Zambia Vroege Vogels 5e bericht.

Dit bericht omvat onze ervaringen van de vierde en vijfde onderzoeksronde langs de onderzoekslocaties van het Zambia Barn Swallow Project. Deze onderzoeksrondes zijn gemaakt tussen 4 februari en 9 maart 2008.

Gedurende de vierde en een deel van de vijfde ronde waren ringers Joop van Ardenne en Marijke Vaneker de helpers. Verder combineerde het hoofd van de Nederlandse ringcentrale Gerrit Speek met partner Tineke zijn vakantie in Zambia met een bezoek aan de vanglocaties Kabwe en Chisamba.

In Kabwe werden we blij verrast door een prachtige groep van ca. 30.000 boerenzwaluwen die in het rietveld een slaapplek zochten. De eerste avond werd door te harde regenval het vangen zeer beperkt, maar de volgende avonden vingen we goede aantallen. In de 4 dagen dat we hier vingen konden we 552 boerenzwaluwen ringen. We vingen hier een boerenzwaluw met Turkse ring, onze tweede hervangst uit dit land.

De slaapplaats in Nkanga bleek te zijn verlaten. Er waren geen zwaluwen meer aanwezig. We vingen op de 4 vangavonden slechts 5 boerenzwaluwen, zodat we besloten deze locatie voor de volgende rondes te schrappen. In het Nkanga Conservation Area konden we wel genieten van de Chaplins Barbet – nu Zambian Barbet geheten – een van de zeer weinige echte endemische vogels van Zambia.

Vanuit Choma reden we naar Livingstone, waar ik op twee basisscholen die hadden meegedaan aan het Zambian Barn Swallow Project een presentatie kon houden en verrekijkers, vogelboeken, stickers en een laptop kon uitreiken. De enthousiaste leerkrachten van de Nalituwe Basic School en de Palmgrove Basic School die hadden meegedaan waren hier uiteraard zeer blij mee.

De zaterdag aansluitend was er op het Baobab College een Science Day waarbij leerlingen en leraren van een twaalftal scholen hun eigen onderzoekjes kon presenteren. Een jury beoordeelde die op originaliteit en inhoud. Tijdens de introductie mocht ik een presentatie houden over ons onderzoek aan boerenzwaluwen in Zambia. Veel aanwezigen waren onder de indruk van de prestaties van de zwaluwen, ze wisten niet dat die zo ver vlogen om in Zambia te ‘overwinteren’.

Op de volgende locatie in Chisamba waren eveneens weinig boerenzwaluwen meer aanwezig. Door de hoge waterstand was onze vangplek onbereikbaar geworden zodat we probeerden op andere plaatsen te vangen. Dit had weinig succes aangezien de zwaluwen invielen in rietvelden buiten ons bereik. De oogst was hier 44 geringde boerenzwaluwen.

De  situatie in Kasanka was vergelijkbaar met die in Chisamba: nog slechts zeer weinig boerenzwaluwen aanwezig. We moesten tot ons middel door het water waden om de vangplek te bereiken  Ook hier konden we slechts 44 boerenzwaluwen in de netten krijgen, wat te weinig is voor ons onderzoek.

We hadden hierna nog een kort monitorings-bezoek gepland aan Lake Itawa bij Ndola, waar we de eerste keer enorme aantallen boerenzwaluwen hadden aangetroffen, maar daarna niet meer. Echter was ook hier niets veranderd: geen boerenzwaluwen aanwezig.  In ronde 4 van ons slaapplaats-onderzoek konden we 646 boerenzwaluwen ringen.

De vijfde onderzoeksronde omvatte nu nog de locaties Kabwe, Chisamba en Kasanka.

Deze ronde kenmerkte zich door een nog lager aantal aanwezige boerenzwaluwen. Het lijkt een trend te zijn dat tijdens de herfsttrek er grote aantallen boerenzwaluwen aanwezig zijn, die echter voor het grootste deel schijnen door te trekken naar meer zuidelijk gelegen gebieden. Of de overvloedige regenval van dit seizoen daarin een rol speelt is moeilijk te zeggen, Daarvoor zou een vervolg onderzoek nodig zijn  om gegevens te kunnen vergelijken.

Op de slaapplaats in Kabwe kwamen nog slechts een vijftigtal zwaluwen slapen, in Chisamba een paar honderd die echter buiten ons bereik bleven en in Kasanka waren na twee avonden de zwaluwen helemaal verdwenen. Wel hadden we daar twee hervangsten van zwaluwen die hier door ons op 5 januari waren geringd. Kennelijk toch een paar vogels die deze plek waren trouw gebleven. In ronde 5 wisten we slechts 103 boerenzwaluwen te vangen.

Op 26 februari hield ik in Lusaka een presentatie voor de leden en bestuur van de Zambian Ornithological Society. Waarbij hun medewerking werd toegezegd voor een eventueel vervolgonderzoek.

Van 2 t/m 4 maart kreeg ik in Chisamba gezelschap van 5 biologie-studenten van de University of Lusaka, die onder begeleiding van dr. Lizanne Roxburgh een veldstage ringonderzoek kwamen doen. We gingen twee avonden zwaluwen vangen en een ochtend rietvogels ringen. Ze waren onbekend met ringonderzoek en waren verrast door de diversiteit van de gevangen vogels. Ook  de wijze waarop ze gemeten en gewogen werden en welke gegevens konden worden verzameld en gebruikt was nieuw voor hen. Na deze drie dagen wisten ze hoe ze vogels moesten onderzoeken en wat je ermee kon doen om een onderzoek te kunnen  opzetten.

Op 4 maart bracht ik Joop en Marijke naar het vliegveld voor de terugreis en begroette tegelijkertijd Rob Bijlsma en Frank de Roder, die me tijdens de laatste drie weken van het project zullen helpen.

Meer informatie en foto’s over het Zambia Barn Swallow Project kunt u vinden op de website van www.vogelbescherming.nl en op www.boerenzwaluw.nl . /afrika/zambia.

Bennie van den Brink.