driehonderd procent.’

Het bedrijfsleven volgde dit voorbeeld en hevelde ook miljarden uit de pensioenfondsen naar het eigen bedrijf over. Als deze uitholling niet zou hebben plaatsgevonden, zou er volgens de analyse van ZEMBLA nu 799 miljard euro méér in de pensioenkassen zitten, meer dan een verdubbeling van de huidige reserves. De dekkingsgraad zou dan 240 procent zijn geweest, meer dan genoeg om de gestegen levensverwachting, inflatie en financiële tegenvallers op te vangen.
 
‘Of mijnheer Ruding nu vindt of het wel of niet genoeg is wat in de kas zit, dat is voor mijnheer Ruding geen reden om zijn hand in die kas te steken. Dat noemen wij dus in gewone mensentaal diefstal’, zegt professor Kees de Lange, voorzitter van de Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen.

Als laatste heeft ZEMBLA laten uitzoeken of de keuze om risicovoller te gaan beleggen wel nodig was. De pensioenfondsen zijn vanaf de jaren negentig steeds meer in aandelen gaan beleggen. Twee beurscrises, die van 2002 en die van 2008, hebben de fondsen daardoor flink uitgehold. Als de beleggingsmix vanaf 1989 hetzelfde was gebleven - 15 procent aandelen toen tegenover 61 procent aandelen nu - zou er nu 36 miljard euro meer in de pensioenkassen zitten.

‘Wij hebben daar al een aantal jaren voor gewaarschuwd, ook al vóór de kredietcrisis. Maar in een periode dat de bomen tot in de hemel groeien, is dat een boodschap die niet erg overkomt’, aldus Joanne Kellerman, directeur pensioenen bij De Nederlandsche Bank.

Voor een samenvatting van het rapport: Performances en dekkingsgraden Nederlandse pensioenfondsen 1990- 2010