Zeldzaam plantje tussen de karrenveldensporen

Als je in oktober langs de Zuidkust van Schouwen fietst, springt een ding gelijk in het oog: de enorme, rode lijnen die het landschap tekenen. Niet alleen vanwege de herfstkleur van de zeekraal en het schorrenkruid, maar ook door de typische ‘sporen’ die in het landschap liggen. Het zijn sporen van een eeuwenoud systeem in de Zeeuwse strijd tegen het zeewater. Boswachter Wouter Stempher neemt ons mee naar een heel zeldzaam plantje dat hierin verscholen zit.

Schouwenaren beschermden zich tegen de zee middels dijken. Als er een zwakke plek werd ontdekt in de dijk, bouwden ze nog een dijk aan de binnenkant om de zwakke plek heen. Dan ontstaat een zogeheten inlaag. Dit is een proces dat zich eeuwenland heeft herhaald, waarbij de zee altijd won en steeds een stukje land werd opgeofferd. Schouwen was vroeger dus ook een stuk groter dan nu.

Om deze dijken te maken, werd klei gewonnen in de buurt van de te maken dijk. Hiervoor werden een soort sloten parallel aan elkaar afgegraven. De klei werd over de hoge middenstukken vervoerd. De structuur is enigszins vergelijkbaar met de rabatten op onze hoge zandgronden. Dit zijn de karrenveldensporen. Het perceel kon dan nog slechts kleinschalig benut worden met wat vee.

Omdat deze praktijk eeuwenlang het landschap van Schouwen-Duiveland tekende, zijn de karrenvelden van grote cultuurhistorische waarde. Maar ook de natuur profiteert er enorm van. Het kunstmatige reliëf bootst eigenlijk een soort slikken en schorren binnendijks na. Omdat het langzaam verweert, ontstaan er heel veel microgradiënten. Het trekt niet alleen veel vogels, allerlei zout-tolerante planten komen juist hier voor.

Sommige karrenveldensporen die we nu nog kunnen zijn, liggen hier al sinds de 17e eeuw. Maar op andere plekken zijn karrenveldensporen gegraven en in ere hersteld. Door hier zoute kwel niet weg te pompen en weer toe te laten, ontstond er uit zichzelf de zilte natuur die we nu zien. De soorten die hierbij horen, zijn ook vooral pioniersoorten.

De zaden zaten al in de oude kleibodem, maar worden ook meegenomen aan de poten van vogels bijvoorbeeld. Het mooie van deze biotoop, zegt Wouter, is dat je in no-time een gebied hebt dat niet onderdoet aan een natuurgebied van al eeuwen oud. Dat is anders dan een oerbos bijvoorbeeld, dan ben je al snel 300 jaar verder.

De karrenvelden herbergen een uiterst zeldzame soort, de gesteelde zoutmelde. Deze soort komt nog maar op drie plekken voor in heel Zeeland, waaronder dus op de karrenveldensporen. Dat hij het hier goed doet, komt omdat hij op een heel specifiek stukje van de gradiënt van zout water naar schor zit, en dat heb je juist heel veel langs al deze sporen.

Daarnaast verspreidt de soort zich een stuk moeilijker dan de andere zilte vegetatie. Deze soort is een van de doelsoorten van het herintroductieprogramma van het Levend Archief van Floron. Er lopen nu proeven met het verzamelen en verspreiden van zaden, en die lijken succesvol.

Kijk zondag 16 november om 19.25 naar de aflevering over de Zuidkust van Schouwen op NPO2!