De bittere bladeren van de tabaksindustrie

Ergens wist fotograaf Rorandelli natuurlijk wel dat de tabaksindustrie niet helemaal zuiver was, maar toen zijn eigen vader overleed aan de gevolgen van roken besloot hij zich écht eens te gaan verdiepen. “Ik las veel dingen die ik eerder niet wist. Gaandeweg kreeg ik het idee om de hele productieketen van een sigaret vast te leggen."

Kinderarbeid 
De Italiaan hoefde niet ver weg voor zijn eerste serie foto’s: die voerde hem naar het zuiden van Italië waar nog steeds de meeste sigaretten in heel Europa worden geproduceerd. In 2017 leverde die industrie het land nog 149 miljoen euro op. Rorandelli zag er dingen die hem zorgen baarden. “Kinderen die arbeid verrichten door mee te helpen in het familiebedrijf. Deze families waren ook nog eens minder bevoorrecht en wisten ook niet beter dan het werk dat ze al jarenlang deden. Het produceren van tabak is erg arbeidsintensief en gaat gepaard met gezondheidsrisico's.”

Nadat hij de foto’s die hij nam in Italië publiceerde, merkte hij interesse vanuit het buitenland. Uiteindelijk kreeg Rorandelli door middel van crowdfunding en andere subsidies de mogelijkheid om over de hele wereld zo veel mogelijk vast te leggen van de tabaksindustrie. De fotograaf trof ook kinderarbeid aan in India en Bulgarije, maar ook in de Verenigde Staten, waar het voor minderjarigen met instemming van de ouders legaal is om werk te verrichten in de agrarische sector. 

Macht tabakslobby
Het vastleggen van alles dat met de tabaksindustrie en de soms verwoestende gevolgen te maken heeft, was niet altijd even makkelijk. “Sommige beelden zeggen meer dan duizend woorden, zoals kinderarbeid of het effect van de productie van tabak op het milieu en de omgeving. Maar andere dingen, zoals de invloed en macht van de tabakslobby, is lastiger op beeld te krijgen.” In Europa heeft de tabaksindustrie al moeten inboeten omdat er door strengere wetgeving op het gebied van marketing en accijnzen, steeds minder mensen roken. Maar in Azië hebben tabaksproducten juist een nieuwe markt gevonden, vertelt Rorandelli. 

Aziatische afzetmarkt 
China is tegenwoordig het land waar de meeste sigaretten worden geproduceerd én gerookt. Rorandelli: “Het is echt het Wilde Westen voor multinationals als we het hebben over advertenties en hoe diep de tabakslobby is geïntegreerd in de samenleving. Ik was een keer op pad met een jongen die geïnteresseerd was in wetgeving om tabaksgebruik tegen te gaan en het viel me op dat hij een pakje sigaretten in zijn borstzakje had. Ik vroeg hem enigszins verbaasd of hij rookte, en hij antwoordde van niet. Hij studeerde nog en bij het ontmoeten van de professoren was het traditie dat hij ze als student een sigaret aanbood. Een ander voorbeeld: ik was op een Chinese bruiloft waar bij aankomst een schaal vol zoetigheden werd aangeboden aan de vrouwen en een schaal met sigaretten voor de mannen.”

Ook in Indonesië is de tabaksindustrie goed geïntegreerd op allerlei vlakken in de samenleving. Zo organiseren tabaksbedrijven concerten en betalen ze bekende artiesten om te komen optreden, om een nieuwe groep jonge mensen aan te spreken. Rorandelli: “Wat ik echt heel erg shockerend vond, was het aantal jonge kinderen dat rookt in Indonesië. Het is daar heel makkelijk om sigaretten te krijgen, zelfs als je jonger bent dan tien.”  

Suikerlobby
De tabakslobby is smerig, zegt Rorandelli. Het is een industrie, die ondanks de vele doden als gevolg van het gebruik, constant strategieën bedenkt om nieuwe rokers te werven en te behouden. Daarnaast probeert het ook nog eens actief wetten die het roken willen ontmoedigen, tegen te houden. Maar, zegt de fotograaf ook, de tabaksindustrie pakt dat niet heel anders aan dan andere grote  industrieën. “Elk bedrijf probeert via marketing zijn product aan zoveel mogelijk mensen te verkopen. Dus in die zin zou je wel kunnen zeggen dat bijvoorbeeld de suikerindustrie in hetzelfde straatje past. Misschien dat ik daar mijn volgende fotografieproject aan ga wijden.” 

‘Minister van tabak’

In 2011 onthulde Zembla in de uitzending ‘Minister van tabak’ de nauwe banden tussen de tabaksindustrie en de toenmalig minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport: Edith Schippers.