Zwemmen in een zeevonk-lichtshow

Zeevonk is één van de mooiste natuurverschijnselen in zee. Op warme zomeravonden geven miljoenen zeevonkjes een spectaculaire lichtshow in het water. Als het donker wordt en er is beweging door golven, spetteren en zwemmen, dan geeft zeevonk licht. Hoe krijgt zo'n klein organisme dat voor elkaar?

Zeevonk ( Noctiluca scintillans ) bestaat uit vele kleine organismen die tot het plankton behoren en zijn plant noch dier. Zeevonk is een eencellige fytoplankton dat met geen enkele andere groep te vergelijken is. De diameter van zo’n eencellige ligt tussen de 0,5 tot 1 millimeter. Het breken van de golven op de kust brengt bij de zeevonk een chemische reactie teweeg waardoor die licht geeft. In feiten geeft een enkel zeevonkje een lichtflits maar als er heel veel bij elkaar zijn zien wij het als een grote blauwe gloed.

De lichtflits in zeevonk wordt veroorzaakt door het pigment luciferine en het enzym luciferase wanneer deze in aanraking komen met zuurstof. In de biologie wordt dit bioluminescentie genoemd en komt bij veel meer soorten voor. Licht maken kost een organisme wel energie maar heeft blijkbaar ook een voordeel. Het bekendste voorbeeld daarvan is de glimworm die met licht seint naar soortgenoten. In de diepzee vind je vissen die juist prooien lokken met licht. Of een inktvis met een oplichtende onderkant waardoor hij voor predatoren die van onderaf komen niet te zien is tegen het licht in. Vermoedelijk gebruikt zeevonk de lichtflitsen om zo hun natuurlijke vijanden af te schrikken, zoals garnalen. Bij sommige soorten blijft het een raadsel, zoals de Australische lantaarnzwam .

In 2015 noemde Rijkswaterstaat de zeevonk onterecht "een plaagalg voor de kust" en gaf mensen het advies om niet de zee in te gaan. Zeevonk zou irritatie aan de huid en luchtwegen veroorzaken. De rode soep die toen voor de stranden van Wassenaar en Katwijk dreef, werd veroorzaakt doordat in het warme water de eencellige zeevonken massaal waren afgestorven.

Naar aanleiding van dit bericht ging onze verslaggever de zee in samen met plankton-deskundige Katja Peijnenburg op zoek naar zeevonk: